Creat Windsor

Chas Ursula von der Leyen le Rishi Sunak i Caisleán Windsor ar 27 Feabhra 2023.

Ursula von der Leyen agus Rishi Sunak

Tiocfaidh an margadh nua in áit Phrótacal an Tuaiscirt, má thagann agus cuirfidh clabhsúr leis an idirbheartaíocht faoin mBreatimeacht.[3] Comhaontú idir an Ríocht Aontaithe agus an tAontas Eorpach is ea Creat Windsor, a dréachtaíodh le déileáil leis an gconstaic is mó a bhí ag seasamh roimh chainteanna an Bhreatimeachta – is é sin an teorainn ar thalamh na hÉireann.[4]

Bhunaigh an DUP 'painéal' chun comhairle a chur ar an bpáirtí faoi Chreat Windsor.

Leis an teorainn a choinneáil oscailte, is amhlaidh a socraíodh gur i Muir Éireann a dhéanfaí na seiceálacha custaim agus rialacháin a bhí riachtanach de thoradh an Bhreatain a bheith ag imeacht as an Aontas Eorpach. Le Creat Windsor, bhí an tAontas Eorpach agus an Ríocht Aontaithe ar aon fhocal gur gá idirdhealú a dhéanamh idir earraí as an mBreatain atá ag teacht anall go Tuaisceart Éireann don mhargadh sin, agus earraí atá le seoladh ó dheas thar an teorainn gan aon seiceáil agus isteach sa mhargadh aonair in Éirinn nó ar aghaidh.[4]

Dá nglacfaí leis an gcomhaontú, bheadh

• Fáil ag muintir an Tuaiscirt ar mhargadh na Ríochta Aontaithe agus ar mhargadh aonair an Aontais Eorpaigh araon.[5]
• Cuirfear ar ceal bacainní trádála idir an Bhreatain agus an Tuaisceart, mar shampla lánaí 'glasa' agus 'dearga' d’earraí a thiocfadh as an Ríocht Aontaithe.
• Ceadófar do pholaiteoirí i dTionól Stormont dlíthe áirithe an Aontais Eorpaigh a chrosadh i gcúinsí áirithe; beidh cead ag Tionól Stormont aon athruithe ar na rialacha a dhiúltú.[6]
• Dlí na hEorpa fós i bhfeidhm i dTuaisceart Éireann, agus ceannas i gcónaí ag Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh.[7]

Rinneadh an margadh le súil go mbunófaí an athuair Tionól agus Feidhmeannas Stormont, a bhí ar fionraí le bliain. Bhunaigh an DUP 'painéal' chun comhairle a chur ar an bpáirtí faoi Chreat Windsor.[8]

Ar 22 Márta 2023, bhí tacaíocht ón pharlaimint buaite ag an rialtas Briotanach don Chreat, le 515 vóta in aghaidh 29, in ainneoin éirí amach ó chuid dá fheisirí féin agus frithfhreagairt ó chomhaltaí an DUP.[9] Dhiúltaigh na hiar-phríomh-airí Boris Johnson agus Liz Truss tacaíocht a thabhairt don pholasaí. Dúirt Johnson go gciallódh sé nach raibh “an Ríocht Aontaithe ar fad” in ann “éagsúlú i gceart agus leas a bhaint as an Bhreatimeacht” cé go raibh an Creat agus An Prótacal (polasaí Johnson in 2020/21) mar a chéile.[10]

Ba mhór ag a lán lucht gnó agus táirgeoirí bia i dTuaisceart Éireann an rochtain gan srianta a bheadh acu ar mhargadh aonair an Aontais Eorpaigh chomh maith le margadh na Breataine Móire. Bhí súil freisin go mbeadh an Tuaisceart an-tarraingteach d’infheisteoirí ón iasacht a dteastódh uathu a bheith in ann déileáil sa dá mhargadh gan aon stró.[11]