dr Paul Grüninger
vermuetlich im Johr 1939

Dr Paul Grüninger (* 27. Oktober 1891 z Sanggalle; † 22. Februar 1972 z Sanggalle) isch e Schwizer Polizeihauptmaa und e Schutter z Sanggalle gsi. 1971 isch er as Fluchthälfer vo Juude vor em Zwäite Wältchrieg in d Liste vo de Grächte under de Völker ufgnoo worde.[1]

Fluchthälfer

Dr Grüninger het churz vor em Zwäite Wältchrieg d Iiräisvisa vo Juude vordatiert und/oder anderi Dokumänt gfelscht, so dass si in d Schwiz häi döfe iiräise. Er het eso bis zu 3600 Lüt s Lääbe grettet. 1939 isch er wäge däm vom Dienst suspendiert worde und het si Aaspruch uf d Pangsioon verloore. 1940 het en s Gricht wäge Amtspflichtverletzig zun ere chliine Buess verurdäilt. 1972 isch dr Grüninger verarmt in Sanggalle gstorbe.[2][3]

S Schicksal vom Grüninger isch under anderem wäg eme Ardikel im Tages-Anzeiger-Magazin 1984, Aktenzeichen Grüninger – ungelöst? vom C. L. Sandor, ere bräite Öffentligkäit bekannt worde.[4][5]

1995, 23 Joor noch sim Dood, het s Bezirksgricht Sänggalle s Urdäil gegen e Paul Grüninger ufghoobe und iin freigsproche. 1998 het d Regierig vom Kanton Sanggalle an d Noochkomme vom Grüninger en Entschädigung zaalt. Mit däm Gäld isch d Paul-Grüninger-Stifdig gründet worde, wo sich under anderem für hütigi Verdäidiger vo Menscherächt iisetzt.

S Theater Sanggalle het 2013 s Jugendtheaterstugg Ein Grenzgänger vo dr Elisabeth Gabriel und dr Nina Stazol uf d Büüni brocht.[6][7][8]

Schuttkarriere

In dr Säso 1914/15 isch dr Grüninger, wo denn as Leerer gschafft het, mit Brüel Sanggalle as lingger Flügelstürmer Schwizer Mäister worde. Vo 1924 bis 1927 und vo 1937 bis 1940 isch er bi Brüel Bresidänt gsi. 1940 isch er wäge sinere Verurdäilig zruggdräte. S Stadion het 2006 zu sine Eere dr Naame Paul-Grüninger-Stadion überchoo.[9][10]

d Imformazionstafle am Grüningerplatz z Sanggalle
d Paul-Grüninger-Schuel z Wien, 2014

Eerige

In de Stedt Sanggalle, Jerusalem, Kirjat Ono, Stuttgart und Rischon LeZion[11] git s Stroosse und Blätz mit em Naame «Paul Grüninger». Z Wien häi 1997 d Archidekte Gustav Peichl und Rudolf Weber e Schuel baut, wo dr Naame Paul-Grüninger-Schule überchoo het. Im Joor 2012 het män em d Rhiibrugg zwüsche Hohenems und Diepoldsau gwidmet.[12][13]

Em Grüeninger sini ehemolegi Dienststell, d Kantonspolizei Sanggalle, hät en im Augste 2014 in ere Fyr, wo au sini Tochter, d Ruth Roduner teilgno hät, geert. Am Hauptiigang vom Polizeigebäu befindet sich jetzt e Gedänktafle, wo an Grüeninger und sini Zivilcourage erinneret.[14]

Litratuur

  • Rolf Hochhuth: Grüninger Novelle im Band Atlantik Novelle mit Gschichte vom Hochhuth, Rowohlt, Reinbek 1985, ISBN 3-498-02867-7
  • Wulff Bickenbach: Gerechtigkeit für Paul Grüninger. Verurteilung und Rehabilitierung eines Schweizer Fluchthelfers (1938–1998). Böhlau, Köln 2009, ISBN 978-3-412-20334-4
  • Stefan Keller: Grüningers Fall. Geschichten von Flucht und Hilfe. Rotpunkt, Züri 1993, 5. Aufl. 2013, ISBN 3-8586-9157-7
  • Jörg Krummenacher: Flüchtiges Glück. Die Flüchtlinge im Grenzkanton St. Gallen zur Zeit des Nationalsozialismus. Limmat, Zürich 2005, ISBN 3-85791-480-7

Film

Weblingg

 Commons: Paul Grüninger – Sammlig vo Multimediadateie

Fuessnoote

  1. ↑ Yad Vashem: Paul Grüninger (English) Archivlink (Memento vom 26. Juni 2015 im Internet Archive)
  2. ↑ Wer das Leid sah, konnte nicht mittun Welt Online, 2. Dezember 1995
  3. ↑ Wer war Paul Grüninger? Kurzportrait bei der Paul-Grüninger-Stiftung
  4. ↑ Anmerkung zu A 425/4 Paul Grüninger: Sammeldossier, 1984–1998, Staatsarchiv Sanggalle.
  5. ↑ ... in dem ein Lancelot C. Sandor (noch andere Kwelle C. Lancelot Sandor) für Kalamitäten sorgt
  6. ↑ Jörg Krummenacher: Flüchtlingsretter für die junge Generation. Artikel i de NZZ vom 16. Februar 2013, S. 33
  7. ↑ Paul Grüninger - Ein Grenzgänger im Theater. SRF, abgruefen am 22. August 2018.
  8. ↑ Peter Surber: Grüninger, gegenwärtig. 14. Februar 2013, abgruefen am 30. Juli 2018.
  9. ↑ Paul-Grüninger-Stadion Ardikel vom Daniel Ryser in WOZ Die Wochenzeitung, 9. Merz 2006
  10. ↑ Der Namensgeber des Brühler Stadions. Archivlink (Memento vom 20. Oktober 2014 im Internet Archive) uf de Website vom SC Brüel Sanggalle
  11. ↑ Bundesrat weiht Paul-Grüninger-Strasse in Israel ein Bricht uf tagblatt.ch vom 30. Oktober 2017
  12. ↑ Eine Grenzbrücke für Grüninger Bricht im St. Galler Tagblatt vom 16. Februar 2012
  13. ↑ Brückendenkmal für Paul Grüninger Bricht im DerStandard vom 6. Mai 2012
  14. ↑ Judenretter, Polizei und Verstand Bricht vom Jörg Krummenacher i de NZZ vom 22. August 2014
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Paul_Grüninger“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.