| Hebräisch (עִבְרִית) | ||
|---|---|---|
| Verbreitig: | Israel (Neuhebräisch) | |
| Linguistischi Klassifikation: |
| |
| Sproochchürzel | ||
| ISO 639-1 |
he | |
| ISO 639-2 |
heb (Neuhebräisch) | |
| ISO 639-3 |
hbo (Althebräisch) | |
Hebräisch (עִבְרִית, Ivrit) isch e semitischi Sproch und ghört as sonigi in di afro-asiatisch (früehner hamito-semitisch) Sprochfamilie. Si isch e Deil vom nordwestlige Zwiig, zsämme mit em Äramäische, wo no in e baar Gegende z Syrie gschwätzt wird, aber suscht vom Arabische ganz verdrängt worden isch. Die andere Sproche vo däm Sprochzwiig (Phönizisch, Ugaritisch, Moabitisch, Ammonitisch und Edomitisch) si usgstorbe. Lut em Linguist Ghil’ad Zuckermann isch s Neuhebräisch («Israelisch») eigetli a «semitischeuropäischi» Sproch, wil mer bi dr Widerbiläbig im 19. und früene 20. Johrhundert vili jiddischi Iiflüss nümme wägbroocht hed.
Me underscheidet zwüschem historische Althebräische, dr Sproch vom e groosse Deil vo dr Bible und vo andere religiöse Schrifte, wo as Kultsproch immer no im däglige Gebruuch isch, wo aber as Umgangssproch scho lang nüme bruucht wird, und em Neuhebräische, won e Adaptierig vom Althebräische an s modärne Läbe und eini vo de offizielle Sproche vom Staat Israel isch.
S Hebräische wird mit hebräische Buechstabe vo rächts noch linggs gschriibe. Für zum Zahle schriibe bruucht me hützudag die sogenannte arabische Ziffere, wo in de europäische Sproche üeblig si. Die draditionelle hebräische Zahle, wo d Buechstabe as Zahle bruucht wärde (א = 1, ב = 2 usw.) wärde aber under gwüssen Umständ immer no bruucht.
Gschicht
S Althebräische
S Althebräische isch e kanaanitischi Sproch und isch in der Region währed Johrhunderte gschwätzt worde bis zum babylonischen Exil vo de Jude, zerst as archaischs Hebräisch, wo s biblische Lied vo dr Deborah (Richter 5) drin gschriibe isch. Lehnwörter si vo andere Kanaanitische Sproche in s Hebräische cho, aber au us em Akkadische, e baar drvo ursprünglig sumerisch. Spöter redet me vom biblische odr klassische Hebräisch, wo die meiste Text vom Tanach drin gschriibe si und wo wenig Dialäktforme ufwiist. D Sprochwüsseschaftler dängge ass d Masoretiker Abwiichige usegredigiert haige.[1]
Wo im sächste Johrhundert vor dr Ziitwändi d Babylonier s Königriich Judah eroberet hai, hai si us politisch-strategische Gründ e Deil vo der Bevölkerig, vor allem d Elite, noch Babylon exiliert, wo die Aramäisch, d Lingua franca vo Mesopotamie und em ganze Mittlere Oste, glehrt het. D Perser hai noch dr Eroberig vom Zweistromland de Jude erlaubt nach Kanaan zruggzgoh und vo denn aa isch näbem Hebräische au s Aramäische dört verbreitet gsi.
Zur Ziit vo dr römische Eroberig vo Palestina isch d Volkssproch Aramäisch gsi, s Hebräische isch meh und meh e Kultsproch worde und isch as Alldagssproch im vierte Johrhundert kuum meh bruucht worde. Bis ins 19. Johrhundert isch s Althebräische d Sproch vo dr jüdische Religion und Literatur bliibe, au in dr Privatkorrespondänz zwüsche Jude isch si bruucht worde und het d Kommunikation zwüsche Jude us verschiidene Sprochkulturkreis erliichteret.
S rabbinische Hebräisch
Die Schriftsproch het sich über d Johrhundert liicht veränderet und neui Dialäkt bildet. So redet me vom rabbinische Hebräisch, wo in dr Mischna bruucht worden isch. Zu dere Ziit het sich s Hebräische mit Wörter us em Griechische, Latiinische und em Persische beriicheret. Au d Orthografii het sich veränderet. E Deil vo de gutturale Konsonante, wo s biblische Hebräisch nit wenig drvo gha het, si mitenander vermischt oder verwächslet worde.[1]
S middelalterlige Hebräisch
In dr Periode vom sächste bis zum drizähte Johrhundert, redet me vom middelalterlige Hebräisch, wo vili Lehnwörter us andere Sproche ufgnoh het, drunder vor allem us em Griechische, Arabische und Spanische,[1] was reflektiert, wo ihri kulturelle Zentre gsi si und mit wele Kulture d Jude sich intellektuell hai müesse usenandersetze in dere Ziit. D Usproch vom masoretische (oder tiberianische) Hebräisch, em Dialäkt vo Tiberias us em siibte bis zähnte Johrhundert, wo me bruucht het für zum d Bible z vokalisiere, isch bis hüt mehr oder weniger uschlaggäbend für d Uusproch vo de Vokal. Us früehnere Ziite weiss me nit vil do drüber, wil s denn no keini Vokalzeiche in dr hebräische Schrift ge het.
