Llywelyn ap Gruffudd
Bhí Llywelyn ap Gruffudd (Llywelyn ein Llyw Olaf') (circa 1225 – 11 Nollaig 1282) ina Thaoiseach ar an mBreatain Bheag (Tywysog Cymru) ó 1258–1282 go dtí gur maraíodh é ag saighdiúirí Sasanacha i gCilmeri, agus ar an gcéad duine a d’aithin Rí Shasana mar Thaoiseach na Breataine Bige.
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1220 (Féilire Ghréagóra) |
| Bás | 11 Nollaig 1282 (Féilire Ghréagóra) 61/62 bliana d'aois Llanfair-ym-Muallt |
 Tiarnas Gwynedd | |
| 1247 – 1282 | |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | monarc |
| Eile | |
| Teideal uasal | Prionsa na Breataine Bige (1267–1282) |
| Teaghlach | Ríshliocht Aberffraw |
| Céile | Eleanor de Montfort (1278 (Féilire Ghréagóra)–) |
| Páiste | Gwenllian of Wales, Catrin ferch Llywelyn ap Gruffudd |
| Athair | Gruffydd ap Llywelyn Fawr agus Senana ferch Caradog |
| Siblín | Dafydd ap Gruffydd, Rhodri ap Gruffudd, Owain Goch ap Gruffydd agus Gwladus ferch Senana |
Ba é an aidhm a bhí aige ná iarracht a dhéanamh an Bhreatain Bheag a aontú, agus throid sé go dian i gcoinne Ríthe Shasana, go háirithe Éadbhard I, chun é seo a bhaint amach. Tugann go leor daoine Llywelyn ein Llyw Olaf (Gaeilge:Llywelyn an Rialóir Deiridh) air toisc go raibh sé ina thaoiseach deiridh ar an mBreatain Bheag, sular rialaigh Rí Shasana, Éadbhard I, an Bhreatain Bheag ar fad.[1]
Tá sé teacht air den chéad uair i dtaifid sa bhliain 1243.[2] Ar bhás a uncail Dafydd ap Llywelyn i 1246, ba é an comharba follasach é, ach de réir Chonradh Woodstock sa bhliain 1247bhí an oynydd ydólny, ach ina ól Conradh Woodstock i 1247 roinneadh Gwynedd idir an triúr deartháireacha: Llywelyn, Owain (a dheartháir ba shine) agus Dafydd. Sa bhliain 1255 fuair Llywelyn anceann is fear ar a bheirt dheartháir agus bhunaigh sé é féin mar rialóir aonair ar 'Gwynedd Uwch Conwy' (Gaeilge: Gwynedd Thar Chonwy).[2] An bhliain dár gcionn bhí 'Y Berfeddwlad' faoina cheannas, agus taobh istigh de dhá bhliain bhí an chuid is mó de 'Tywysogaeth Cymru' (Gaeilge: Prionsacht na Breataine Bige)ina sheilbh aige.
Tar éis cogadh cathartha i Sasana sa bhliain 1263 faoi cheannas Simon de Montfort, síníodh Comhaontú Trefaldwyn. D’aithin an comhaontú idir Llywelyn agus Anraí III Shasana seasamh Llywelyn mar Tywysog Cymru agus an ceart aige chun ómós a fháil ó gach prionsa agus tiarna sa Bhreatain Bheag neamhspleách. Rinneadh é sin i láthair Ottobuono, ambasadóir an Phápa.[3]
Crann Teaghlaigh
| Llywelyn Mór 1173-1200-1240 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gruffydd ap Llywelyn 1200-1244 | Dafydd ap Llywelyn 1215-1240-1246 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Owain Goch ap Gruffydd d. 1282 | Llywelyn the Last 1223-1246-1282 | Dafydd ap Gruffydd 1238-1282-1283 | Rhodri ap Gruffudd 1230-1315 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gwenllian 1282-1337 | Llywelyn ap Dafydd 1267-1283-1287 | Owain ap Dafydd 1265-1287-1325 | Tomas ap Rhodri 1300-1325-1363 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Owain Lawgoch 1330-1378 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tagairtí
- Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}. "".Teimpléad:Dolen marw
- Gwyddoniadur Cymru; gol: John Davies; Gwasg Prifysgol Cymru 2008; tud. 582.
- J. Beverley Smith, Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru (Caerdydd, 1986), tt. 153-6.