Yeğnubki
Yeğnubki (yaɣnobī́ zivók, яғнобӣ зивок) yew zıwanê do İrankiyo ke Tacikıstani de qal beno. Gruba Zıwananê İrankiyan de cayê xo zıwanê İrankiyê rocvetışi dero. Yeğnubki zımeyê rocawanê Tacıkıstani de û mıntıqaya Zerefşani de qal beno. Zıwanê Yeğnubki be zıwannê Soğdki ra zaf nezdiyo. A ri ra cı rê Neo-Soghdian (Soğdkiyo Newe) zi vaciyeno.[1] Ewro 12,000 (des û dı) Yeğnubi estê û zıwanê Yeğnubki qal kenê.[2] Ewro zafê Yeğnuban de zıwan zanayo, yewo ke zıwanê Yeğnbukiyo, bin ki zıwanê Tacikiyo.
| Yeğnubki | |
|---|---|
| Zıwano tabii | |
 | |
| Melumat | |
| Dewlete û mıntıqeyi | Tacikıstan |
| Amarê qıseykerdoğan | 12 000 |
| Kodê zıwani | |
| ISO 639-3 | Yai |
| Glottolog | Yagn1238 |
| Ethnologue | Yai |
| Xısusiyetê zıwani | |
| Alfabe | Alfabey Latinki û Alfabey Kiril |
| Keye | |
Zıwanê Yeğnubki de dı diyalekti estê; diyalektê rocvetışi û diyalektê rocawani. Fonetik de miyanê nê diyalektan de ferqi estê. Mısal herfa tarixi θ diyalektê rocvetışi de t bena, diyalektê rocawani de s bena. Mısal met (rocvetış) - mes (rocawan) yeno mena "roce". Diyalektê rocawani de peybendi ay diyalektê rocvetışi de beno e. Mısal wayş (rocawan) - weş (rocvetış) yeno mena "vaş". Nê vateyi, zıwanê Soğdki ra yeno, Soğdki de wayş/weş "vayş"o. Zıwanê ma de ki "vaş", zıwanê Soğdki de wayşo. Herfa θr, diyalektan miyan de diyalektê rocawani de tir, diyalektê rocvetışi de saro. Mısal saráy (rocvetış) - tiráy (rocawan) yeno mena 'hirê'. Zıwanê Soğdki de zi θrē/θray ya zi ṣ̌ē/ṣ̌ayo.
Zıwanê Yeğnubki de heta serra 1990ıne ra çi nênusiyayo.[3] Ema linguist Andreyev vano ke zıwanê Yeğnubki serra 1928ıne de terefê tayê mıleyan ra nusiyayo. Yeğnubki ewro esasen Alfabeyê Latinki ra nusiyayo.
Herfi nêyê;
a (á), ā (ā́), b, č, d, e (é), f, g, ɣ, h, ḥ, i (í), ī (ī́), ǰ, k, q, l, m (m̃), n (ñ), o (ó), p, r, s, š, t, u (ú), ū (ū́), ʏ (ʏ́), v, w (u̯), x, x°, y, z, ž
Akademiya Tacikıstani de zi serba zonê Yeğnubki, jew alfabeyo bin vıraziyao. Herfi akademiy;
А а (a) Б б (b) В в (v) Ԝ ԝ (w) Г г (g) Ғ ғ (ɣ) Д д (d) Е е (e/ye) Ё ё (yo) Ж ж (ž) З з (z) И и (i, ī) Ӣ ӣ (ī) й (y) К к (k) Қ қ (q) Л л (l) М м (m) Н н (n) О о (o) П п (p) Р р (r) С с (s) Т т (t) У у (u, ū, ʏ) Ӯ ӯ (ū, ʏ) Ф ф (f) Х х (x) Хԝ хԝ (x°) Ҳ ҳ (h, ḥ) Ч ч (č) Ҷ ҷ (ǰ) Ш ш (š) Ъ ъ (ع) Э э (e) Ю ю (yu, yū, yʏ) Я я (ya)