S Neuhebräische
As Deil vo dr jüdische nationale Erneuerig im 19. Johrhundert het s Besträbige ge, s Hebräische as Umgangssproch widrzbeläbe. Dr füehrend Chopf isch dr Elieser Ben Jehuda (1858–1922) gsi, wo 1881 noch Palestina iigwanderet isch und–wie anderi Zioniste au–s Läbe in dr Diaspora und drmit d Sproche, wo d Jude dört gschwätzt hai, verworfe het. Er isch die driibendi Chraft im Kommitee für die hebräischi Sproch gsi, wo spöter d Akademii vo dr Hebräische Sproch worden isch, en Institution wo s hüt no git und wo, wie dr Ben Jehuda sälber, immer wider neui Wörter erfindet. Dr Ben Jehuda het s erste modärne hebräische Wörterbuech gschriibe und het Duusigi vo Wörter us hebräische Wortstämm abgleitet und ihne e modärni Bedütig ge. Im ene Kulturkampf am Afang vom 20. Johrhundert het s Neuhebräische schliesslig s Jiddische, wo under de aschkenasische Jude wiit verbreitet gsi isch, z Palestina und in zionistische Kreis in dr Diaspora chönne verdränge – mer het aber nid chönne verhindere, ass s Jiddisch, wo vo vilne Iiwanderer gredet worden isch, s Neuhebräisch gliich stargg beiiflusst het.
Dr Wortschatz
Dr Wortschatz bestoht zum grosse Deil us Wörter, wo vor dr Erneuerig vo dr Sproch scho Deil vom Hebräische gsi si, und us Neubildige, wo vo hebräische Wurzle abgleitet si. Aber au vili Fremdwörter, vor allem technischi, wo d Immigrante us Europa mitbroocht hai, hai sich iibürgeret. S lokale Arabische und s Marokkanische, wo mit de Iiwanderer us em Maghreb noch Israel cho isch, hai Wörter us em däglige Läbe gliiferet und s Amerikanische macht sich wie in de meiste Sproche vo dr Wält au im Hebräische breit. E groossen Iifluss uf e Wortschatz het die israelisch Armee, wo sich im allgemeine noch de Wiisige vo dr Hebräische Akademii richdet; aber au us dr Underhaltigswält si vili Neuerige cho und Allgemeinguet worde.
D Ussproch
As Ussproch het me grundsätzlich die sephardischi (die ursprünglig spanischi) dr aschkenasische (mittel- und osteuropäische) und dr arabische (wo vor allem bi de Jemenite bsundrigs rein gsi isch) vorzoge – doderwäg seit mer im modärne Hebräische, em Ivrit, für שבﬨ schabát und nid scháboss (dt. «Sabbat«). Zum Deil het sich aber gliich di aschkenasisch Ussproch duregesetz; esoo si d Gutturallut im modärne Hebräische, em Ivrit, zum grosse Deil verschwunde: ע (Ajin) und א (Aleph), wo ursprünglig wohrschiinlig wie ihri arabische Pendants usgsproche worde si, si hützudag wenig meh as e Blatzzeiche für e Vokal, ח (Chet) und ך (Chaf) döne gliich, ähnlig em dütsche "ch". Me macht au kei Underschiid meh zwüsche ט (Thet) und ת (Taf), ס (Samech) und ש (Sin), ק (Quf) und כ (Kaph). S ה (He) wird hüfig nüm aspiriert und s ר (Resch) as "ʁ", as Zäpfli-R, usgsproche. Au dr Dagesch, wo us frikative Lut plosivi macht, wem men en in d Buechstabe ב ג ד כ פ ת setzt, wird hüfig nit beachdet. ת (Taf) wird immer wien es "t" usgsproche, wo s no in dr oschteuropäische aschkenasische Usproch vor em Zweite Wältchrieg wien es "s" gsait worden isch, wenn s kei Dagesch gha het.
