Hen Wlad Fy Nhadau

Amhrán náisiúnta na Breataine Bige is ea Hen Wlad fy Nhadau (Gaeilge: Seantír m'aithreacha) . Ba é Ieuan ap Iago nó Evan James (1809-1878) a scríobh na focail, agus chum a mhac Iago ap Ieuan nó James James (1833-1902) an fonn i mí Eanáir 1856. Bhí an bheirt ina gcónaí i Pontypridd. Fíodóir agus file ab ea an mac, agus ba chruitire é an t-athair.

Hen Wlad Fy Nhadau

Foirm cheoil	amhrán náisiúnta
Sámpla ceoil
Tonúlacht	mórghléas E-maol
Cumadóir	Iago ap Ieuan
Leabhrógaí	Evan James
Liriceoir	Evan James
Teanga an tsaothair nó an ainm	an Bhreatnais
Dáta a bunaíodh	Eanáir 1856
Céadléiriú

Siop Nain, Rhuthun, áit ar foilsíodh an t-amhrán don chéad uair..

Is cosúil gur scríobhadh na liricí mar fhreagra ar chuireadh ón bhfile a fuair sé óna dheartháir teacht isteach leis sna Stáit Aontaithe, áit a raibh an oiread sin Breatnaigh na linne ag lorg domhan níos fearr, agus gur dearbhú sé san amhrán go bhfuil áit bhreithe an fhile (is é sin ‘Hen Wlad fy Nhadau’) maith go leor dó. Tugadh ‘Glan Rhondda’ air, mar is ar bhruach na habhann, de réir an tseanchais, a tháinig an fonn go meon an chumadóra.‘

Sheinn amhránaí áitiúil, Elizabeth John, an t-amhrán, nó ‘Glan Rhondda’ mar a tugadh air ag an am sin, den chéad uair sa bheistríi i Chapel Tabor, Maesteg i mí Eanáir nó Feabhra 1856. Cuireadh an t-amhrán i gcló i bhfoirm bailéad, agus tháinig an-tóir ar an amhrán ar fud an cheantair. Bhain sé clú agus cáil amach ag Eisteddfod Llangollen, 1858, tar éis do Llewelyn Alaw (Thomas David Llewelyn) (1828–79) o Aberdâr comórtas a bhuachan a bhí ag iarraidh cnuasach foinn Bhreatnaise neamhfhoilsith. Mar sin féin, níor cuireadh na liricí i leith Ieuan agus Iago.

Mhéadaigh an tóir a bhí ar an amhrán tar éis Eisteddfod Llangollen, sa bhliain 1858. Bhuaigh Thomas Llewelyn as Aberdâr comórtas do chnuasach neamhfhoilsithe d’fhoinn Bhreatnaise le cnuasach a chuimsigh “Glan Rhondda”. D’iarr moltóir an chomórtais, “Owain Alaw” (1821–83) cead “Glan Rhondda” a chur san áireamh ina fhoilseachán, Gems of Welsh Melody (1860–64). Thug an t-imleabhar seo an teideal is cáiliúla ar "Glan Rhondda", "Hen Wlad Fy Nhadau", agus díoladh i gcainníochtaí móra é agus chinntigh go raibh an-tóir ar an amhrán ar fud na Breataine Bige ar fad.