| Norden | ||
 | ||
| Polityk | ||
| Lân | Dútslân | |
| Provinsje | Nedersaksen | |
| Landkreis | Aurich | |
| Boargemaster | Barbara Schlag | |
| Sifers | ||
| Ynwennertal | 24.767 (2020) | |
| Oerflak | 106,33 km² | |
| Befolkingsticht. | 236 km² | |
| Hichte | 7 m | |
| Oar | ||
| Stifting | yn 880 neamd | |
| Postkoade | 26506, 26492–26496, 26501, 26519–26520 | |
| Koördinaten | 12′ NB, 5° 47′ EL | |
| Offisjele webside | ||
| www.norden.de | ||
Norden (Nedersaksysk: Nörden) is in stêd en gemeente yn de Dútske dielsteat Nedersaksen, yn it distrikt Auwerk en oan de Waadseekust. De stêd telt sa'n 25.000 ynwenners. Norden is de fjirdgrutste stêd fan Eastfryslân.
De regio Norden moat it ekonomysk sjoen fan de lânbou en it toerisme hawwe. De stêd hat goed 27 kilometer seedyk en in haven foar de fearboaten nei de eilannen Júst en Norderney. De stedsdielen Norddeich en Westermarsch II fiere sûnt 1979 offisjeel it prdekaat „Staatlich anerkanntes Nordseebad“. Op 24 juny 2010 ferliende de Nedersaksyske minister fan Ekonomyske Saken, Jörg Bode, it predikaat „Nordseeheilbad“ oan beide stedsdielen, de heechste toeristyske ûnderskieding. Op 't heden is Norden-Norddeich it grutste offisjeel erkende Seeheilbad oan de East-Fryske Noardseekust. Al yn de fyftiger jierren waard Norden mei de slogan "Das Grüne Tor zum Meer" as fakânsjeoarde oanpriizge. Allinne al yn it simmerseizoen fan 2007 waarden der mear as 900.000 oernachtingen teld.
Skiednis
Al yn 880 wie der in delsetting mei de namme Norden. Dat jier wûnen de Friezen dêr in fjildslach fan de Noarmannen, de saneamde Slach by Norditi. Norden krige yn 1255 stedsrjochten en is sa de âldste stêd yn East-Fryslân. Earst lei Norden yn it Federgoa, letter yn it Fryske lân Norderlân. Yn ’e midsiuwen fierden de Fryske haadlingefamyljes Tom Brok en Cirksena it bewâld oer de stêd.
Troch ferskillende stoarmfloeden friet de Leybocht grutte stikken lân op. Yn de lette midsiuwen en dêrnei hie Norden in belangrike seehaven. Oan ’e 18e iuw wie der ek in aardich grutte float. Lykwols waard East-Fryslân troch de Krystfloed fan 1717 slim troffen. It plak Itzendoarp by Norden waard yn ’e weagen wei.
Nei de 16e iuwske Reformaasje wie der in soad striid tusken kalvinisten en lutersken. De striid waard lang om let wûn troch de lutersken. Yn 1684 wie militêr yngripen needsaaklik sadat de kalvinistyske minderheid de Tsjerke fan Bargebur bouwe koe. Yn 1597/98 en 1611 waard Norden teistere troch in pestepidemy. Yn de Tritichjierrige Oarloch (1618 -1648) moast de stêd, dy’t net troch stêdsmuorren beskerme wie, in pear kear in besetting troch bûtenlânske soldaten belije.
Yn 1744 waard Norden, krekt as de rest fan Eastfryslân, Prusysk. De Prusen begûnen mei grutte ynpolderingsprojekten by de seekust lâns en mei de turfwinning oan ’e súdeastkant fan ’e stêd. Dêrtroch wie der gjin ferlet mear fan turf út Grinslân. Yn dy snuorje waarden ek tabakfabriken oprjochte. Nei de fal fan Napoleon waard de stêd ûnderdiel fan it Keninkryk Hannover, yn 1866 kaam it wer by Prusen, om lang om let yn 1871 ûnderdiel te wurden fan it nije Dútske Keizerryk. De turfwinning en ynpolderingsaktiviteiten gongen fierder yn ’e 19e en iere 20e iuw. Wichtich wie ek de oanlis fan in ferhurde dyk nei Georgsheil (Uthwerdum), Emden en Auwerk (1844), en de oansluting op it spoarnet (yn 1883, de line waard trochlutsen nei Norddeich yn 1892 ).