Underschiid in dr Vokallengi, wie me se z. B. bim Schimon Peres no cha ghöre, existiere braktisch nüme. D Bedonig isch uf dr letzte Silbe (milra מלרע) oder, weniger hüfig, uf dr zweitletzte Silbe (milel מלעיל) vom Wort und het hüfig phonemischi Bedütig. So isch s Wort אוכל (ochel) mit dr milra-Bedonig uf dr letzte Silbe - ochel: «(är) isst» - e Värbform, s Hove vom Värb אכל : «ässe»; mit dr milel-Bedonig uf dr vorletzte Silbe -ochel - e Substantiv: «Ässe».
D Grammatik vom Neuhebräische
Die hebräischi Sproch isch stark dur ihri Wortwurzle prägt. Im Allgemeine hai d Wörter e Wurzle vo drei Konsonante. Drzue chönne Prefix, Infix und Suffix cho, wo d Funktion und d Bedütig verändere. Wil me nume d Konsonante schriibt und die sich relativ wenig veränderet hai sit Johrduusige, cha me d Wurzle im Hebräische klarer erkenne as in de indoeuropäische Sproche.
Es git e baar Konsonante, wo, wenn si Deil vo dr Wurzle si, d Regle verändere, wo für 'normali' Wurzle gälte. Wenn dr zweiti Konsonant e י (Jod) oder e ו (Waw) isch, redet me vo hohle Wurzle, wil me in de meiste Wörter, wo vo sonige Wurzle stamme, dr mittler Buechstabe gar nit gseht oder ghört. Wenn eine oder meh vo de schwache Konsonante י (Jod), נ (Nun), ח (Chet), ע (Ajin), א (Aleph), oder ה (He) in dr Wurzle vorchunnt, redet me vo schwache Wurzle.
D Substantiv
D Substantiv si äntwäder männlig oder wiiblig, wobi bi Dier und Mensche s grammatische Gschlächt mit em natürlige überiistimmt. Wiibligi Wörter ände im Allgemeine uf -ah oder -et. Es git drei Numeri, Singular, Plural und Dual, wobii dr Dual braktisch nume für Körperdeil, wo baarwiis ufdräte (Auge, Bei usw.), für Ziitbegriff (Stund, Dag usw.) und e baar anderi Wörter (Velo, Stockwärk usw.) bruucht wird. D Numeri wärde mit Suffix bildet, wobii die männlige Wörter im Plural im Allgemeine d Ändig -im, die wiiblige -ot und im Dual alli -aim überchömme.
| Gschlächt | Singular | Plural | Dual |
| Maskulin | Rad ofan — אופן | Reder ofanim — אופנים | Velo (Zweirad) ofanaim — אופניים |
| Feminin | Stund scha'ah — שעה | Stunde scha'ot — שעות | Zwei Stunde scha'ataim — שעתיים |
Dr Kasus (eigetlig nit e Begriff, wo sich für s Hebräische eignet) wird mit Prepositione usdruggt.
- Für e Dativ bruucht me dr Prefix ל (le- = zue, für)
- מורה (more, e Lehrer) — למורה (lemore, eme (unbestimmte) Lehrer)
- המורה (hamore, dr Lehrer) — למורה (lamore, em (bestimmte) Lehrer)
- für en Akkusativ nüt vor Substantiv ohni Ardikel (lueg unde) oder d Preposition את (et) vor Substantiv mit em bestimmte Ardikel oder au nüt, was hützudag ehnder sälte isch:
- מורה (morah, e Lehrere) — gliich im Nominativ wie im Akkusativ
- המורה (hamorah, d Lehrere) — את המורה (et hamorah, d Lehrere)
- für e Genitiv של (schel = vo):
- גבר (gever, e Ma) — של גבר (schel gever, vom ene Ma)
- האישה (haischah, d Frau) — של האישה (schel haischah, vo dr Frau)
- Substantiv chönne au mit dr Smichut-form verbunde wärde, d Smichut wird aber vor allem in Idiom bruucht:
- בית + ספר (bait + sefer, Huus + Buech) — בית ספר (beit sefer, e Schuel, wörtl. e Huus vom Buech)
- מדינה + משטרה (medinah + mischtarah, Staat + Polizei) — מדינת משטרה (medinat mischtarah, e Polizeistaat)
- Me sött Acht gee drbii, wie sich d Ussproch vom erste Wort vom Wortbaar veränderet.
- Dr Vokativ vom ne Substantiv wird hüfig mit em bestimmte Ardikel ה bildet, aber ehnder im Singular as im Plural:
- מורה (mora, Lehrere) — ! המורה (hamorah, Lehrere!)
- חברים (chaverim, Gnosse, Fründ) — ! חברים (chaverim, Gnosse!)
- In dr Umgangssproch wird mänggisch em Substantiv oder eme Eigename s arabische יא (ja, für was me früehner uf Dütsch emol O! wie in "O Tannenbaum" bruucht het) voragsetzt:
- חמור (chamor, Esel) — ! יא חמור (ja chamor, Esel!)
- aber s wird au ohni יא as Ared verstande.
