Triantán an Deiscirt

• NGC 6025: réaltbhraisle oscailte

Ba iad an bheirt mhairnéalach Ollannacha Pieter Dirkszoon Keyser agus Frederick de Houtman a chruthaigh réaltbhuíon Thriantán an Deiscirt idir na blianta 1595 agus 1597. Ar an 2 Aibreán 1595 chuir ceithre long chun na farraige ó Texel san Ollainn; ba é sin an chéad loingeas Ollannach a thaistil ar na hIndiacha Thoir. Bhí Keyser mar ardmháta agus ardphíolóta ar bord na loinge Hollandia sa loingeas.

Roimhe sin, áfach, rinne an ministir Pléimeannach Petrus Plancius teagmháil leis. Bhí Plancius ar cheann de bhunaitheoirí Chomhlacht Dúitseach na hIndia Thoir, ach bhí sé ina réalteolaí agus a chartagrafaí chomh maith. Sa bhliain 1589 rinne sé cruinneog neamhaí, ach níorbh fhéidir leis réigiún an phoil neamhaí theas a líonadh toisc nach raibh mórán eolais ar fáil i dtaobh cheantar sin na spéire. Mar sin de, thug sé gléasra réalteolaíoch do Keyser agus mhúin sé é conas é a úsáid chun réaltléarscáil a tharraingt den leathsféar neamhaí theas.

Fuair Keyser bás sa bhliain 1596, ach chríochnaigh a chúntóir Frederick de Houtman (in éineacht le mairnéalach eile, Vechter Willemsz) an léarscáil. Sa bhliain 1597 tháinig an loingeas ar ais go dtí an Ollainn, agus thug de Houtman an léarscáil neamhaí agus réaltchatalóg do Plancius. Bhí 12 réaltbhuíon nua ar an léarscáil agus 135 réalta ar an gcatalóg. Sa bhliain 1592 rinne Plancius cruinneog neamhaí nua a thug isteach na réaltaí agus na réaltbhuíonta nua (chomh maith le réaltbhuíon eile a chruthaigh sé féin, .i. an Colm). Sa bhliain 1603 tháinig na réaltbhuíonta nua amach i gcló don chéad uair ar réaltatlas Uranometria de chuid an réalteolaí amaitéaraigh Gearmánaigh Johann Bayer.

Sa lá atá inniu ann, glacann an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta le gach ceann de na réaltbhuíonta a chruthaigh Keyser agus de Houtman (féach an bosca thíos) – agus Triantán an Deiscirt san áireamh. Is é an t-ainm Ollainnise a thug an bheirt mhairnéalach ar an réaltbhuíon seo ná Den Zuyder Trianghel. D'aistrigh Plancius an t-ainm seo go Laidin mar Triangulum Australe, ach ni hionann an triantán deisceartach a tharraing Plancius ar a chruinneog neamhaí sa bhliain 1598 agus an réaltbhuíon a dtugtar an t-ainm sin uirthi sa lá atá inniu ann. Bhí triantán de chuid Plancius laisteas den Long, Argo Navis. Is ionann, áfach, Triangulum Australe ar Uranometria de chuid Johann Bayer agus an réaltbhuíon nua-aimseartha.

Ós rud é gur réaltbhuíon nua-aimseartha í Triantán an Deiscirt, ní bhaineann aon mhiotaseolaíocht léi.

• Yale Bright Star Catalog
• Triantán an Deiscirt ar shuíomh Robin Gatter Curtha i gcartlann 2006-05-08 ar an Wayback Machine
• Star Tales de chuid Ian Ridpath
• Triantán an Deiscirt agus miotaseolaíocht an Domhain Curtha i gcartlann 2006-06-14 ar an Wayback Machine
• Triantán an Deiscirt ar shuíomh Richard Dibon-Smith
• Peoria Astronomical Society: Triantán an Deiscirt Curtha i gcartlann 2006-06-15 ar an Wayback Machine
• The Deep Photographic Guide to the Constellations: Triantán an Deiscirt

• Burnham, Robert Jr. (1966, 1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.3. General Publishing Company, Ltd., Toronto. ISBN 0-486-23673-0.