Sapukai
Sapukai, ha’e peteĩ táva opytáva Tetãvore Paraguari-pe, Paraguái-pe. Opyta 92 km mombyry Paraguaygui, ha’éva táva omyakãva Tetã Paraguái.
| Sapukai Sapucaí | ||
|---|---|---|
| Tetã |  Paraguái | |
| Tetãvore | Paraguarí | |
| Távayguakuéra | 6.546 ava | |
| Ape távagui | 326 km² | |
| ISO | PY-11 | |
| Yvatekue | 87 m | |
| Koordinasion | ||
Ñaguahẽ ko távape peteĩ tape yvyreínteva oguerekóva 24 km osẽva táva Paraguarí-gui, upe tetãvore myakãha.
Avei upe tren tuya oho jepi avei excursion-rã ko távapeve, peteĩ jeguata ijojoha’ỹva ko tendárupi ñañemomandu’ávo ymave guarére.
Ko táva Sapucai oñefunda kuri karai Emiliano González Navero tendotáramo upe ary 1910-pe, ha’e táva ferrocarrilera, oñemohenda porãva’ekue.
Sapucai, ojeréva yvyty ha ñemombe’urãgua’úre
Ojehecharamovéva ko Sapucai rupi ha’e paisaje. Opytáva peteĩ ñu hovy porãme oñembojere hese yvyty porã porã opa ijykekuéra rupi. Oga yma guare, óga guasu oguerekóva korapy ikuarahy’ã porãva yvotytypoãreheve ome’ẽva tembiecharã mayma oikovévape ko’árupi.
Upe tupao, opytáva yvyty rembe’ýpe guive ikatu ikatu ñamaña ha jahecha mba’e porã mombyryguive. Peteĩva umi yvyty ru’ãgui osẽ peteĩ tape itágui ijapopyre, he’iháicha umi tapichakuéra ko’árupigua, ha’e raka’e umi boli ojegueruva’ekue ñorairõ Guerra del Chaco ramo guare ojapo va’ekue umi ary1932 guive 1935 peve ojegueru va’ekue ko táva Sapucaipe.
Ojeikuaa haguã ipyporekuéra oheja raka’e haipyre umi tape rembe’ýre. Ko’ágã rupi katu upe tapére tenda herava Cerro Ru’ãgui, sábado jave ko’ẽmbotávo ohóvo oguejy oúvo heta kuña burromi ári tenyhẽte kogakuéragui ohóva ñemuhaguasu peve. Ko’ãva ha’e umi burrerita oje’eha ymaite guaréicha ñanemomandu’áva mba’éichapa ojeiko raka’e.
El cementerio de los trenes
Ko táva Sapucaipe, jaju jahechami ko estación tren opytahaguépe avei ha’e mba’e neporãva.
Ko’ápe, peteĩ korapy tuichávape, oñemohenda umi tren-kuéra Ferrocarril Carlos Antonio López rehegua, opytahápe omano umi mba’yruguatakéra comotora-kuéra ha mba’yruguasu, ogueroguata hague 100 ary pukukukue javeve ñane retã ryepy.
Ko tenda ojeikuaáva trenkuéra cementerio-pe ha’ete peteĩ ojejapohague película ciencia ficción rehegua posnuclear. Tenyhẽte hierro guasukuéra oñeñapytĩmbáva ojuhe a avei umi vagon-kuéra tenyhẽva porakúera ha mandu’águi, karai haihára Augusto Roa Bastos osesarekohague ohai haguã peteĩ vore’i upe kuatiahai Hijo de Hombre hérava.
Ko museo vai vai oikóva koty oñeñongatuhápe ferrocarril-kuéra rehegua ojogua umi tembiasakué ha avei momembe’ugua’u ojapo va’ekue karai haihára katupyry Augusto Roa Bastos, ha ha’e avei tembiecharã porã ojejukukaáva ojehecha ko táva Sapucaipe.
