Dr Neueburgerhandel isch e Komflikt zwüsche dr Schwiz und em König vo Preusse Friedrich Wilhelm IV. in de Johr 1856 und 1857 gsii.
Vorgschicht
Sit em Wiener Kongräss vo 1815 het Neueburg en eigenartigi Doppelstellig gha: uf dr einte Site het s als Kanton zur Schwizerische Eidgenosseschaft ghört, uf dr andere isch es vo 1707 bis 1806 und wider sit 1814 as souveräns Fürstedum mit Preusse in Personalunion verbunde gsi.
Im Revolutionsjohr 1848 hai die radikal-demokratische Montagnards, wo vor Allem im Juragebirg Understützig gfunde hai, die konservativi Regierig gstürzt und hai am 1. Merz 1848 d Republik usgrüeft.
Dr Komflikt
Im Johr 1856 hai d Royaliste Differänze, wo s het afo gee in der radikale Bardei, wo bis denn gregiert het, und e Wahlusgang, wo für si günstig gschunne het, usgnützt. Si hai e gegerevolutionäre Putsch usgfüehrt, wo vo Neueburger und eidgenössische Druppe underdruckt worden isch. Mehreri hundert Royaliste si gfangegnoh und mit dr Dodesstroof bedroht worde.
Dr König vo Preusse het druf verlangt, ass di Ufständische freigloo wurde und het mit militärische Massnahme droht. Die eidgenössischi Regierig het en Amnestii für d Royaliste verweigeret, und Preusse und d Schwiz hai sich uf e Chrieg vorbereitet. Z Basel het mä sogar e zuesätzligi Brugg, d Dufourbrugg, über e Rhii baut, ass mä d Druppe schnäller über e Rhii chönnt bringe. D Eidgenosseschaft het drbii druf verdraut, ass d Bevölkerig vom Grossherzogdum Bade em ene Durchmarsch vo dr preussischen Armeä wurd Widerstand leiste, wil Preusse d Riichsverfassigskampagne dört 1849 brutal zsämmegschlage het.
Wil au die übrige europäische Grossmächt nid barat gsi si, dr Aaspruch vom preussische König uf d Restauration vom Ancien Régime z understütze, isch dr preussisch König zwunge gsii, im Pariser Vertrag vo 1857 uf alli Rächt über Neueburg z verzichde. Er het aber dr Ditel vom ene Fürst vo Neueburg bhalte. Drfür hai d Schwizer alli Royaliste freigloo. Faktisch isch die preussischi Herrschaft z Neueburg, wo staats- und völkerrächtlig 150 Johr duurt het und nume churz zwüsche 1806 und 1814 underbroche worden isch, dur d Usrüefig vo dr Republik im Johr 1848 beändet gsi, aber erst mit däm Verzicht isch Neueburg au de jure d Preusse loosworde.
Litratur
- Roland Beck: Roulez tambours. Politisch-militärische Aspekte des Neuenburger Konflikts zwischen Preussen und der Schweiz 1856/57 (= Schriftenreihe ASMZ). Uusegee von der ASMZ, Huber, Frauenfeld 1982, ISBN 3-274-00004-3.
- Edgar Bonjour: Der Neuenburger Konflikt 1856/57. Untersuchungen und Dokumente. Helbing & Lichtenhahn, Basel u. a. 1957.
- Hans-Dierk Fricke: Der Neuenburger Konflikt 1856/1857 im Spiegel der zeigenössischen deutschen Presse 2010, Promotion an der Fernuniversität Hagen.
- Rita Stöckli: Neuenburgerhandel. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
 |
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Neuenburgerhandel“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |