Dubhghlas de hÍde

Scoláire agus polaiteoir Éireannach ab ea Dubhghlas de hÍde (Béarla: Douglas Hyde) nó an Craoibhín Aoibhinn (a ainm cleite): 17 Eanáir 1860 - 12 Iúil 1949).[1][2] Duine de bunaitheoirí Chonradh na Gaeilge ba ea é agus béaloideasaí cáiliúil. Eisean an chéad duine a roghnaíodh mar Uachtarán na hÉireann, agus b'in é an post a bhí aige idir na blianta 1938 agus 1945.

Infotaula de personaDubhghlas de hÍde

(1912) Cuir in eagar ar Wikidata
Ainm sa teanga dhúchais(en) Douglas Hyde
Beathaisnéis
Breith(en) Douglas Ross Hyde
17 Eanáir 1860
An Caisleán Riabhach, Éire Cuir in eagar ar Wikidata
Bás12 Iúil 1949
89 bliana d'aois
Baile Átha Cliath, Éire Cuir in eagar ar Wikidata
Siocair bháisNiúmóine
1 Uachtarán na hÉireann
25 Meitheamh 1938 – 24 Meitheamh 1945 – Seán Tomás Ó Ceallaigh →
Seanadóir na hÉireann
27 Aibreán 1938 – 4 Bealtaine 1938
Téarma parlaiminte: 2ú Seanad Éireann

Seanadóir na hÉireann
4 Feabhra 1925 – 6 Nollaig 1925
Téarma parlaiminte: 1ú suí de Sheanad Éireann

Toghadh i: fothoghchán
Uachtarán National Literary Society (en) Aistrigh
1894 – 1895
Uachtarán Conradh na Gaeilge
1893 – 1915 – Eoin Mac Néill →
Uachtarán Cumann na Scríbheann nGaedhilge
Bunaitheoir eagraíochta Conradh na Gaeilge
Cuir in eagar ar Wikidata
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/síColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath
Ollscoil Ríoga na hÉireann Cuir in eagar ar Wikidata
Céim acadúilBaitsiléir Ealaíon
Legum Doctor
Gníomhaíocht
Réimse oibreTeangeolaíocht, an Ghaeilge, polaitíocht agus Fardoras
Gairmpolaiteoir, múinteoir ollscoile, teangeolaí, scríbhneoir, file, aistritheoir, staraí Cuir in eagar ar Wikidata
Ball de pháirtí polaitíochtaSinn Féin Cuir in eagar ar Wikidata
Ball de
TeangachaBéarla agus an Ghaeilge
Saothar
Suíomh a chartlainne
Teaghlach
CéileLucy Cometina Kurtz (1893–1937) Cuir in eagar ar Wikidata
PáisteNuala Hyde, Úna de hÍde Cuir in eagar ar Wikidata
AthairArthur Hyde  agus Elizabeth Oldfield
Gradam a fuarthas
Síniú
Musicbrainz: afe6e17d-1d58-4e8e-8fa6-7ae767370a35 Discogs: 3676623 IMSLP: Category:Hyde,_Douglas Find a Grave: 5859255 Cuir in eagar ar Wikidata

Cúlra

Mac le ministir de chuid Eaglais na hÉireann Arthur Hyde ba ea Dubhghlas de hÍde. Rugadh sa Chaisleán Riabhach i gContae Ros Comáin é, áit ar chuala sé Gaeilge á labhairt ag cuid de mhuintir na tuaithe. Thosaigh sé ag bailiú scéalta agus amhrán uathu. Bhí an-suim aige i dteangacha, agus tar éis dó staidéar a dhéanamh i gColáiste na Tríonóide bhí Fraincis, Laidin, Gearmáinis, Gréigis agus Eabhrais aige.

Conradh na Gaeilge

Chuidigh sé le Conradh na Gaeilge a bhunú sa bhliain 1893 agus bhí sé tamall maith de bhlianta ina uachtarán air. B'fhearr leis an Conradh a choinneáil glan ar chúrsaí polaitíochta, agus d'éirigh sé as an gConradh ag Ard-Fheis an Chonartha i nDún Dealgan sa bhliain 1915 nuair a tháinig leithéidí Phádraig Mhic Piarais chun cinn. Bhí sé ina bhall de Choiste na Leabhar ó bunaíodh é sa bhliain 1928.

Sa bhliain 2008 agus Dáithí Mac Cárthaigh ina uachtarán, ghlac Conradh na Gaeilge le bunreacht nua a réitigh leis leagan amach neamhpholaitiúil roimh 1915 agus a d'fhág ar lár aon aon tagairt do shaoirse na hÉireann. Seo mar a fhoráiltear le Bunreacht an Chonartha: "Is í aidhm na hEagraíochta an Ghaeilge a athréimniú mar ghnáththeanga na hÉireann".

Ina Uachtarán

Ní raibh aon bhaint aige le Sinn Féin ná le gluaiseacht na saoirse, ach bhí sé sásta suíochán a ghlacadh i Seanad Éireann. Chaill sé a shuíochán sa bhliain 1925. Nuair a chuir Bunreacht Oifig an Uachtaráin ar bun sa bhliain 1937, ba é de hÍde an chéad duine a toghadh.

Tagairtí
  1. Diarmuid Breathnach agus Máire Ní Mhurchú. “DE HÍDE, Dubhghlas (1860–1949) | ainm.ie” (ga). An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge (Ainm.ie). Dáta rochtana: 2024-02-19.
  2. president.ie. "Childrens Section - Stair / Who Past". president.ie. Dáta rochtana: 2020-05-19.

Naisc sheachtracha
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.