Ikorapy
Ko tavavore’i korapy oguereko 326 km², ha tapichakuéra oikoveva ipype ary 2008 ramo oĩ 6.546;20,08 oĩ 1km²-pe.
Municipio
Karai intendente ko’agãgua Sapucaipe Cirilo Antonio Cuevas Ruiz Díaz, ha’éva ANR-gua, omandátava arykuéra 2006/2010.
Economía
Hetave tapichakuéra oĩ omba’apóva kokue ñemitỹme, ha ko’ápe oñeñemitỹ parral, mandyju,mandi’o, takuare’ẽ ha oĩve. Kokue ñemitỹ ha’e tembiapo oñemba’apoha ko tendárupi. Oñemba’apo avei ko’ã mymbakuéra ñemoñáme: vaka, kavaju ha ovecha.
Tapekuéra rehegua
Tapekuéra rehegua ojeipuruvéva ha’e pe tape guasu 1 Mariscal Francisco Solano López, ha kóva rupi ñaguãhẽ táva Sapucaipe jahávo peteĩ tape yvyreínteva rupi, oĩ avei ambue tape yvyreíva ha avei oñembo’ita ra’ỹva ombojoajúva umi tavakuéra ha avei ko táva akã ko tetãvorépe oĩva.
Mba’éicha ñaguãhẽ
Ñasẽvo táva Paraguaygui tape guasu 1 Mariscal Francisco Solano Lópezrupi, jahupyty peve upe táva akã ko tetãvore Paraguarípe, opytáva 66 km, upégui jaha tape rakãmby yvyreínteva rehe 24 m rupi ñaguahẽ hagua ko táva Sapucaipe.
Ikatu avei ñasẽ jaguata upe ferrocarril tren tujape oúva ko’ápeve jevy’arã, jeguata.
Tapichakuéra oikovéva
He’iháicha upe Dirección General de Estadística, Encuestas y Censos, ko tetãvore’ípe oĩ 6.546 tapicha, ko’ãva apytégui 3.446 kuimba’e ha 3.100 kuña. Okaháre jajuhu oikove 71,16% tapichakuéra.
Demografía
Ko tetãvore’i Sapucai jaguereko ãva mba’e imombe’upyrã:
- Tapichakuéra ndohupytýiva gueteri 15 ary, 34,4%.
- Mboy mboýpa imemby kuñakuéra 3,4 hijos.
- Umi nomoñe’ẽkuaáiva kuatia haipyre 7 %
- Tapichacuéra omba’apóva sector primario, 56,5 %
- Tapichacuéra omba’apóva sector secundario (industrial),12,4 %
- Tapichacuéra omba’apóva sector terciario (Comercio- Servicios), 30,2 %
Tapichakuéra oguerekóga Necesidades Básicas Insatisfechas (NBI)
- NBI ñembo’epy rehegua 7,8%.
- NBI ogakuéra rehegua 37%.
- NBI tembipurukuéra rehegua 13,6%.
- NBI karurãkuéra rehegua 10,3%.
- Peteĩva ãva NBI rehegua 51,9%.
Ikorapy
- Norte oĩ tetãvore’i Escobar ha tetãvore [Cordillera]].
- Sur opyta tetãvore’i Acahay.
- Este gotyo oĩ tetãvore’i General Bernardino Caballero.
- Oeste gotyo opyta tetãvore’ikuéra Escobar ha Paraguarí.
Hykuéra rehegua
Ko tetãvore’i Sapucai rupi ohasa ha ombohykua umi ysyrykuéra Caañabé, Paso Itá, Naranjay, Mbopicuá, Toro, Yhacá.
Referencia
- Publicaciones del semanario “Tiempos del mundo”.
- ABC Escolar, publicado por el Diario ABC Color.
- Geografía del Paraguay, publicado pro el Diario Ultima Hora.
- Che Retá Paraguay, publicado por el Diario Noticias.
- Datos del la DGEEC.