| Stimmlose velare Plosiv | ||
|---|---|---|
| IPA-Nummere | 109 | |
| IPA-Zeiche | k | |
| IPA-Bildli |  | |
| Teuthonista | ? | |
| X-SAMPA | k | |
| Kirshenbaum | k | |
De stimmlosi velari Plosiv isch e Konsonant vo dr mänschliche Sprooch. Er chùnt in fascht jedere Sprooch vo dr Wält vor[1]. S Zeiche im IPA defür isch [k].
Im Alemannische chùnt de Luut als Lenis, Fortis ùn behuucht vor. De Lenis-Luut wird allerdings meischt als /g̊/ bhandlet ùn transkribiert. Bstimmti Dialäkt, bsùnders im Niideralemannische ùn Schwööbische hen aber au nùmme de Lenis.
Uss Gründ, wo mitem Ùffbau vùm mänschliche Muul z due hen, isch di gnaui Stell, wo de Luut ussgsproche wird, je nooch Sprooch ùn de andre Luut, wo im Wort vorchömme, verschiide.
Artikulation
- Es isch en Verschlùssluut; dr Lùftstrom im Muul wird ganz blockiert ùn deno wird d Lùft ùff eimool dur s Muul abgloo.
- De Artikulationsort isch velar; de hintere Zùngerùgge bildet mitem Gaumesegel en Verschlùss. Wyl des physiologisch rächt schwer isch, isch de Luut je nooch luutliche Ùmgäbig oft au lycht palatal oder affrikatisiert[2].
- D Phonation isch stimmlos; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder nit.
- Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
- Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.
Verbreitig
| Sprooch | Wort | IPA-Transkription | Bedütig | Bemerkig | |
|---|---|---|---|---|---|
| Baseldytsch | Lenis | Gind | [g̊ɪnd̥] | ‚Chind‘ | |
| Fortis | Balgge | [ˈb̥alkːə] | ‚Balke‘ | ||
| behuucht | Koffer | [ˈkʰɔfər] | ‚Choffer‘ | vorallem in neuere Lehnwörter ussem Dütsche | |
| Hotzewälderisch | Lenis | gääch | [g̊æːɣ̊] | ‚steil‘ | |
| Fortis | giggele | [ˈg̊ɪkələ] | ‚giggle‘ | ||
| behuucht | ghüüslet | [ˈkʰyːz̥lət] | ‚karriert‘ | chùnt nùmme in Konsonantehuufe mit /h/ vor. | |
| Jùutütsch | Lenis | Brägu |  [ˈb̥ɾæg̊ʊ] | ‚Röschti‘ | |
| Fortis | päägge | [ˈpæːkə] | ‚Gschrei vo Dier wie Schoof‘ | ||
| behuucht | ghüetet | [ˈkʰyə̯tət] | ‚ghietet‘ | ||
| Markgräflerisch | Lenis | Gäld | [g̊æld̥] | ‚Gäld‘ | |
| Fortis | Laadgaable | [ˈlɑːtˌkɑːb̥lə] | ‚groossi Gaabel zum heue‘ | Allophon vo /g̊/ in Konsonantehuufe. | |
| behuucht | Khùmeedi | [kʰʊˈmeːd̥ɪ] | ‚Ärger‘ | chùnt vorallem in neuere Främdwörter vor. | |
| Oberelsässisch | Lenis | Wàga | [ˈʋɑːg̊ɐ] | ‚Waage/Auto‘ | |
| Fortis | Ecka | [ˈekɐ] | ‚Eck‘ | ||
| behuucht | ghèit | [kʰɛɪ̯t] | ‚ghait‘ | ||
| Oberschwäbisch | Lenis | Gaiss | [g̊aɪ̯z̥] | ‚Geiss‘ | |
| Fortis | dr Ricka | [d̥əʁ̞ ˈʁ̞ɪkɐ] | ‚dr Rùgge‘ | ||
| behuucht | Kicha | [ˈkʰɪɣ̊ɐ] | ‚Chùchi‘ | ||
| Solothurnisch | Lenis | Gäiss | [g̊æɪ̯s] | ‚Geiss‘ | |
| Fortis | Rügge | ˈrʏkə] | ‚Rùgge‘ | ||
| behuucht | gha | [kʰɑ] | ‚gha‘ | ||
| Züritüütsch | Lenis | gääl | [g̊æːl] | ‚gääl‘ | |
| Fortis | Rugge | [ˈrukə] | ‚Rùgge‘ | ||
| behuucht | nöd gha | [ˈnøtˌkʰɒ] | ‚nit gha‘ | ||
| Dütsch | Käse | [ˈkʰɛːzə] | ‚Chääs‘ | isch in de meischte Positione behuucht | |
