Dialäkt: Züridütsch (See)

Als Wuchetag bezeichnet mer en Tag vo dr Wuche in wiederkehrender Benännig:

Hüt isch Mittwuch

Benännig vo de Wuchetäg

D Wuchetäg sind Lehnübersetzige vo de urschprünglich babylonische Näme. Die siebe Täg vo dr babylonische Wuche sind nach de wichtigschte Himmelskörper und Planete benännt worde (Sunne, Mond, Mars, Merkur, Jupiter, Venus, Saturn), wo zum Ziitpunkt vo dr Benännig als eigentlichi Götter aaglueget worde sind. Die Näme und dr Götterglaube sind dur Vermittlig vo de Jude vo de Grieche und Römer übernaa worde. Als d Germane die Näme im 4. Jahrhundert kenne glernt händ, händ sie die nach de Näme vo de entschprechende germanische Götter umbenännt. Im Zug vo dr Chrischtianisierig isch dänn schpäter versuecht worde, die heidnische Näme wieder zrugg z dränge, was nur bim Mittwuch und em Samschdig glunge isch.

Reihefolg

D Reihefolg vo de Wuchetäg basiert uf folgender antike Regle, wo über babylonischi, alt-indischi, jüdischi, dänn griechisch-römischi Weg au uf Nordeuropa choo isch:

Es Wucherad vom ene 6 jörige Meitli

Jedere Schtund vom Tag isch en Planetegott als Schtunde-Herrscher zuegordnet worde. Dr Herrscher über di jewiils 1. Schtund git em Tag de Name. Zum bessere Verschtändnis vom Wiitere hät mer sich vorher e Skizze aagfertiget: Die sichtbar wandelnde Himmelskörper (insofern werded hier au Sunne und Mond als Planete bezeichnet) werded i dr Reihefolg zuenehmender Gschwindigkeit (geozentrisch gseeh) ufeme Chreis im Uhrzeigersinn notiert : Saturn Jupiter Mars Sunne Venus Merkur Mond. (Aaordnig in Form vo dr Schpitze vomene 7-Schtern)

Als Biischpiil fanged mer bi Saturn als Schtundeherrscher vo dr erschte Schtund vomene Tag aa. Dr Tagesname isch also „Saturn-Tag“ = Saturday (= Samschdig). (Di 1. Schtund vom Tag wird vo Saturn beherrscht.) Die 2. vom nächschtschnellere Planet = Jupiter. Die 3. vom nächschtschnellere = Mars. Etc. Zellt mer jetzt im Uhrzeigersinn bis zum Herrscher vo dr 25. Schtund, isch mer bi dr Sunne aaglangt.

Di „25. Schtund vomene Tag“ isch aber di 1. vom druuffolgende Tag. Also heisst der: Sunndig. Jetzt wieder - mit dr Sunne aafangend - bis zum 25. „Herrscher“ zelle. Mer erreicht de Mond. Dr nächschti Tag heisst also Mond-Tag. Mer chann sich s Abzelle ahand vo dr Skizze erliechtere: Es isch feschtzschtelle, dass mer immer zum 25. Herrscher chunnt, wenn mer bim jewiilige 'Tagesherrscher' aafangend, in Uhrzeiger- (oder Lese-) Richtig (d. h. zuenehmender Gschwindigkeit) 2 Planeten überschpringt. Überschpringt mer also vom Mond uus 2 Planete, landet mer bim Mars. De Mars isch Herrscher über di erschti Schtund vom neue Tag = Marstag. Entschpricht französisch Mardi, italienisch Martedi, (Zischdig vo Ziu, germanische Chriegsgott ~ vgl. engl. Tuesday). Wider 2 überspringe: Merkur ~ Mercredi, Mercoledi. Dr dt. Name Mittwuch gaht uf di ahd. Missionierig zrugg, wo wie bim Sonnabend/Samschdig Aakläng a vorchrischtlichi Gottheite hät wellä eliminiere. Di englischi Bezeichnig „Wednesday“ git aber no di urschprünglich germanischi Bedüütig „Wotanstag“ oder „Tag vom Wotan“ wider. Jupiter ~ frz.Jeudi, ital.Giovedi; germ. Donar entschpricht em Jupiter, drum dt. Dunnschdig, engl. Thursday. Venus ~ Vendredi, Venerdi; germ. Frija entschpricht de Venus, daher Friidig bzw. Friday. Zu Saturn vgl. Samschdig.

