Birsig / Boersegraben
Dr Afang vo dr Yydoolig vom Birsig in der Nööchi vom Basler Zolli
Dr Afang vo dr Yydoolig vom Birsig in der Nööchi vom Basler Zolli

Dr Afang vo dr Yydoolig vom Birsig in der Nööchi vom Basler ZolliVorlage:Infobox Fluss/KARTE_fehlt

Date
Gwässerkennzaal FR: A0100360
Laag Frankriich (Elsass); Schwiiz (Kanton Basel-Landschaft, Kanton Basel-Stadt, Kanton Solothurn)
Flusssystem RhiiVorlage:Infobox Fluss/FLUSSSYSTEM_falsch
Abfluss über Rhii → Nordsee
Quelle am Nordhang vo der Blauechetti im Gmeindsgebiet vo Wolschwiller
47° 27′ 27″ N, 7° 24′ 53″ O
Quellhöchi 470 mVorlage:Infobox Fluss/NACHWEISE_fehlen
Mündig z Basel bi der Schiffländi in RhiiKoordinate: 47° 33′ 37″ N, 7° 35′ 17″ O; CH1903: 611247 / 267740
47° 33′ 37″ N, 7° 35′ 17″ OVorlage:Infobox Fluss/MÜNDUNGSHÖHE_fehlt
Lengi 21 kmVorlage:Infobox Fluss/NACHWEISE_fehlenVorlage:Infobox Fluss/EINZUGSGEBIET_fehlt
Dialäkt: Baseldytsch

Dr Birsig isch e linkssitige Näbefluss vom Rhy. Si Yzugsgebiet betrait 82 km² und d Längi isch 21 km.

D Quelle befindet sich in Frankriich und zwor am Nordhang vo dr Blaueketti, ganz nooch by dr Schwizer Gränze. Är mündet by dr Schiffländi z Basel uff 260 m ü.M. in Rhy.

Dr Birsig in dr Stadt Baasel

Urspünglig isch dr Birsig offe dur s Stadgebiet gflosse. Me het d Ufer scho frieh verbaut und versterkt, so dass d Hoochwasser in dr Stadt keini grosse Schäde hänn können aarichte. Aber mänggisch het mä s Wasser äifach nid chönne kontrolliere. 1271 und 1378 si bi Hoochwasser Wäidling uf em Fischmäärt umegfaare, und 1446 si dört am Blatz säggs Hüüser und 1520 äi Huus wägen em Wasser zämmegheit. 1530 isch s Hoochwasser so schlimm gsi, ass mä am Roothuus en Erinnerigsdaafele aagmacht het.[1]

Im undere Stadtdäil sin d Hüüser diräkt am Flusslauf baut gsi und die ganzen Abfäll und Abwasser sin aifach in Fluss iine glaitet worde. Das het zu starkem Gstank und zu grosse hygienische Problem (Cholera und Typhus) gfiert. Me het dr Birsig denn au die grossi Kloake vo dr Stadt gnennt. Am schlimmste isch s im Summer gsi, wenn weenig Wasser gflosse isch, und dr Abfall im Bachlauf stecke bliibe und verfuult isch.

D Birsigbrugge

Solang dr Birsig no offe gsi isch, het s Brugge brucht zum vo dr äinte uf die anderi Site z khoo, und wie dr Birsig im Lauf vo de Joorhundert iidoolt worde isch, si die nodinoo verschwunde. Am Salzdurm bi dr Schiffländi isch dr understi Stääg gsi, e chli witer oobe het s e Brugg am Fischmäärt ghaa und bi dr Iisegass die «Nöiji Brugg», wo woorschinlig wäge iirer Nööchi zur Hooche Stuube «Zum Süfzge» au «Eedellütbrugg» ghäisse het. An dr Sattelgass bi dr «Groosse School» isch d «Schintbrugg» gstande und bi dr hütige Rüüdegass dr «Menlinsstääg», wo men em au «Kuttlebrugg» gsäit het. Bi dr Wisse Gass isch mä über e «Snürlinstääg» und am Barfüesserblatz über e «Barfüesserstääg». An dr Innere Stadtmuure isch bim Wasserdurm die obersti Birsigbrugg vom middelalterlige Baasel glääge.[2]

D Iidoolig vom Birsig

Öbbe um 1260 het mä am hütige Määrtblatz e Gwölb über e Birsig baut und e groosse offene Blatz überkhoo.[2] In dr zwäite Helfti vom 14. Joorhundert isch dr Bach bim hütige Fischmäärt iidoolt worde, so dass sälle Blatz entstande isch[3] und woorschinlig 1529 het me dr Birsig uf dr ganze Lengi vom Barfüesserblatz überbaut.[4]

1642, wo dr Merian si Stadtaasicht zäichnet het, isch er usser under de Blätz zum grösste Däil no offe zwüsche Räijene vo Hüüser gflosse. Erst mit dr Birsigkorrekzioon im 19. Joorhundert isch dr Bach sit 1890 au zwüschen em Määrtblatz und em Fischmäärt under dr Ärde duure und üüber em isch d Määrtgass entstande,[3] und vom Määrtblatz bis zum Barfüesserblatz het men en under dr nöije Falknerstrooss versteggt, wo 1900 iigweit worde isch.[2]

1948/50 het mä dr Birsig in dr Stäinevorstadt zuedeggt und drüber dr Birsigparkblatz baut. Denn het men en 1953 bis zur Haiwoog ufe iidoolt.

Hütt isch dr Birsig im Stadtgebiet braggtisch nume no underirdisch gfiehrt, nur knapp oobe und unde vom Zolli kha men en e paar hundert Meter gseh.

Uf dere Karte vo 1642 gseet mä, wie dr Birsig offe bis zum Barfüesserblatz fliesst, denn zwüsche dr Gärbergass und dr Wisse Gass zwüsche zwäi Räije vo Hüüser bis zum Pflueggässli fliesst, denn witer zwüsche dr Gärbergass und dr Freije Strooss bis zur Rüüdegass. Denn verschwindet er under Hüüser und em Määrtblatz, daucht dört, wo d Stadthuusgass in Määrtblatz iinechunnt wider uf und isch öbbe vom Fischmäärt aa bis zur Schiffländi underirdisch, bis dass er e chli bachab vo dr Rhiibrugg in Rhii mündet.

Nääbebäch

Sit em früehje Mittelalter bis in d 1950er-Johr het der Rümelibach as künstlig aagleite Gwärbskanal e Nääbegwässer vom Birsig bildet; er isch hüte ebefalls überbaut und iidoolt. En andere chliine Nääbefluss, der Dorebach, mündet im Gebiet vo Binnige in Birsig churz bevor er dur s Gebiet vom Zolli fliesst.

Fuessnoote

  1. ↑ Johann Jacob Scheuchzer: Helvetiae historia naturalis oder Natur-Historie des Schweitzerlandes: Hydrographia Helvetica, Beschreibung der Seen, Flüssen, Brünnen, Warmen und kalten Bäderen und anderen Mineralwasseren des Schweitzerlands, Bodmer 1717, Band 2 , S.99-102
  2. 1 2 3 Der Birsig im alten Basel uf altbasel.ch
  3. 1 2 Alter Fischmarkt (Memento vom 8. März 2016 im Internet Archive) uf basler-bauten.ch, abgrüeft am 12.1.2013
  4. ↑ Barfüsserplatz uf basler-baute.ch, abgrüeft am 12.1.2013
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.