Yn 1806 rjochte de Grinzer mennonityske ûndernimmer Jan ten Doornkaat Koolman yn Norden de bekende brouwerij fan sterke drank Doornkaat op, dy't oan 1991 ta bestie. It merk en de reseptuer waarden neitiid oan de konkurrint Berentzen ferkocht; de merknamme en de schnaps Doornkaat binne bestean bleaun. De produksje dêrfan is net mear yn Norden húsfeste. Yn 1988 rjochte in telch út de brouwersfamylje de nei him neamde Gerhard ten Doornkaat Koolman-Stiftung op. De kapitaalkrêftige ynstelling hâldt him yn Norden en omkriten dwaande mei in ferskaat oan woldiedige aktiviteiten.
Yn de Twadde Wrâldoarloch hie de stêd suver gjin skea. Yn de oarlochstiid hie Norden de ferneamde radiostudio Norddeich Radio, dêr’t de Ingelsktalige propaganda-útstjoering Germany calling útstjoerd waard.
Oant en mei 1977 wie Norden in selsstannige lânkring. Sûnt is de stêd ûnderdiel fan de lânkring Auwerk mei as haadplak Auwerk (Aurich). It saneamde Amtsgericht sit noch wol yn Norden en it rjochtsgebiet komt fierweihinne oerien mei de grinzen fan de lânkring Norden.
Yn 2005 fierde Norden dat it 750 jier dêrfoar stedsrjochten krige.
Befolkingsûntjouwing
|
|
|
|
Bestjoerlike yndieling
Stedsdielen foar de gemeentlike weryndieling
Alle neikommende stedsdielen, útsein Bargebur, foarmje no it stedsgebiet Norden, dat sels gjin stedsdiel mear is.
- Armenplatz
- Bargebur (enklave)
- Ekel
- Lintel
- Norden-Neustadt
- Westgaste
- Westlintel
- Zingel
Stedsdielen nei de gemeentlike weryndieling
- Bargebur
- Tidofeld
- Leybuchtpolder
- Lintelermarsch
- Neuwesteel
- Norddeich
- Süderneuland I
- Süderneuland II
- Ostermarsch
- Westermarsch I
- Westermarsch II
Polityk
Gearstalling gemeenteried
De gemeenteried bestiet út 34 leden, plus in sit foar de keazen boargemaster. De raad sjocht er sûnt septimber 2021 sa út:
| Partij | Sitten |
|---|---|
| SPD | 14 |
| Christlich Demokratische Union Deutschlands (BRD) (CDU)2 | 7 |
| Wählergruppe Zukunftsorientierter Bürger (ZoB)2 | 6 |
| Bündnis 90/Die Grünen | 4 |
| FDP | 2 |
| die Partei | 1 |
Stedebannen
De gemeente hat stedebannen mei:
- Bradford-on-Avon yn Grut-Brittanje
- Pasewalk yn Mecklenburg-Voor-Pommeren
"Dree Süsters" (Trije Susters)
Nije Riedhûs
Ald riedhûs en teemuseum
Ludgeri-Kirche (St.-Liudgertsjerke)
Monumint Joadske begraafplak
Westgaster Mole
Tsjerke fan Baptistegemeente
Stêdsdiel Norddeich
Berne yn Norden
- Rudolph Garrels -1675-1750 Oargelbouwer
Keppelings om utens
- www.Norden.de - Webside fan de gemeente (dú)
- Norddeich (dú)
- Seehûnestasjon Norddeich (dú)
- Waadrinne (dú)
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|
|
