Basa Betawi
Basa Betawi atawa Melayu Dialék Jakarta atawa Melayu Batavia (bew) (Aksara Sunda Baku: ᮘᮞ ᮘᮒᮝᮤ) nyaéta salah sahiji basa anu mangrupa basa ti Melayu. Mararehna anu ngagunakeun basa ieu disebut urang Betawi. Basa ini hampir saumur jeung ngaran daérah tempat basa ieu dikembangkeun, nyaéta Jakarta.
| Betawi | ||
|---|---|---|
| basè Betawi, basa Betawi | ||
| Dipaké di | Jakarta (Indonesia) | |
| Jumlah panyatur | 2,7 juta (1993) | |
| Rungkun basa | Melayu Kreol
| |
| Aksara | * Alfabét Latin | |
| Kode-kode basa | ||
| ISO 639-1 | taya | |
| ISO 639-2 | bew | |
| ISO 639-3 | bew | |
Basa Betawi nyaéta basa kreol (Siregar, 2005) anu didasarkeun dina basa Melayu Pasar ditambah jeung unsur-unsur basa Sunda, basa Bali, basa ti Cina Kidul (utamana basa Hokkian), basa Arab, sarta basa ti Eropa, utamana basa Walanda jeung basa Portugis. Basa ieu mimitina dipaké ku kalangan masyarakat mangengah ka handap dina masa-masa awal parkembangan Jakarta. Komunitas budak sarta padagang anu paling sering ngagunahkeun. Sabab barkembang sacara alila, euweuh struktur baku anu jelas ti basa ieu anu ngabedakeun ti basa Melayu, lantaran aya sabaraha unsur linguistik diciri anu bisa dipaké, misalna ti sakabéh awalan me- (sapetos halna basa Melayu, kaasup basa Indonésia), panggunaan akhiran -in (sarua saperti basa Bali), sarta ngalihan bunyi /a/ dibuka di akhir kecap jadi /e/ atawa /ɛ/ dina sabaraha dialék lokal.
Kosakata basa Betawi
| Basa Betawi | Basa Sunda | bawaan | siape/sape | saha |
|---|---|---|---|---|
| ape | naon | |||
| gimane | kumaha | |||
| nape | kunaon | |||
| ade | aya | |||
| aje | wungkul | |||
| gue/aye | abdi/kuring | |||
| elo/lu | manéh/anjeun | |||
| langgar | Masjid | |||
| atu | hiji | |||
| cawan | gelas | |||
| tisi | sendok | |||
| emang | memang | |||
| kagak | teu | |||
| kayak/kek | sapertos | |||
| bagen | biarkeun | |||
| congor | beungeut | |||
| gringsangan | teu bisa cicing | |||
| babe | bapa | |||
| enyak | ema | |||
| encang | kakang bapa/ema | |||
| engkong | aki | |||
| Nyai | Nini | |||
| Empok | Tétéh | |||
| Abang | Kakang | |||
| encing | adina bapa/indung | |||
| Tauke | Majikan/Panguasa | |||
| centong | sendok nasi | |||
| centeng | Penjaga | |||
| syahi | teh | |||
| Pangkeng | kamar tidur | |||
| gulem | mendung | |||
| bupet | laci | |||
| kempek | tas | |||
| ponten | nilai | |||
| bikin | jieun/nyieun | |||
| iye | nuhun | |||
| danta | jelas | |||
| bego | bodo | |||
| songong | sombong |
Tokoh
Tokoh-tokoh basa Betawi modérn:
- Firman Muntaco, anu kawentar carpon/artikel di koran taun 1960an nepi ka 1980an
- Ganes TH., anu kawentar komik "Si-Jampang: Jago Betawi" anu eusina basa batawi, taun 1965an
- Benyamin Sueb, anu kawentar peranan film-film anu genre "basa Batawi", taun 1970an
- Sjumandjaja, anu kawentar kalawan sutradara film "Si Doel: Anak Betawi", taun 1970an
Bacaan
Sakabéh tokoh di luhur nyumbang kana SASTRA ANYAR, nyaéta "Sastra Betawi" (Betawi Literature). Jadi tokoh sastra akademik anu perjuangkeun "Sastra Betawi" nyaéta:
- Muhadjir (1979 dan 2002)
- K. Ikranegara (1980). Melayu Betawi Grammar. Linguistic Studies in Indonesian and Languages in Indonésia 9. Jakarta: NUSA.
- S. Wallace (1976). Linguistic and Social Dimensions of Phonological Variation in Jakarta Malay. PhD. Dissertation, Cornell University.
- Klarijn Loven (2009). Watching Si Doel: Television, Language and Cultural Identity in Contemporary Indonesia, 477 halaman, ISBN 90-6718-279-6. Penerbit: The KITLV/Royal Netherlands Institute of Southéast Asian and Caribbéan Studies at Leiden.
- Lilie M. Roosman (April 2006). Lilie Roosman: Phonetic experiments on the word and sentence prosody of Betawi Malay and Toba Batak, Penerbit: Universiteit Leiden
Buku-buku anu jadi patokan "Sastra Betawi" nyaéta:
- Bang Bandot Mati Lantaran Aids (Juli 2008 - Program Kerja Sama Dep-Sos)
- Buku anu penting dina élmu makna nyaéta: Pengantar Sosiolinguistik. (Aslinda, dan Syafyahya, Leni. 2007. Bandung: PT. Refika Aditama)
- Buku anu penting dina élmu makna nyaéta: Si Jampang Jago Betawi. (Ganesh TH. 1968. Komik 10 Jilid, Tentang Ganesh lihat: http://kabartop.com/berita-395-ganesh-th-legenda-komik-indonesia.html)
Acara televisi jeung Youtube
Acara TV (Televisi) anu jadi patokan "Sastra Betawi" nyaéta:
- Program JAK-TV (BANDAR-JAKARTA)
Tumbu luar
 |
Artikel ngeunaan basa ieu mangrupa taratas, perlu disampurnakeun. Upami sadérék uninga langkung paos perkawis ieu, dihaturan kanggo ngalengkepan. |