Dä Artikel erchlärt dä Begriff vom Rächtswesen; lueg au chörperlichi Verfassig und geischtigi Verfassig von ere Person. |
D Verfassig vomne Schtaat tuet d rächtlichi Grundlag vo däm Schtaat feschtlege. D Verfassig schriibt zum Biischpil vor, weli Regierigs- und Verwaltigsform de Schtaat hät.
I einige Schtaate isch d Verfassig es schriftlichs Dokumänt, i andere, zum Biischpil in Großbritannie, beschtaht sie us einere Folg vo gschichtlich gwachsene Gsetztegscht, diä zämme d momentani Verfassig darschtelle tuet. In Israel, wo s Rächtswäse wägem britische Mandat uf anglosächsische Draditione berueht, stoosst d Idee von erä Verfassig bi ultrareligiöse Jude uf Widerstand, wil si nume s Wort vo Gott, so wie s in dr Bible überdrait isch, as Verfassig akzeptiere. D Knesset, s israelische Parlamänt, het ä Reihe vo Grundgsetz verabschiidet mit dr Absicht, die schlussändlig zun erä Verfassig zsämmezfasse.
Allgemeins
E Verfassig im formelle Sinn isch e zivilisatorischi Errungeschaft, wo grundlegändi Rächt und Pflichte im Gmeinwese mit Rächtssicherheit tuet regle.
Am 3. Mai 1791 isch z Pole d erschti demokratischi Verfassig in Europa verabschiedet worde, d zweiti uf de Wält nach de Vereinigte Schtaate. De 3. Mai isch in Pole immer no en nationale Fiirtyg.
I vilne Schtaate gits Verwaltigsgricht. Diä tüend feschtschtelle, ob einzelni Gsetzt oder Regierigssbefehl d Verfassig nöd tüed verletze. (lueg Bundesverfassigsgricht in Dütschland oder de Supreme Court of the United States; diä Funktione ninnt i de Länder, biischpielswis in Breme, de Verfassigssgrichtshof oder au Schtaatsgrichtshof wahr). I de iranische Verfassig hät de sogennanti Wächterrat d Funktion vomene Verfassigsgricht mit letzschter Kompetänz i allne Entscheidige. Er trifft sini Entscheidige ufgrund dä imamitische Form vo dä Scharia. lueg au islamischi Rächtsschuele.
E zwenig witreichendi Regle vo Zueschtändigkeite und Verwaltigsabläuf chann zunere Verfassigschrise füehre.
Under äm Schlagwort „äng:corporate government“ fanged au Firmene a, sich e Verfassig zgäh, demit e grösseri Transparänz gägeüber Eigetümer und Mitarbeiter entschtaht.
Aktuell gültigi Verfassige
Dütschland
Für d Bundesrepublik Dütschland gits s Grundgesetz für d Bundesrepublik Dütschland; wil diä einzelne Bundesländer (Dütschland) eigeni Schtaate sind (Chennzeiche: Staatsvolch, Schtaatsgwalt und Schtaatsgebiät), hät jedes Land sini eigeni individuelli (Lands-)Verfassig.
- Verfassige vo dä dütsche Bundesländer
Hauptartikel: Landesverfassig
- Bade-Würteberg: Verfassig vom Land Bade-Würteberg
- Bayern: Verfassig vom Freyschtaat Bayere
- Berlin: Verfassig vo Berlin
- Brandeburg: Verfassig vo Brandeburg
- Breme: Verfassig vo dä freie Hanseschtadt Breme
- Hamburg: Verfassig vo dä Freie und Hanseschtadt Hamburg
- Hesse: Verfassig vom Land Hesse
- Mecklenburg-Vorpommere: Verfassig (Mecklenburg-Vorpommere)
- Nordry-Weschtfale: Verfassig fürs Land Nordry-Weschtfale
- Niedersachse: Niedersächsischi Verfassig
- Ryland-Pfalz: Verfassig für Rhyland-Pfalz
- Saarland: Verfassig vom Saarland
- Sachse: Verfassig vom Freyschtaat Sachse
- Sachse-Ahalt: Verfassig vom Land Sachse-Ahalt
- Schleswig-Holschtei: Verfassig (Schleswig-Holschtei)
- Thürige: Verfassig (Thürige)
Liechteschtei
- Liechteschtei: Verfassig (Liechteschtei)
Öschterriich
- Bundesverfassig (Öschterriich)
- Verfassige vo dä öschterriichische Bundesländer
- Vorarlbärger Landverfassig
- Verfassig (Tirol)
- Verfassig (Kärnte)
lueg au: Öschterriich, Gschicht Öschterriich
Schwyz
Literatur
- Ernst Rudolf Huber (Hrsg.): Dokumente zur deutschen Verfassungsgeschichte, 5 Bde., Stuttgart, Berlin, Köln 1978-1997.
Weblink
- Gägenwärtigi und historischi nationali und internationali Verfassigstegscht – verfassungen.de
- Historischi dütschi Verfassige – documentArchiv.de
- Internationali Verfassigsrächtstegscht – Uni Bern (englisch)
- Constitution Finder, Verfassige wältwiit
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Verfassung“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |