She craueeaght, fallsoonys as aght bea ny h-Ewnyn eh yn Ewaghys (veih Iudaismus y Ladjyn, Ioudaïsmos y Ghreagish, as, fy yerrey, veih יהודה Yehudah, "Judah" yn Ewnish; Ewnish: יהדות Yahadut, troyn er lheh ny h-Ewnyn). She craueeaght un-jeeagh as y bun echey 'sy Vible Ewagh (ny yn Tanakh) lesh ronseeyn ayns teksyn ny s'lhea, lheid as y Talmud eh yn Ewaghys. T'eh coontit ec Ewnyn crauee myr dreagh y vooinjerys conaantagh va bunnit ec Jee lesh Cloan Israel. Ta'n Ewaghys Rabbinagh jeean-loayrt dy ren Jee taishbyney ny leighyn as ny h-annaghyn da Moses er Sliau Sinai ayns cummey yn Torah Screeuit as Loayrit. Ren possanyn eigsoylagh, lheid as ny Sadduceeyn as ny h-Ewnyn Greagagh car eash y Nah Hiamble, ny Karaiteyn as ny Sabbateeyn car y vean-eash, as possanyn mastey ny gleashaghtyn aachummey noa-emshyragh, ceau ourys er y jeean-loayrtys shen. Ta gleashaghtyn libraalagh 'sy traa t'ain, lheid as possanyn 'syn Ewaghys Sheelnaueagh, as ad coontit myr possanyn neu-yeeagh.
Ta'n Ewaghys ny shinney na 3,000 bleeaney d'eash as shennaghys gyn brishey echey. Mastey ard-chraueeaghtyn y theihll, ta'n Ewaghys coontit myr fer jeh ny craueeaghtyn un-jeeagh shinney. Va'n enmys "Ewnyn" currit er ny Hebrewnyn / Israeliteyn ayns ny lioaryn jeianagh jeh'n Tanakh, lheid as ayns Lioar Esther as yn enmys shen currit ayns ynnyd yn enmys "Cloan Israel". Ren teksyn, tradishoonyn as scansh yn Ewaghys cur dy mooar er ny craueeaghtyn Abrahamagh elley, goaill stiagh y Chreestiaght, yn Islam as y credjue Baha'i.
 |
She bun ta'n art shoh. Cur rish, son foays y yannoo da Wikipedia. |