Dä Artikel behandlet dr Dütsch Buurechrieg vo 1524 bis 1526. Für anderi Buurechrieg und -ufständ lueg Buurechrieg

D Uusbreitig vo de Ufschtänd

Dr Dütsch Buurechrieg, im Allgemeine churz nume Buurechrieg, isch ä Revolte vo Buure und Arbeiter in Middel- und Süddutschland gsi, wo vo 1524 bis 1526 duurt het.

Chriegsgründ

Die underschte soziale Schichte si im Lauf vom 15. Johrhundert wirtschaftlig immer schdärker under Druck cho. Wo d Autoritete z Dütschland denn mit dr religiöse Revolution vo dr Reformation vil vo ihrer Macht iibüesst hai, hai d Buure in ihre Zwölf Artikel ihri Gwohnedsrächt zruggverlangt, under anderem s Rächt ihri eigene Pfärrer sälber uszläse, d Abschaffig vom Liibeigedum, s Fisch- und Jagdrächt, d Abschaffig vo ville Abgabe und Schdüüre an ihri Feudalherre und grächti Behandlig in de Feudalgricht.

Chriegsverlauf

Die erschte Kämpf si z Stüèlingè un dè ganzè Landgrõfschaft Stüèlingè 1524 uusbrooche. Vo dört het sich dr Ufschdand rasch im süddütsche Ruum, in Schwabe, Franke, Thüringe, im Elsass und z Öschdriich aber nid z Bayre, uusbreitet. Die wichdigschde Buurefüehrer si dr Hans Müller vo Bulgèbach, dr Balthasar Hubmaier, dr Wendel Hipler, im Tirol dr Michael Gaismaier und z Thüringe dr Thomas Münzer gsi. Au Ritter hai sich dr Revolte aagschlosse, die bekanntischde si dr Götz vo Berlichinge und dr Florian Geyer gsi.

In Thüringe het dr Thomas Müntzer (au Münzer) vo Mülhuuse us afängligs die feudali Ornig chönne zerschdöre und het ä Gsellschaft mit Güetergmeinschaft errichdet, aber scho im Johr 1525 isch er z Frankehuuse am 15.Mai vo de Ritter vom Schwäbische Bund under em Georg vo Waldburg (em Buurejörg) besiigt und denn hiigrichtet worde. Dr Chrieg isch mit groosser Brutalität vo beide Siite gfüehrt worde. Villi Chlöschder und Burge si zerschdört und Duusigi vo Mensche ermordet worde. Dr Martin Luther, wo am Afang no Sympathii für d Forderige vo de Buure gha het und brobiert het z vermiddle, het sich in siiner Schrift Wider die räuberischen und mörderischen Rotten der Bauern gege se gschdellt.

Z Öschdriich hai sich Kämpf bis ins Johr 1526 uusezooge.

Ergäbnis

Dä Buure z Dütschland het mä nid nume keini Konzessione gmacht, si hai, wenn si nid hiigrichdet worde si, Buessgälder müesse zahle oder si verschdümmlet worde. Au hai si mänggisch no meh vo ihre alte Rächt verlore. Z Öschdriich aber si ä Deil vo de Übel, wo dr Chrieg verursacht hai, abgschafft worde.

In der Äidgenosseschaft isch d Lag nit eskaliert wie z Dütschland und der Dialog zwüsche de Obrikeite und de Untertane isch nie ganz abgrisse. So hai d Landschäftler im Kanton Basel vo der Stadt 1525 e Freiheitsbrief übercho und d Liibeigeschaft isch abgschafft worde, aber d Reforme si nume vo churzer Duur gsi. Scho 1532 het d Stadt ihre Untertane die Errungeschafte wider wäggnoh. Au s reformatorische Dängge, wo hinder em Ufstand gsteggt het und wo die bestehende Herrschaftsverheltnis im Sinn vom Evangelium, wie si s usgleit hai, het welle ändere und d Gmeinde im Religiöse het welle autonom mache, het sich nit duuregsetzt und d Reformation isch vom Staat us duuregfüehrt worde. In Graubünde und im Tirol isch es de Landschäftler hingege glunge d Herrschaft vom Bischof vo Chur z bräche und d Gmeinde hai s Rächt übercho, z reformiere wie s nä guet gschunne het.

Quelle

• dtv-Lexikon, Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1970, Band 2, S.47, Artikel "Bauernkrieg"
• dtv-Lexikon, Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1970, Band 13, S.12, Artikel "Münzer, Thomas"
• Microsoft® Encarta® Encyclopedia 99, Microsoft® Encarta® Encyclopedia 99. © 1993-1998 Microsoft Corporation, Artikel "Peasants' War"

Literatur

• Peter Blickle: Der Bauernkrieg. Die Revolution des Gemeinen Mannes. 3. Auflage. C.H. Beck, München 2006, ISBN 3-406-43313-8, (Beck'sche Reihe - C. H. Beck Wissen 2103).
• Peter Blickle: Die Revolution von 1525. 4. durchgesehene und bibliografisch erweiterte Auflage. Oldenbourg, München 2004, ISBN 3-486-44264-3.
• Horst Buszello, Peter Blickle, Rudolf Endres (Hrsg.): Der deutsche Bauernkrieg. 3. bibliografisch ergänzte Auflage. Schöningh, Paderborn u. a. 1995, ISBN 3-8252-1275-0, (UTB 1275).
• Günther Franz: Der deutsche Bauernkrieg. 12., gegenüber der 11. unveränderte Auflage. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1984, ISBN 3-534-00202-4.
• Adolf Waas: Der Bauernkrieg. Die Bauern im Kampf um Gerechtigkeit 1300 bis 1525. Callwey, München 1964, ISBN 3-926642-11-4
• Wilhelm Zimmermann: Der große deutsche Bauernkrieg. Köhler, Stuttgart 1841–43; Dietz, Stuttgart 1891; Dietz, Berlin 1952; deb, Berlin 1980 und 1982 (7. Auflage ISBN 3-920303-26-1); Berlin 1993 ISBN 3-320-01829-9.
• Günter Vogler (Hrsg.): Bauernkrieg zwischen Harz und Thüringer Wald. Steiner, Stuttgart 2008, ISBN 978-3-515-09175-6, (Historische Mitteilungen Beihefte 69).