Dál mBuinne

Bhí Dún ríoga Eachdach suite i nDál mBuinne. Bunaíodh an dún úd faoin 9ú haois ag an Dál Fiatach.[6] Sa bhliain 1010 AD, de réir Annála na gCeithre Máistrí, rinne Flaithbertach Ua Néill den Chineál Eoghain ionradh ar Ulaid agus dhóigh sé Dún Eachdach.[6] Taobh ó dheas de Dhún Eachdach tá abha Ráth Bhearnait, an teorainn idir an Dál Buinne agus Uí Echach Cobo.[6]

Suite freisin i nDál Buinne bhí an suíomh insealbhaithe ríoga Craobh Tealcha, gar do Lann Abhaigh, Contae Aontroma.[7] Is amhlaidh go raibh an Dál Araidhe ann ar dtús, sular tháinig an Dál Fiatach i gceannas ann faoin 9ú haois.[8][9]

Seo a leanas géaga an Dáil Bhuinne:

• Galini, b'fhéidir as cúige Laighean, de shliocht na nGaleóin
• an Cineál Éarann (Cenél nErnain>[10]
• Dál Coirb — aitheanta fosta mar Dál Corb na hUaimhe agus Dál Coirbin — clann dá chúig phríomh-thuatha an Dáil Bhuinne.[3]
  • Bhíodh muintir Uí Choltaráin cuid den Dál Coirb.[3]

De réir seanchais éigin, bhí clann mar a leanas ag Brónach iníon Mhiolchú mhic Bhuinne:[5]

• Naoimh Fursa, a shíol an creideamh Críostaí ar fud na hÉireann agus na Breataine Móire
• Mo Chaoi (ainm ceana ar Naomh Caolán), a bhunaigh Mainistir Naondroma ar Inis Mochaoi i Loch Cuan. Faightear sna hannála go bhfuair sé bás sa bhliain 496.[11][12]
• Colmán Comraire as Cnoc Uisnigh
• Colmán Muilinn, bunaitheoir Eaglais Dhoire Caocháin i nDál Riada[12][13]
• An tEaspag Mac Earca, a deirtear gur bhunaitheoir eaglais Dhomhnaigh Mhóir, Maigh Cobha, Contae an Dúin[12][14]
• Damhnad, bunaitheoir eaglais Chúil Damhnada ag Sliabh Beatha, Contae Mhuineacháin.[12]

Deirtear ámh gur ficseanúil é an ginealach seo, ach amháin naisc le Naomh Pádraig i gcoiteann.[12]

• Getty, Edmund (1855). "Notices of the Round Towers of Ulster". Ulster Journal of Archaeology 3: 110–116.
• Hamann, Stefanie (2012). "St Fursa, the genealogy of an Irish saint—the historical person and his cult". Imeachtaí Acadamh Ríoga na hÉireann, Cuid C 112: 147–187.
• Hogan, James (1928–1929). "The Tricha Cét and Related Land-Measures". Imeachtaí ARÉ, Cuid C 38: 148–235.
• MacCotter, Paul. "Medieval Ireland. Territorial, Political and Economic Divisions". The Heritage Council.
• MacDonald, Philip (2008). "Archaeological Evaluation of the Inaugural Landscape of Crew Hill (Craeb Telcha), County Antrim". Ulster Journal of Archaeology 67: 84–106.
• Meissner, John L. Gough (1932–1934). "The Place of S. Patrick's Captivity". Imeachtaí ARÉ, Cuid C 41: 131–140. Acadamh Ríoga na hÉireann.
• Orpen, Goddard H. (1913). "The Earldom of Ulster. Part II. Inquisitions Touching Carrickfergus and Antrim". The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland 3 (2): 133–143.
• Schlegel, Donald M. (2002). "Reweaving the Tapestry of Ancient Ulster". Clogher Record 17 (3): 689–750.