Uimhir adamhach

Is éard is uimhir adamhach (Z) adaimh ann ná líon na bprótón i núicléas an adaimh sin.[1] Is ionann uimhir na leictreon atá ag timpeallú an núicléis d'adamh shúil ar leith agus uimhir asamhach Z na dúile.[2] Baineann uimhir adamhach dhifriúil le gach dúil cheimiceach, .i. is í uimhir adamhach ocsaigin a hocht (mar tá 8 bprótón sa núicléas) ach is í uimhir adamhach Nitrigín a seacht (mar tá 7 bprótón sa núicléas).

Z - uimhir adamhach

Stair

Is í an bhrí a bhíodh leis an uimhir adamhach ná uimhir na háite ina bhfuil an dúil suite i dTábla Peiriadach na nDúl. Nuair a leag Mendeleev Tábla Peiriadach na ndúl amach an chéad uair, leag sé na dúile amach sa tábla in ord a maiseanna adamhacha agus i ngrúpaí a bhí eagraithe de réir a gcosúlachtaí ceimiceacha. Tugadh roinnt neamhrialtachtaí nó neamh-chomhoiriúnachtaí faoi deara, áfach.

Mar shampla, bhí an cuma ann go raibh an t-iaidín agus an teallúiriam san ord mícheart agus dá mbabhtálfaí iad, go mbeadh níos mó céille ag baint leis an ord ó thaobh na n-airíonna ceimiceacha de. Ba chiallmhaire an mhaise é, mar sin, na dúile a liostáil de réir a n-uimhreacha adamhacha. Bhí an chuma ar an scéal go raibh gaol ag an uimhir leis an mais adamhach, ach, mar a léiríodh sa neamhrialtacht thuasluaite, ba léir go gcaithfí airíonna eile a chur san áireamh.

Mhínigh an taighde a rinne Henry Gwynn Jeffreys Mosley sa 1913 na neamhrialtachtaí sa seicheamh ar deireadh. Léirigh Mosley an coibhneas docht idir díraonadh x-ghathach speictream na ndúl agus a n-áit cheart sa Tábla Peiriadach. Thángthas ar an gconclúid go bhfuil baint ag an uimhir adamhach le lucht leictreach an núicléis, is é sin, lucht na bprótón. Is é an lucht a thugann na hairíonna ceimeacha don dúil, seachas an mais adamhach.

Tá dlúthcheangal idir an uimhir adamhach agus an mhaisuimhir (cé gur cheart iad a idirdhealú óna chéile). Is ionann maisuimhir an adaimh agus an líon núicléón (prótóin agus neodróin) sa núicléas adamhach. Go minic, léirítear an mhaisuimhir i ndiaidh ainm na dúile, .i. Carbon-14 (in úsáid i ndátú radacarbóin).

Féach freisin
  1. Eolaíocht Bhunúsach, lth. 159. An Gúm
  2. Ceimic Bhunúsach, lth. 233. Rialtas na hÉireann 1975,
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.