Kuarahyresẽ Timor

Kuarahyresẽ Timor, héra tee hína Tavakuairetã Jekopytyjojáva Kuarahyresẽ Timor (Poytugañe'ẽme: República Democrática de Timor-Leste; tétũ ñe'ẽme: Republika Demokrátika Timor Lorosa'e) ha'e peteĩ tetã hekosãsóva ojejuhúva Ásia ipehẽngue ñemby kuarahyresẽyguápe.[4] Ijyvy apekue oñuvã ypa'ũ Timor pehẽngue kuarahyresẽygua, umi mokõi ypa'ũmi Atauro ha Jako, ha upe yvy pehẽnguemi héra Oecusse (Oecussi-Ambeno), ijerepáre Indonésia pehẽngue Timor ypa'ũgui. Ijapekue ohupyty amo 14 874 km²[2], oikohápe amove 1 100 000 tetãygua

República Democrática de Timor Oriental
República Democrática de Timor-Leste
Repúblika Demokrátika Timor Lorosa'e
Timor Oriental


Poyvi
Ha'erã'i
Tetã ñe'ẽ akã: Unidade, Acção, Progresso
(Poytugañe'ẽme: «Unidad, acción, progreso»)
Tetã Momorãhéi: Pátria
(Poytugañe'ẽme: «Tetã»)
Tavusu
(ha táva tuichavéva)		 Ndíli
Ñe'ẽnguéra Poytugañe'ẽ ha tetun
Tetãygua réra Timorense[1]
Tekuái reko República semipresidencialista
 • Presidente José Ramos-Horta
 • Primer ministro Taur Matan Ruak
Tetã Amandaje Parlamento Nacional
Independencia
 • Declaración

 • Fin de la ocupación indonesia		 de Poytuga
28 de noviembre de 1975
20 de mayo de 2002
Yvy apekue Ñemoĩha 159.º
 • Opaite 14 874 [2] km²
 • Y (%) Imichĩete
Tembe'y 253 km[2]
Y rembe'y 706 km[2]
Yvyty yvatevéva Tatamailau
Ava hetakue Ñemoĩha 151.º
 • Hetakue 1201500 hab. (2013 est.)
 • Typy'ũ 71,45 hab./km²*
PIB (PPA) Ñemoĩha 164.º
 • Opaite (2014) 2234 sua US$
 • Per cápita 5479 US$[3]
IDH (2017) Decrecimiento 0,625 (132.º) – Mbyte
Viru Dólar 1 ($, USD)
Ára UTC + 9
 • Arahakúpe Ndorekói
ISO Jehero 626 / TLS / TL
Tetã renda tee Ñandutíme .tl
Tetã pumbyry papapy +670
Tetã puhoe papapy 4WA-4WZ
Mba'yrumýi papapy tee TL
COI Jehero TLS
Opaite Tetã Yvýgui
  1. ↑ Timor Oriental utiliza los billetes del dólar estadounidense, pero posee sus propias monedas fraccionarias de la divisa norteamericana, los Centavos de dólar de Timor Oriental.

[editar datos en Wikidata]

Kuarahyresẽ Timor yvy pehẽngue ko'ãgagua ha'e akue peteĩ Poytuga kolónia saro'y XVI guive ha oñembohéra Timor Poytuga pegua. Ko kolónia isãso 1975-pe, hákatu ohasa rire arami Indonésia oñembojára hese ha oiko chugui Indonésia retãvore papaha 27. Ary 1999-pe, ONU ojapo rire upépe porandu guasu umi Timor retãyguápe, Indonésia osẽ Timor yvýgui, ONU oisãmbyhy ha oñangareko ko tetãre 2002 peve, ha upe rire, ára 20 jasypo 2002-me, oiko Kuarahyresẽ Timor-gui tetã hekosãsóva peteĩha saro'y XXI-me. Isãso rire, oike ONU atýpe ha upe Tetãnguéra Oñe'ẽva Poytugañe'ẽ Atyvetépe. Hi'ariete, Kuarahyresẽ Timor ha'e peteĩ umi mokõi tetã apytépe ijerovia mba'eguasuvéva ha'e katóliko jerovia (upe ambuéva niko Filipína).

Kuarahyresẽ Timor iviru remimono'õ naiporãitéi ha ndaivaietéi.[5] Ary 2014 aja, ko tetã PIB per cápita ha'e akue 5 479 dólar he'iháicha Viruróga Yvoragua.[3] Amo 40 % opaite Kuarahyresẽ Timor retãygua hetakuégui orekónte 1,25 dólar oikove hag̃ua ára ha ára,[6] ha amo mbyte opaite tetãyguágui noñe'ẽkuaái.[4] Upéicha avei, Kuarahyresẽ Timor ohasa asy gueteri Indonésia oñembojáragui hese heta ára jave, heta tetã remimoĩmbyre oñembyai ha amove 100.000 tekove omano. Ojehecha ramo jepe mbeguehápe oñemoporãha yvypóra ñakãrapu'ã rechaukaha ko tetãme, oñeimo'ã avei iviru remimono'õ okakuaataha..[7] Kuarahyresẽ Timor añónte upe Ásia retã iñe'ẽ teéva ha'e niko Poytugañe'ẽ ha tétũ ñe'ẽ.

Mandu'apy
  1. Real Academia Española (2005). «Timor Oriental». Diccionario panhispánico de dudas. Madrid: Santillana. Ojehechákuri árape: 30 de agosto de 2010.
  2. CIA. «Timor Oriental - Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 8 de febrero de 2017.
  3. Report World Bank
  4. CIA (29 de noviembre de 2012). «East and Southeast Asia:Timor-LesteArchive copy». The World Factbook. Washington, DC: Central Intelligence Agency. Archivado desde el original, el 2018-01-282018-01-28. Ojehechákuri árape: 2020-12-142020-12-14.
  5. «World Bank Country Groups». Web.worldbank.org.
  6. «Timor Leste: Human Development Indicators». International Human Development Indicators. Programa de Desarrollo de las Naciones Unidas. Archivado desde el original, el 27 de junio de 2012.
  7. «Now Portugal's former colonies are performing much better than Portugal». Washingtonpost.com.

Joajuha


Ásia

Ahyganitã | Arávia Saudíta | Ayméña | Aservaijã | Chína Tetarã Retã | Arávia Emiráto Joapykuéra | Filipína | Hapõ | Horytáña‎ | Índia‎ | Indonésia‎ | Irã | Irake | Israel‎ | Jemẽ | Kambója | Kasahitã | Katára‎ | Kirigitã‎ | Kuáite‎ | Kuarahyresẽ Timor | Láo‎ | Lívano | Malásia‎ | Mayndíva‎ | Miama | Mongólia | Mburunéi‎ | Nepal | Ñemby Koréa | Omána | Pakitã | Paletína‎ | Rrúsia‎ | Singapúra | Síria‎ | Siri Lãka | Tajikitã | Tailándia | Tuykía | Tuykomenitã | Uvekitã | Varéĩ | Vangyladẽ | Vienã | Vutã | Yvate Koréa

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.