| Rätoromanisch | Surselvisch | casa | [ˈkazɐ] | ‚Huus‘ | |
| Putèr | cour | [kɔːr] | ‚Härz‘ | ||
| Vallader | curagia | [kʊˈɾadʑɐ] | ‚Schnuur‘ | ||
| Frankoprovenzalisch | Greyerzerisch | le kurti | [lə kyʁˈti] | ‚de Garte‘ | |
| Walliser Patois (Nendaz) | tsùquyë | [ˈtsʊkjə] | ‚Glùggser‘ | ||
| Abchasisch | ақалақь | [ˈakalakʲ] | ‚d Stadt‘ | ||
| Adygeisch | Dialäkt vo de Schapsuge | кьэт | [kʲat] | ‚Huen‘ | Entspricht in andre Dialäkt [t͡ʃ]. |
| Dialäkt vo de Temirgojer | пскэн | [pskan] | ‚hueschte‘ | ||
| Ahtna | gistaann | [kɪstʰɐːn] | ‚seggs‘ | ||
| Aleutisch[3] | kiikax̂ | [kiːkaχ] | ‚Moosbeerestruuch‘ | ||
| Änglisch | kiss | [kʰɪs] | ‚Chùss‘ | ||
| Arabisch | Standard[4] | كتب | [ˈkatabɐ] | ‚er het gschriibe‘ | |
| Armenisch | Oschtarmenisch[5] | կանաչ | [kɑnɑtʃʰ] | ‚grien‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. |
| Assyrisch-neuaramäisch | kuleh | [kulɛː] | ‚alles‘ | Entspricht in andre Dialäkt [t͡ʃ]. | |
| Baskisch | katu | [kat̪u] | ‚Chatz‘ | ||
| Bengalisch | কম | [kɔm] | ‚weeniger, weenig‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
| Bulgarisch | как | [kak] | ‚wie‘ | ||
| Chinesisch | Kantonesisch | 家/gaa1 | [kaː˥˥] | Heim | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. |
| Mandarin | 高/Pinyin:gāo | [kɑʊ˥] | ‚grooss, hooch‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
| Dänisch | Standard[6] | gås | [ˈkɔ̽ːs] | ‚Gans‘ | Isch wie im Alemannische e Lenis, also nit stimmhaft, ùn wird meischt als [ɡ̊] oder [ɡ] transkribiert. Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. De behuuchte wird meischt als [kʰ] oder [k] transkribiert. |
| Esperanto | rakonto | [raˈkonto] | ‚Erzäälig‘ | ||
| Estnisch | kõik | [kɤik] | ‚alli‘ | ||
| Finnisch | kakku | [kɑkːu] | ‚Chueche‘ | ||
| Französisch | cuisine | [kɥizin] | ‚Chùchi‘ | ||
| Georgisch[7] | ქვა | [kʰva] | ‚Stei‘ | ||
| Gujarati | કાંદો | [kɑːnd̪oː] | ‚Zwiible‘ | ||
| Hebräisch | כסף/kesef | [ˈkesef] | ‚Gäld‘ | ||
| Hindi | काम | [kɑːm] | ‚schaffe‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
| Italienisch[8] | casa | [ˈkaza] | ‚Huus‘ | ||
| Japanisch[9] | kanji:鞄/kaban | [kabaɴ] | ‚Handdasch‘ | ||
| Kagayanen[10] | [kað̞aɡ] | ‚Geischt‘ | |||
| Katalanisch[11] | quinze | [ˈkinzə] | ‚fùffzee‘ | ||
| Koreanisch | hangul:가다 / kada | [kada] | ‚gange‘ | ||
| Lakota | kimímela | [kɪˈmɪmela] | ‚Sùnnevoogel‘ | ||
| Luxemburgisch[12] | geess | [ˈkeːs] | ‚Geiss‘ | Isch wie im Alemannische e Lenis, also stimmlos, ùn wird meischt als [ɡ] transkribiert. Es chùnt au behuucht, vor, was meischt als [k] transkribiert wird. | |
| Malaiisch | kaki | [kaki] | ‚Bai‘ | ||
| Marathi | कवच | [kəʋət͡s] | ‚Rüschtig‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
| Mazedonisch | кој | [kɔj] | ‚wer‘ | ||
| Mohawk | ká:khare | [ˈgaːkʰaɺɛ] | ‚Rogg‘ | ||
| Neugriechisch | καλόγερος | [kaˈlo̞ɡe̞ro̞s̠] | ‚Mönch‘ | ||