Qısebend
| Rêze | Yeğnubki | Zazaki | Yeğnubki | Zazaki | Yeğnubki | Zazaki | Yeğnubki | Zazaki |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | man | ez | man | mı | mox | ma | mox | ma |
| 2. | tu | tı | taw | to | şumox | şıma | şumox | şıma |
| 3. | ax, iš | o, a | aw, iti | ey, ay | áxtit, íštit | ê, i | awtiti | inan |
Amari
| Yeğnubki (Rocvetış) | Yeğnubki (Ğerb) | Zazaki | |
|---|---|---|---|
| 1 | ī | ī | jew, yew, yu |
| 2 | dū | dʏ | dı |
| 3 | saráy | tⁱráy | hiri |
| 4 | tafór | tᵘfór, tⁱfór | çehar |
| 5 | panč | panč | ponc |
| 6 | uxš | uxš | şeş |
| 7 | avd | aft | hewt |
| 8 | ašt | ašt | heyşt |
| 9 | nau̯ | nau̯ | newe |
| 10 | das | das | des |
| 11 | das ī | das ī | des u jew |
| 12 | das dū | das dʏ | ded u dı |
| 13 | das saráy | das tⁱráy | des u hiri |
| 14 | das tafór | das tᵘfór / tⁱfór | des u çehar |
| 15 | das panč | das panč | des u panc |
| 16 | das uxš | das uxš | des u şiş |
| 17 | das avd | das aft | des u hawt |
| 18 | das ašt | das ašt | des u heyşt |
| 19 | das nau̯ | das nau̯ | des u newe |
| 20 | bī́st | bī́st | vist |
| 30 | bī́st-at das | bī́st-at das | hirıs |
| 40 | dū bīst | dʏ bīst | çewres |
| 50 | dū nī́ma bīst | dʏ nī́ma bīst | poncas |
| 60 | saráy bīst | tⁱráy bīst | şeşti |
| 70 | saráy nī́ma bīst | tⁱráy nī́ma bīst, tⁱráy bī́st-u das | hawtay |
| 80 | tafór bīst | tᵘfór / tⁱfór bīst | heştay |
| 90 | tafór nī́ma bīst | tᵘfór / tⁱfór nī́ma bīst | neway |
| 100 | se | ||
| 1000 | hınzar |
Nımune
"Fálɣar-at Yáɣnob asosī́ láfz-šint ī-x gumū́n, néki áxtit toǰīkī́-pi wó(v)ošt, mox yaɣnobī́-pi. 'Mʏ́štif' wó(v)omišt, áxtit 'Muždív' wó(v)ošt." [ˈfalʁɑratʰ ˈjɑʁnɔˑb asɔˑˈsiː ˈlafzʃʲɪntʰ ˈiːχ ɡʊˈmoːn ˈneːcʰe ˈɑχtʰɪtʰ tʰɔˑdʒʲiˑˈcʰiːpʰe ˈβ̞oːˀɔˑʃʲtʰ moːʁ jɑʁnɔˑˈbiːpʰe ˈmyːʃʲtʰɪf ˈβ̞oːˀɔˑmɪʃʲtʰ ˈɑχtʰɪtʰ mʊʒʲˈdɪv ˈβ̞oːˀɔˑʃʲtʰ]
"Falğarki ya zi Yeğnubki zuanê do pêro aseno/qolayo ema ê qal kenê Taciki ra u ma qal keni Yeğnubki. Ma vani 'Müştif', ê vanê 'Mujdiv'."
Referansi
- http://www.iranicaonline.org/articles/yaghnobi
- http://www.ethnologue.com/language/yai
- "Archive copy". Archived from the original on 2007-09-27. https://web.archive.org/web/20070927213349/http://www.kyrgyz.ru/forum/index.php?showtopic=876.