Tomás Mac Gearailt, 10ú hIarla Chill Dara
Duine uasal mór le rá i stair na hÉireann sa 16ú haois ab ea Tomás Mac Gearailt, 10ú hIarla Chill Dara (1513–1537), agus Tomás an tSíoda mar leasainm air i nGaeilge. Mac le Gearóid Óg Mac Gearailt a bhí ann, d’éirigh sé amach in aghaidh na Corónach sa bhliain 1534.
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1513 (Féilire Ghréagóra) Éire |
| Bás | 1537 (Féilire Ghréagóra) 23/24 bliana d'aois Tyburn |
| Siocair bháis | Crochadh, tarraingíodh, dícheannadh, agus rinneadh ceathrúna de/di |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | réabhlóidí |
| Tréimhse ama | Glúin an 16ú aois |
| Eile | |
| Teideal uasal | Iarla Chill Dara (1534–1537) |
| Teaghlach | Rishliocht Mhic Gearailt |
| Céile | Frances Fortescue |
| Athair | Gearóid Óg Mac Gearailt agus Elizabeth Zouche |
| Siblín | Elizabeth Clinton, Cuntaois Lincoln |
Saol
Chaith Tomás Mac Gearailt cuid mhaith dá luath-shaol thall in Sasana. Cé gur chol ceathracha iad a mháthair Elizabeth Zouch agus Rí Anraí VII, ba bheag an mhaith é sin chun an caidreamh corrach idir Anraí agus na Gearaltaigh a leigheas. Nuair a ordaíodh dá athair Gearóid Óg dul go Londain chun dul os comhair an Rí, ceapadh Tomás ina Leas-Ionadaí san idirlinn.
Gríosaíodh chun gnímh é i mí an Mheithimh na bliana 1534 nuair a chuala sé ráflaí gur básaíodh a athair i dTúr Londan agus go mbeadh an pionós céanna i ndán dó féin agus do dheartháireacha a athar. Chuaigh sé chun Baile Átha Cliath agus céad is daichead marcach leis a raibh frainse síoda ar a gclogaid, rud a d’fhág “Tomás an tSíoda” air mar leasainm. Thionóil Tomás an Chomhairle i Mainistir Mhuire ar an 11 Meitheamh agus thréig a dhílseacht don Rí.
D’ionsaigh sé Caisleán Bhaile Átha Cliath ach cloíodh a saighdiúirí gan mórán stró. Maraíodh an tArdeaspag John Alen, fear a bhí ag iarraidh comhréiteach a dhéanamh, i gCluain Tarbh, rud a tharraing fearg na hEaglaise ar Thomás. Deir seantraidisiún gur bhain na dúnmharfóirí, John Teeling and Nicholas Wafer, ciall chontráilte as ordú a thug Tomás i nGaeilge go dtabharfaí Alen as.
Bhí sláinte a athar ag dul chun donais i ngéibheann agus cailleadh é ar an 2 Deireadh Fómhair. Ní bhfuair Tomás aitheantas ón Rí mar an Iarla nua. Ruaigeadh as Baile Átha Cliath é go dtí a dhaingean féin i gCaisleán Mhaigh Nuad. Ba ghearr gur ghabh arm Sasanach faoi cheannas Sir William Skeffington an áit i Mí Mhárta 1535. Ghéill an garastún ach cuireadh gach duine acu chun báis. Tugadh "Pardún Mhaigh Nuad" ar an eachtra úd.
Ba léir anois nach bhfaigheadh Tomás an chabhair a raibh sé ag súil léi, go háirithe ó Chaitlicigh arbh fhuath leo beartas reiligiúnda Anraí VIII, toisc nár coinnealbhádh Anraí go dtí 1538.
I Mí Iúil 1535 tháinig an Tiarna Leonard Grey i dtír in Éirinn mar Fhear Ionaid. Ós rud é go raibh drochbhail ar arm Thomáis agus go raibh a chomhghuaillithe ag géilleadh de réir a chéile, d'iarr sé pardún ar an Tiarna Grey. Bhí Tomás láidir fós agus is beag fonn a bhí ar Grey an cogadh a choinneáil ar siúl. D'áitigh sé ar Thomás géilleadh gan choinníoll don Rí agus tugadh Tomás go Londain i Mí Dheireadh Fómhair 1535. Básaíodh é féin agus cúigear dá uncailí ar an 3 Feabhra 1537 ag Tyburn.
D'fhág éirí amach Thomás an tSíoda a rian ar aigne an Rí. Thug Anraí VIII aird nua ar chúrsaí na hÉireann, rud a raibh a rian le haithint ar bhunú Ríocht na hÉireann sa bhliain 1542. Cuireadh srianta le cumhacht na bhFear Ionaid agus cuireadh "géilleadh agus athbhronnadh" ar bun mar bheartas.