Этәй

Этәй
	Ауыл
	Этәй
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Илеш районы
Координаталар	55°31′13″ с. ш. 54°27′27″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 230 836 001
ОКТМО коды	80 630 436 101
ГКГН номеры	0521514
	Этәй

Этәй (рус. Итеево) — Башҡортостандың Илеш районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 506 кеше[1]. Почта индексы — 452278, ОКАТО коды — 80230836001.

Тарихы

Баҙы йылғаһы буйында урынлашҡан Этәй ауылы — Йылан ырыуының Уразай түбәһе башҡорттары нигеҙ һалған тораҡ пункты. 1739 йылда аҫабалар үҙ ерҙәренә, яһаҡ түләү шарты менән, удмурттарҙы индерә. 1794 йылға тиклем ауылға сит милләт вәкилдәрен индереү дауам итә. 1794 йылда бер нисә удмурт крәҫтиәне индерелә, бер йылдан һуң улар типтәр ҡатламына (сословие) күсә[2]..

1795 йылда үткәрелгән Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу документтарында 7 ихатала 40 башҡорт, 10 ихатала 74 удмурт теркәлә. 1816 йылда 12 ихатала - 72 башҡорт, 11 ихатала - 98 удмурт, 1834 йылда 14 ихатала 109 башҡорт, 17 ихатала - 127 удмурт, 1858 йылда 29 ихатала - 199 башҡорт, 35 ихатала 222 удмурт, 1870 йылда 68 ихатала - 160 башҡорт, 237 удмурт һәм 15 мишәр, 1920 йылда 185 ихатала 926 башҡорттоң йәшәүе теркәлә[2].

1843 йылда 109 башҡортҡа 192 бот ужым һәм 264 бот яҙғы иген сәселә[2].

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	833	380	453	45,6	54,4
1959 йыл 15 ғинуар	704	287	417	40,8	59,2
1970 йыл 15 ғинуар	775	363	412	46,8	53,2
1979 йыл 17 ғинуар	642	299	343	46,6	53,4
1989 йыл 12 ғинуар	551	251	300	45,6	54,4
2002 йыл 9 октябрь	544	258	286	47,4	52,6
2010 йыл 14 октябрь	506	255	251	50,4	49,6

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

Район үҙәгенә тиклем (Үрге Йәркәй): 13 км
Яҡындағы тимер юл станцияһы (Бүздәк): 120 км

Билдәле шәхестәр

Хисаметдинов Рәбис Аҡмал улы (1947) — ғалим-табип, һаулыҡ һаҡлау өлкәһе эшмәкәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе.

Сығанаҡтар

Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.
Этәй // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Коллектив авторов. 596/109 История башкирских родов. Elan. / Хамидуллин С. И.. — Уфа: Китап, 2015. — Т. 9, часть 2. — 600 с. — 3 000 экз. — ISBN 978-5-85051-638-5(3).

Иҫкәрмәләр

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)

[Этәй-2] Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 11 декабрь 2019)