- Allativ: Sälte bruucht wird dr Suffix ה (-ah = noch), wo in d Richdig wiist. Vor allem ghört men en im Idiom ארצה (arzah = zur Ärde, uf d Ärde), wo me bruucht für zum säge, ass me uf Israel (wörtlig zum Land) reist, oder für zum emen e Hund dr Befähl ge, abzligge. Sust isch dr Gebruuch ehnder ironisch oder spasshaft.
Dr Ardikel
S Hebräische kennt nume dr bestimmt Ardikel, ה (ha-, mänggisch he), wo unveränderlich isch. Er wird im Substantiv, wo drmit bestimmt wird, as Prefix voragsetzt. Wenn es Adjektiv zum Substantiv ghört, bechunnt au das dr bestimmt Ardikel über:
- Singular: חמור קטן (chamor qatan, e chliine Esel) — החמור הקטן (hechamor haqatan, dr chlii Esel)
- Plural: חמורים קטנים (chamorim qtanim, chliini Esel) — החמורים הקטנים (hechamorim haqtanim, die chliine Esel)
Dr bestimmt Ardikel wird mänggisch au bruucht für zum e Superlativ uszdrugge:
- הגדול מכולם (hagadol mikulam, dr grösst vo alle, wörtl. dr gross vo alle)
Bi zwei Substantiv, wo dur d Smichut verbunde si, bechunnt nume s zweite Wort en Ardikel:
- מדינת משטרה (medinat mischtarah, e Polizeistaat) — מדינת המשטרה (medinat hamischtarah, dr Polizeistaat)
D Prepositione
S Hebräische isch deilwiis en analytischi (isolierendi) Sproch, d. h. Wörter bestöhn under gwüsse Umständ us eme einzige Morphem, andrersiits het s au Aspäkt von ere synthetische Sproch, wo Substantiv mänggisch, Prepositione wo im Zsämmehang mit Personalpronome aber immer beugt wärde.
D Personalpronome und die pronominale Suffix
Es git zäh verschiidnigi Personalpronome, in de erste Persone Singular und Plural je eini, in de Zweite und Dritte Persone je e männligi und e wiibligi. Nume im Nominativ isch s Pronome sälbstandig. Zu jeder Person ghöre Suffix, wo me Substantiv und Prepositione hindenafüegt, für zum se beuge.
| Person | Nominativ | Possessivpronome | Dativ | Akkusativ | Ablativ | Superessiv |
| 1. Pers. Sing. | אני (ani, ich) | שלי scheli, miis) | לי (li, mir) | אותי (oti, mi) | ממני (mimeni, vo mir) | עלי (alai, uf mir) |
| 2. Pers. Sing. Maskulin | אתה (ata, du) | שלך schelcha, diis) | לך (lecha, dir) | אותך (otcha, di) | ממך (mimcha, vo dir) | עליך (alecha, uf dir) |
| 2. Pers. Sing. Feminin | את (at, du) | שלך schelach, diis) | לך (lach, dir) | אותך (otach, di) | ממך (mimech, vo dir) | עליך (aleich, uf dir) |
| 3. Pers. Sing. Maskulin | הוא (hu, är) | שלו schelo, siis) | לו (lo, ihm) | אותו (oto, ihn) | ממנו (mimenu, vo ihm) | עליו (alaw, uf ihm) |
| 3. Pers. Sing. Feminin | היא (hi, si) | שלה schelah, ihr) | לה (lah, ihre) | אותה (otah, si) | ממנה (mimena, vo ihre) | עליה (aleiah, uf ihre) |
| 1. Pers. Plural | אנחנו (anachnu, si) | שלנו schelanu, ihr) | לנו (lanu, ihre) | אותנו (otanu, si) | ממנו (mimenu, vo ihre) | עלינו (aleinu, uf ihre) |
| 2. Pers. Plural Maskulin | אתם (atem, dir) | שלכם schelachem, eucheri) | לכם (lachem, euch) | אתכם (etchem, euch) | מכם (mikem, vo euch) | עליכם (alechem, uf euch) |
| 2. Pers. Plural Feminin | אתן (aten, dir) | שלכן schelachen, eucheri) | לכן (lachen, euch) | אתכן (etchen, euch) | מכן (miken, vo euch) | עליכן (alechen, uf euch) |
| 3. Pers. Plural Maskulin | הם (hem, si) | שלהם schelahem, ihrs) | להם (lahem, ihne) | אותם (otam, si) | מהם (mehem, vo ihne) | עליהם (aleihem, uf ihne) |
| 3. Pers. Plural Maskulin | הן (hen, si) | שלהן schelahen, ihrs) | להן (lahen, ihne) | אותן (otan, si) | מהן (mehen, vo ihne) | עליהן (aleihen, uf ihne) |
In dr Umgangssproch wärde die wiiblige Forme im Plural hüfig vo de männlige ersetzt.
