Falcóg mhór
Is éard atá i gceist leis an bhfalcóg mhór[1] ná speiceas éin a chuaigh in éag faoi lár na naoú haoise déag. Is é an t-ainm eolaíoch atá air ná Pinguinus impennis. Cé go bhfuil an fhalcóg mhór cosúil leis na piongainí, níl sí gaolmhar leo - fuair siad a n-ainm uaithi, áfach, nó is é pen gwyn ainm Breatnaise na falcóige móire, agus chuaigh sé in úsáid i dteangacha eile fosta. Ceann de na hAlcidae í an fhalcóg mhór, is é sin, bhí dlúthghaol aici leis an bhforacha (an t-éan aille) Uria aalge agus leis an gcrosán Alca torda. Bhí an fhalcóg mhór 75-85 ceintiméadair ar airde agus timpeall ar chúig cileagraim ar meáchan.
Pinguinus impennis  | |
|---|---|
_specimen%252C_Kelvingrove%252C_Glasgow_-_geograph.org.uk_-_1108249.jpg.webp) | |
| Sonraí | |
| Airde | 85 cm |
| Mais | 5 kg |
| Stádas caomhnaithe | |
 | |
| Speiceas díofa, (1852) | |
| UICN | 22694856 |
| Tacsanomaíocht | |
| For-ríocht | Eukaryota |
| Ríocht | Animalia |
| Fíleam | Chordata |
| Aicme | Aves |
| Ord | Charadriiformes |
| Fine | Alcidae |
| Géineas | Pinguinus |
| Speiceas | Pinguinus impennis Linnaeus, 1758 |
| Léarscáil de raon an tacsóin | |
 | |
.svg.png.webp){kind=icon}
Ní chuireadh an fhalcóg mhór ach aon ubh amháin in aghaidh aon séasúr goir amháin, rud a chiallaigh go raibh líon na n-éanacha seo sách mall ag dul i méadaíocht fiú faoi na himthosca ab fhabhraí. Ní raibh siad in ann eitilt ar bith a dhéanamh, agus nuair a thagadh na foghlaeirí, bhíodh na falcóga móra sách mall ag teitheadh uathu. Bhí an-mheas ag na mairnéalaigh ar fheoil na falcóige móire, agus fuarthas a cuid cleití úsáideach chomh maith. Mar sin, ní ábhar iontais é i ndiaidh an iomláin an dóigh a ndeachaigh an t-éan seo in éag.
Roimh dhíothú an speicis bhí an fhalcóg mhór le feiceáil ar feadh an Atlantaigh Thuaidh san Oileán Úr agus san Eoraip araon, agus í ag marú iasc. Dealraíonn sé áfach nach raibh ach fiche áit ag an bhfalcóg mhór ar fud an domhain le neadacha a thógáil agus an ubh aonair a ghoradh. Bhí aillte arda agus fargáin ag teastáil ón bhfalcóg mhór le haghaidh na neide, agus ní raibh an timpeallacht oiriúnach ar fáil di ach i mbeagán áiteanna.
An lánúin dheireanach a bhí ag goradh uibhe, maraíodh í in Eldey, oileán beag in aice leis an Íoslainn, sa bhliain 1844. Cuireadh sonrú san éan deireanach den speiceas i dTalamh an Éisc sa bhliain 1852.
Ar na saolta deireanacha seo táthar ag caint ar athbheochan an speicis trí úsáid a bhaint as pé iarsmaí ADN atá fágtha de sna iarsmalanna staire nádúrtha, go háirithe sna héanacha a ndearnadh seitheadóireacht orthu.
Féach freisin
- ““Pinguinus impennis” | téarma.ie”. Téarma.ie: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge. An Coiste Téarmaíochta. Dáta rochtana: 2023-06-26.