| Niiderländisch[13] | koning | [ˈkonɪŋ] | ‚Chönig‘ | ||
| Norwegisch | kake | [kɑːkɛ] | ‚Chueche‘ | ||
| Panjabi | ਕਰ | [kəɾ] | ‚due‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
| Paschtunisch | كال | [kɑl] | ‚Joor‘ | ||
| Polnisch[14] | buk | [ˈbuk] | ‚Bueche‘ | ||
| Portugiesisch[15] | corno | [ˈkoɾnu] | ‚Horn‘ | ||
| Russisch[16] | короткий | [kɐˈrotkʲɪj] | ‚chùrz‘ | ||
| Rumänisch[17] | când | [ˈkɨnd] | ‚wänn‘ | ||
| Schwedisch | ko | [ˈkʰuː] | ‚Chue‘ | ||
| Slowakisch | kosť | [kosc] | ‚Chnoche‘ | ||
| Spanisch[18] | casa | [ˈkasa] | ‚Huus‘ | ||
| Telugu | కాకి | [kāki] | ‚Chraie‘ | ||
| Tschechisch | kost | [kost] | ‚Chnoche‘ | ||
| Türkisch | kulak | [kʰuläk] | ‚Ohr‘ | ||
| Ukrainisch | колесо | [ˈkɔɫɛsɔ] | ‚Rad‘ | ||
| Ungarisch | akkor | [ɒkkor] | ‚deno‘ | ||
| Vietnamesisch | cô | [ko] | ‚Tante‘ | ||
| Weschtfriesisch | keal | [kɪəl] | ‚Mùni‘ | ||
| Yi | ꇰ/ge | [kɤ˧] | ‚närrisch‘ | Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide. | |
| Zapotekisch | Tilquiapan[19] | canza | [kanza] | ‚laufe‘ | |
Fuessnote
- ↑ Ladefoged, Peter & Maddieson, Jan. (1996). The Sounds of the World's Languages. ISBN 0-631-19815-6. pp. 33
- ↑ Ladefoged, Peter & Maddieson, Jan. (1996). The Sounds of the World's Languages. ISBN 0-631-19815-6. pp. 33
- ↑ Ladefoged, Peter (2005). Vowels and Consonants (Second ed.). Blackwell.
- ↑ Thelwall, Robin (1990), "Illustrations of the IPA: Arabic", Journal of the International Phonetic Association 20 (2): 37–41
- ↑ Dum-Tragut (2009:13)
- ↑ Basbøll (2005:61)
- ↑ Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), "Standard Georgian", Journal of the International Phonetic Association 36 (2): 255–264
- ↑ Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), "Italian", Journal of the International Phonetic Association 34 (1): 117–121
- ↑ Okada, Hideo (1991), "Phonetic Representation:Japanese", Journal of the International Phonetic Association 21 (2): 94–97
- ↑ Olson et al. (2010:206–207)
- ↑ Carbonell & Llisterri (1992:53)
- ↑ Gilles & Trouvain (2013:67–68)
- ↑ Gussenhoven, Carlos (1992), "Dutch", Journal of the International Phonetic Association 22 (2): 45–47
- ↑ Jassem (2003:103)
- ↑ Cruz-Ferreira, Madalena (1995), "European Portuguese", Journal of the International Phonetic Association 25 (2): 90–94
- ↑ Padgett, Jaye (2003), "Contrast and Post-Velar Fronting in Russian", Natural Language & Linguistic Theory 21 (1): 39–87
- ↑ DEX Online: Archivierte Kopie (Memento vom 14. April 2020 im Internet Archive)
- ↑ Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), "Castilian Spanish", Journal of the International Phonetic Association 33 (2): 255–259
- ↑ Merrill, Elizabeth (2008), "Tilquiapan Zapotec", Journal of the International Phonetic Association 38 (1): 107–114
| Konsonante | Lueg au: IPA, Vokale | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.