- Wie על — „Uf“ wärde beugt: תחת (tachat, under), בלעדי (biladei, ohni)
- Wie את — „En“ vom Akkusativ wärde beugt: עם (im, mit), כל (kol, alli), אין (ein, nit existänt)
- Wie מ — „Mi“ vom Ablativ wärde beugt: הנה (hine, do)
De Värbe cha me en Akkusativobjekt mit eme Suffix vom ene Personalpronome hindedra ahängge. In dr Umgangssproch isch das aber nit gängig, usser idiomatisch und au denn im allgemeine as Witz oder ironisch:
- ראיתי (raiti, i ha gse) — ראיתיו (reitiv, i han en gseh)
- שמעתי (schamati, i ha ghört) — שמעתיך (schematicha, i ha di ghört, d. h. i ha ghört, was de gsait hesch)
De Substantiv cha me anstatt em 'Possessivpronome' e Suffix hindedrahänke, in dr Umgangssproch wird das sälte gmacht usser bi Idiom:
- בן (ben, Sohn, Bueb) — בני (bni, mi Bueb)
- בנות (banot, Döchder, Maitli) — בנותיו (bnotaw, siini Maitli)
D Adjektiv
D Adjektiv chönne wie im Dütsche attributiv (השיר היפה — haSchir haYafe, s schöne Lied), predikativ (השיר יפה — haSchir yafe, s Lied isch schön) und adverbial (הוא שר יפה — Hu schar yafe, är singt schön) bruucht wärde. As Attribut und Predikat bechömme si Genus und Numerus vom Substantiv, wo si drzue ghöre, das heisst wenn me vom männlig Singular usgoht, bechunnts Adjektiv für wiiblig Singular e Suffix ה (-ah) oder ת (-et), mannlig Plural ים (-im) und wiiblig Plural ות (-ot) wie d Substantiv sälber. Me muess ufbasse drbi, ass d Form vom Adjektiv sich noch em Genus und nit dr Form vom Substantiv richdet. S Word für Ei, ביצה (beizah) isch wiiblig uf Hebräisch, nimmt aber die männlig Pluraländig aa, aso ביצים (beizim). E wiisses Ei, ביצה לבנה (beizah levanah) wird im Plural zu ביצים לבנות (beizim levanot), was chliini Chinder und Lüt, wo d Sproch lehre, hüfig falsch säge.
D Zahlwörter
D Zahlwörter richde sich au noch em Genus vom Substantiv, hai aso zwei Forme. Intressant isch dodrbii, ass—im Gegesatz zu de Adjektiv—die männligi Form dr Suffix ה (-ah) überchunnt. Sogar hebräischi Mueterspröchler mache do mänggisch Fehler.
Noch eme Zahlwort wird mänggisch s Substantiv nit im Plural sondern im Singular bruucht, egal öb s männlig oder wiiblig isch. Ähnligs git s au im Dütsche: איש (Isch, ei Ma), אלף איש (elef Isch, duusig Manne, aber duusig Ma stark).
D Värbe
| Binjan | 3. Pers. Sing. im Awar | Bedütig |
| Pa'al | בדל (badal) | absundere (kuum bruucht) |
| Nif'al | נבדל (nivdal) | abgsunderet, verschiide si |
| Pi'el | בידל (bidel) | isoliere |
| Pu'al | בודל (budal) | isoliert si, wärde |
| Hif'il | הבדיל (hivdil) | drenne, underscheide |
| Huf'al | הובדל (huvdal) | drennt, abgsunderet si, wärde |
| Hitpa'el | התבדל (hitbadel) | sich absondere |
S Hebräische het zwei Ziitforme, wo konjugiert wärde, dr Atid (עתיד , Zuekumft) und dr Awar (עבר , Vergangeheit). Drzue chunnt dr Howe (הווה , Gegewart) es Partizip, wo wie d Adjektiv dekliniert wird.
D Värbe chönne in siibe Binjanim, Konjugationsstämm, vorcho. Drei drvo si aktiv-passiv Pärli, dr siibt isch reflexiv. Nit alli Wurzle chömme in alle Binjanim vor. S Verhältnis vo de Binjanim zuenander cha me am Bisbil vo dr Wurzle בדל bdl guet gseh, wo in dr Dafele rächts ufgfüehrt isch. D Värbform wo bruucht wird in dere Dafele isch, wie s in dr hebräische Grammatik und Lexikografii Bruuch isch, die dritti Person Maskulin Singular im Awar.
