Ta bun oaylleeaght jannoo eabyn dy 'eddyn magh cre’n aght ta’n teihll gobbraghey, as bishaghey fys deiney er. Liorish saaseyn oardreilagh, ta oaylleeaght jannoo ymmyd jeh feanish loaghtagh ry-akin mychione phenomena dooghyssagh dys çhaglym fysseree, as t'ee goltscarrey y fysseree shoh dys soilshaghey magh obbraghyn ny cruinney. Ta ny saaseyn shoh goaill stiagh prowaltys (myr sampleyr, jannoo tuarastyl jeh phenomena dooghyssagh ayns çhymbyllaght stiurit) as prowaltys smooinaght. Ta fys oaylleeaght goll er feddyn liorish ronsaghey.

Ta daa vagher oaylleeaght mooar, ny tree, ny keayrtyn. Y chied ghaa, she oaylleeaght najooragh (bentyn rish phenomena najooragh) as oaylleeaght sheshoil (bentyn rish ymmyrkey as sheshaght deiney ) t'ayn. T’adsyn nyn oaylleeaghtyn treealagh. Chammah’s shen, ta oaylleeaghtyn elley ayn, ny h-oaylleeaghtyn feamagh, myr sampleyr jeshaghteyrys as oaylleeaght ny slaynt, as mooinjerys eddyr oc as oaylleeaghtyn treealagh.

Ny keayrtyn, ta sleih genmys magher elley: oaylleeaght formoil. Ta caslyssyn as anchaslyssyn ayn eddyr eshyn as oaylleeaght treealagh. Gollree, t’ee bentyn rish studeyrys oardreilagh as er çheu mooie er magher. Agh t’ee jannoo ymmyd jeh saaseyn a priori, cha nel saaseyn treealagh. Ta oaylleeaght formoil goaill stiagh maddaght, staddyssaght as resoon.

She bun ta'n art shoh. Cur rish, son foays y yannoo da Wikipedia.