Im germanische Kulturchreis sind di Näme nöd so offesichtlich erhalte wie i de romanische Schprache, dr Heimet vo de klassische, latinisierte Planete- bzw. Götter-Näme. Di Germanische Götternäme entschpreched aber i ihrer Bedüütig de romanische; so sind z. B. Freya (für Friidig) und Venus (für venerdi, vendredi) „inhaltlich“ Verwandti.

Wer allerdings (und wänn) z. B. zum erschte Mal feschtgleit hät: „Hüt isch Mändig“, chann nöd zrugg verfolgt werde.

Zellig vo de Wuchetäg

Bis 1976 isch dr Sunndig in Düütschland dr erschti Wuchetag gsii. Die Regelig isch dur d DIN 1355 abglöst worde, wo de Mändig zum erschte Wuchetag macht. Dr Sunndig isch au hüt no in England, Nordamerika und viele andere Teile vo dr Welt dr 1. Wuchetag, entschprechend dr jüdische und chrischtliche Zellig.

Sit 1978 isch uf Beschluss vo de UNO dr Mändig international dr erschti Tag vo dr Wuche, dr Sunndig wird zäme mit em Samschdig zum Wucheendi grechnet.

D Täg Mändig bis Samschdig gelted als Werchtäg, dr Sunndig als bsunders gschützte Ruhetag.

Berechnig

I dr EDV wird fürd Wuchetagsbestimmig oft dr Doomsday-Algorithmus iigsetzt. E anderi Möglichkeit isch die im folgende beschriebeni Bestimmig vom Sunndigsbuechschtabe:

(Für Schaltjahr gelted zwei Sunndigsbuechschtabe, dr linki für Januar und Februar, dr rechti für di reschtliche Mönet.)

Di erschte Ziffere vo dr Jahreszahl
julianisch (alt) 0123456
78910111213
14151617181920
gregorianisch *1516
*17*18*1920
*21*22*2324
Jahr
204876G FA GB AC BD CE DF E
214977EFGABCD
225078DEFGABC
*00235179CDEFGAB
245280B AC BD CE DF EG FA G
255381GABCDEF
265482FGABCDE
275583EFGABCD
00285684D CE DF EG FA GB AC B
01295785BCDEFGA
02305886ABCDEFG
03315987GABCDEF
04326088F EG FA GB AC BD CE D
05336189DEFGABC
06346290CDEFGAB
07356391BCDEFGA
08366492A GB AC BD CE DF EG F
09376593FGABCDE
10386694EFGABCD
11396795DEFGABC
12406896C BD CE DF EG FA GB A
13416997ABCDEFG
14427098GABCDEF
15437199FGABCDE
164472E DF EG FA GB AC BD C
174573CDEFGAB
184674BCDEFGA
194775ABCDEFG

Beschtimmig vom Wuchetag mit Hilf vom Sunndigsbuechschtabe

ABCDEFG Jänner Hornig März April Mai Juni
SuSaFrDoMiZy18152229512192651219262916233071421284111825
SuSaFrDoMiZy29162330613202761320273101724181522295121926
ZySuSaFrDoMi310172431714212871421284111825291623306132027
MiZySuSaFrDo4111825181522291815222951219263101724317142128
DoMiZySuSaFr5121926291623291623306132027411182518152229
FrDoMiZySuSa613202731017243101724317142128512192629162330
SaFrDoMiZySu7142128411182541118251815222961320273101724
 
ABCDEFG Juli Augschte September Oktober November Dezember
SuSaFrDoMiZy2916233061320273101724181522295121926310172431
SuSaFrDoMiZy310172431714212841118252916233061320274111825
ZySuSaFrDoMi411182518152229512192631017243171421285121926
MiZySuSaFrDo51219262916233061320274111825181522296132027
DoMiZySuSaFr613202731017243171421285121926291623307142128
FrDoMiZySuSa71421284111825181522296132027310172418152229
SaFrDoMiZySu181522295121926291623307142128411182529162330

Zur Berechnig vomene Wuchetag useme gegebene Datum lueg bi Zellers Kongruenz und Wuchetagsberechnig.



Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Wochentag“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.