Aber nit immer het dr Nif'al d Bedütig vom ene Passiv wie in däm Bispil, au wenn s villicht ursprünglig eso gsi isch. Bi dr Wurzle כנס (kns) het dr Pa'al d Bedütig vo zsämmerüefe, versammle, dr Nif'al נכנס (nichnas) aber bedütet iinegoh und dr Begriff „versammlet wärde“ wird mit em Pu'al כונס (kunas) usdruggt.
Si und Ha
S Värb להיות (lihiot, si) git s nume in dr Vergangeheit, Awar, und in dr Zuekumft, Atid. Wie in andere semitische Sproche au, muess me in dr Gegewart, Howe, ohni uscho.
- האיש קטן (haisch katan, «Dr Ma isch chli», wörtlig «Dr Ma chli»)
im Gegesatz zu
- האיש הקטן (haisch hakatan, «dr chlii Ma») und איש קטן (isch katan, «e chliine Ma»)
Es git aso kuum d Möglikeit, es falsch z verstoh. Im erste Fall isch s Adjektiv predikativ, im zweite und dritte attributiv.
Ha as sälbständigs Värb git s nit uf Hebräisch. Me bruucht drfür im Awar und im Atid die dritte Persone Singular oder Plural vom Värb להיות (lihiot, si), je nochdäm öb dr Bsitz in dr Eizahl oder dr Mehrzahl stoht, und d Dativform vom Bsitzer:
- היה לי ספר (haia li sefer) «I han es Buech gha» (wörtlig «Mir isch es Buech gsi»).
- לאיש היתה סבלנות (laisch haita savlanut) «Dr Ma het Geduld gha».
- יהיו לנו בתים (ihiu lanu batim) «Mir wärde Hüser ha».
Im Howe brucht me יש (jesch, öbbe «es het») für «Ha» und אין (ein, «öbbe es het kei») für «Nit ha» mit dr Dativform vom Bsitzer. יש und אין si aber keini Värbe.
- יש לי כסף (jesch li kesef) «I ha Gäld». («Es het Gäld für mi»)
- אין לנו גרוש (ein lanu grusch) «Mir hai kei Grosche» (d. h. Gäld).
Howe - Gegewart
In dere Dafele[2] si d Gegewartsforme mit starke Wurzle ufgfüehrt. As Partizip si si de Adjektiv ähnlig, chönne mänggisch aber au as Substantiv bruucht wärde, wie zum Bispil d Pa'al-forme undedra, wo au „Wächder“ und „Wächdere“ (im Singular und im Plural) chönne bedüte.
| Binjan | Wurzle | Singular | Plural | Übersetzig | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Maskulin | Feminin | Maskulin | Feminin | |||
| Pa'al | שׁמר | שׁוֹמֵר | שׁוֹמרֶת | שׁוֹמְרִים | שׁוֹמְרוֹת | bewache |
| sch-m-r | schomer | schoméret | schomrim | schomrot | ||
| Nif'al | שׁמר | נִשְׁמָר | נִשְׁמרֶת | נִשְׁמָרִים | נִשְמָרוֹת | wird bewacht |
| sch-m-r | nischmar | nischméret | nischmarim | nischmarot | ||
| Pi'el | גדל | מְגַדֵּל | מְגַדלֶת | מְגַדְּלִים | מְגַדְּלוֹת | ufzieh |
| g-d-l | məgaddel | məgaddélet | məgaddlim | məgaddlot | ||
| Pu'al | גדל | מְגוּדָּל | מְגוּדלֶת | מְגוּדָּלִים | מְגוּדָּלוֹת | wird ufzoge |
| g-d-l | məguddal | məguddélet | məguddalim | məguddalot | ||
| Hif'il | קטנ | מַקְטִין | מַקְטִינָה | מַקְטִינִים | מַקְטִינוֹת | verchliinere |
| q-t-n | maktin | maktina | maktinim | maktinot | ||
| Huf'al | קטנ | מוּקְטָן | מוּקְטנֶת | מוּקְטָנִים | מוּקְטָנוֹת | wird verchliineret |
| q-t-n | muktan | mukténet | muktanim | muktanot | ||
| Hitpa'el | בטל | מִתְבַּטֵּל | מִתְבַּטלֶת | מִתְבַּטְּלִים | מִתְבַּטְּלוֹת | sich sälber erniidrige |
| b-t-l | mitbattel | mitbattélet | mitbattlim | mitbattlot | ||
Bi hohle Wurzle verschwindet dr mittleri Konsonant: Bi dr Wurzle שיר (sch-y-r) wird שר (schar), „singe“, im Pa'al und הושר (huschar), „meh het lo singe“ im Huf'al.
Awar - Vergangeheit
Im Awar wird s Värb dekliniert mit persönlige Suffix. In dr zweite und dritte Person Singular git s männligi und wiibligi Forme, im Plural het s Underschiid zwüsche männlig und wiiblig nume in dr zweite Person. In de Erste und Zweite Persone wärde d Pronome hüfig nit bruucht, vor allem bi Frooge, wil d Person mit dr Värbändig eidütig bestimmt isch. Wenn d Pronome bruucht wärde, isch das e Betonig vom Subjekt.
In dr Dafele[3] undedra si Bischbil vo dr Deklination vo Värbe mit starke Wurzle im Avar für alli Persone age:
| Binjan | Wurzle | Singular | Plural | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Är | Si | Du | Ich | Si | Dir | Mir | ||||
| Maskulin | Feminin | Maskulin | Feminin | |||||||
| Pa'al | שׁמר | שָׁמַר | שׁמְרָה | שָׁמרְתָּ | שָׁמַרְתְּ | שָׁמרְתִּי | שׁמְרוּ | שְׁמַרְתֶּם | שְׁמַרְתֶּן | שָׁמרְנוּ |
| sch-m-r | schamar | schamra | schamárta | schamart | schamárti | schamru | schmartem | schmarten | schamárnu | |
| Nif'al | שׁמר | נִשְׁמַר | נִשְׁמְרָה | נִשְׁמְתָּ | נִשְׁמַרְתְּ | נִשְׁמרְתִּי | נִשְׁמְרוּ | נִשְׁמַרְתֶּם | נִשְׁמַרְתֶּן | נִשְׁמרְנוּ |
| sch-m-r | nischmar | nischməra | nischmárta | nischmart | nischmárti | nischməru | nischmartem | nischmarten | nischmárnu | |
| Hif'il | קטנ | הִקְטִין | הִקְטִינָה | הִקְטנְתָּ | הִקְטַנְתְּ | הִקְטַנְתִּי | הִקְטִינוּ | הִקְטַנְתֶּם | הִקְטַנְתֶּן | הִקְטנּוּ |
| q-t-n | hiktin | hiktina | hiktánta | hiktant | hiktánti | hiktinu | hiktantem | hiktanten | hiktánnu | |
| Huf'al | קטנ | הוּקְטַן | הוּקְטְנָה | הוּקְטנְתָּ | הוּקְטַנְתְּ | הוּקְטנְתִּי | הוּקְטְנוּ | הוּקְטַנְתֶּם | הוּקְטַנְתֶּן | הוּקְטנּוּ |
| q-t-n | huktan | huktəna | huktánta | huktant | huktánti | huktənu | huktantem | huktanten | huktánnu | |
| Pi'el | גדל | גִּידֵּל | גִּידְּלָה | גִּידַּלְתָּ | גִּידַּלְתְּ | גִּידַּלְתִּי | גִּידְּלוּ | גִּידַּלְתֶּם | גִּידַּלְתֶּן | גִּידַּלְנוּ |
| g-d-l | giddel | giddla | giddálta | giddalt | giddálti | giddlu | giddaltem | giddalten | giddálnu | |
| Pu'al | גדל | גּוּדַּל | גּוּדְּלָה | גּוּדַּלְתָּ | גּוּדַּלְתְּ | גּוּדַּלְתִּי | גּוּדְּלוּ | גּוּדַּלְתֶּם | גּוּדַּלְתֶּן | גּוּדַּלְנוּ |
| g-d-l | guddal | guddla | guddálta | guddalt | guddálti | guddlu | guddaltem | guddalten | guddálnu | |
| Hitpa'el | בטל | הִתְבַּטֵּל | הִתְבַּטְּלָה | הִתְבַּטַּלְתָּ | הִתְבַּטַּלְתְּ | הִתְבַּטַּלְתִּי | הִתְבַּטְּלוּ | הִתְבַּטַּלְתֶּם | הִתְבַּטַּלְתֶּן | הִתְבַּטַּלְנוּ |
| b-t-l | hitbattel | hitbattla | hitbattálta | hitbattalt | hitbattálti | hitbattlu | hitbattaltem | hitbattalten | hitbattálnu | |
Atid - Zuekumft
Im Atid wird s Värb dekliniert mit persönlige Prefix und Suffix. In dr Zweite und Dritte Person Singular git s underschiidligi männligi und wiibligi Forme. Die wiiblige Forme in dr Zweite und Dritte Person Plural wärde braktisch nume no in dr Schriftsproch, und au denn immer sältener bruucht und vo de männlige Forme ersetzt. D Form vo dr Zweite Person Maskulin Singular isch bi allne Värbe idäntisch mit dr Dritte Person Feminin Singular.
Wie bim Awar wärde au bim Atid d Pronome vo de Erste und Zweite Persone hüfig ewägglo.
In dr Dafele[4] undedra si Bischbil vo dr Deklination vo Värbe mit starke Wurzle im Atid für alli Persone agee:
| Binjan | Wurzle | Singular | Plural | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Är | Si | Du | Ich | Si | Dir | Mir | |||||
| Maskulin | Feminin | Maskulin | (Feminin) | Maskulin | (Feminin) | ||||||
| Pa'al | שׁמר | יִשְׁמוֹר | תִּשְׁמוֹר | תִּשְׁמוֹר | תִּשְׁמְרִי | אֶשְׁמוֹר | יִשְׁמְרוּ | תִּשְׁמוֹרנָה | תִּשְׁמְרוּ | תִּשְׁמוֹרנָה | נִשְׁמוֹר |
| sch-m-r | yischmor | tischmor | tischmor | tischməri | eschmor | yischməru | tischmórna | tischməru | tischmórna | nischmor | |
| Nif'al | שׁמר | יִישָּׁמֵר | תִּישָּׁמֵר | תִּישָּׁמֵר | תִּישָּׁמְרִי | אֶשָּׁמֵר | יִישָּׁמְרוּ | תְּשַׁמֵּרְנָה | תִּישָּׁמְרוּ | תְּשַׁמֵּרְנָה | נִישָּׁמֵר |
| sch-m-r | yischamer | tischamer | tischamer | tischaməri | eschamer | yischaməru | təschammérna | tischaməru | təschammérna | nischamer | |
| Hif'il | קטנ | יַקְטִין | תַּקְטִין | תַּקְטִין | תַּקְטִינִי | אַקְטִין | יַקְטִינוּ | תַּקְטֶינָה | תַּקְטִינוּ | תַּקְטֶינָה | נַקְטִין |
| q-t-n | yaktin | taktin | taktin | taktini | aktin | yaktinu | taktéyna | taktinu | taktéyna | naktin | |
| Huf'al | קטנ | יוּקְטַן | תּוּקְטַן | תּוּקְטַן | תּוּקְטְנִי | אוּקְטַן | יוּקְטְנוּ | תּוּקְטַנָּה | תּוּקְטְנוּ | תּוּקְטַנָּה | נוּקְטַן |
| q-t-n | yuktan | tuktan | tuktan | tuktəni | uktan | yuktənu | tuktánna | tuktənu | tuktánna | nuktan | |
| Pi'el | גדל | יְגַדֵּל | תְּגַדֵּל | תְּגַדֵּל | תְּגַדְּלִי | אֲגַדֵּל | יְגַדְּלוּ | תִּגְדַּלְנָה | תְּגַדְּלוּ | תִּגְדַּלְנָה | נְגַדֵּל |
| g-d-l | yəgaddel | təgaddel | təgaddel | təgaddli | agaddel | yəgaddlu | tigdálna | təgaddlu | tigdálna | nəgaddel | |
| Pu'al | גדל | יְגוּדַּל | תְּגוּדַּל | תְּגוּדַּל | תְּגוּדְּלִי | אֲגוּדַּל | יְגוּדְּלוּ | תְּגוּדַּלְנָה | תְּגוּדְּלוּ | תְּגוּדַּלְנָה | נְגוּדַּל |
| g-d-l | yəguddal | təguddal | təguddal | təguddli | aguddal | yəguddlu | təguddálna | təguddlu | təguddálna | nəguddal | |
| Hitpa'el | בטל | יִתְבַּטֵּל | תִּתְבַּטֵּל | תִּתְבַּטֵּל | תִּתְבַּטְּלִי | אֶתְבַּטֵּל | יִתְבַּטְּלוּ | תִּתְבַּטֵּלְנָה | תִּתְבַּטְּלוּ | תִּתְבַּטֵּלְנָה | נִתְבַּטֵּל |
| b-t-l | yitbattel | titbattel | titbattel | titbattli | etbattel | yitbattlu | titbattélna | titbattlu | titbattélna | nitbattel | |
D Advärb
Hüfig wird as Advärb die männlig Form vom ene Adjektiv bruucht, aber es git e baar Advärb, won e bsundrigi Form hai:
- Adjektiv: מהיר (mahir, schnäll) — Advärb מהר (maher, schnäll)
- Adjektiv איטי (iti, langsam) — Advärb לאט (leat, langsam)
Es wärde au adverbiali Konstrukt bruucht:
- Adjektiv: זהיר (sahir, vorsichdig — באופן זהיר (beofen sahir, vorsichdig, wörtl. uf vorsichdigi Art)
- Adjektiv: זהיר (sahir, vorsichdig) — בזהירות (bishirut, mit Vorsicht)
Nowiis
- 1 2 3 Dr Artikel "Hebrew language." in dr Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2009.
- ↑ Us dr änglische Wikipedia
- ↑ Noch dr Dafele in Hebrew verb conjugation: Past tense uf dr änglische Wikipedia
- ↑ Noch dr Dafele in Hebrew verb conjugation: Future tense uf dr änglische Wikipedia