Coimre na nGinealach
Giorrú den mórshaothar Leabhar na nGinealach le Dubhaltach Mac Firbhisigh is ea Coimre na nGinealach. Scríobhadh é ag a theach i Leacán i dTír Fhíacrach Mhuaidhe, Contae Shligigh le linn an earraigh agus an tsamhraidh 1666.
Stair
Cailleadh an bunleagan an éigin tar éis na bliana 1706, ach caomhnaítear é in dhá lámhscríbhinn neamhiomlána de chuid na 18ú haoise: ARÉ LS 25 N2, ag scríobhaí anaithnid; agus Maigh Nuad LS B 8, le Henry MacCarrick, ceannaí as baile Shligigh.
Feictear sa réamhrá fada le Mac Firbhisigh an ábhar, údar, am agus áit:
- Cuimre craobhsgaoileadh chineadh Éreann accus Albanscot gona bprímhghéaguibh genealach ó Adhamh gus anois, 1666, tionóiltear a leabhraibh Cloinne Fhirbhisigh (is go hairidhe as an leabhar do sgriobhsam fén go foirleanthan are cráobhsgaoileadh mór – agus mion-bhabhal Ereann in gach am) egarthas agus sgriobhthar sonna lesin Dubhaltach mc Giolla Íosa Mhóir mc an and Dubhaltach Mec Fhirbisigh Lecain Mhec Firbhisigh i tTír Fhiachrach Muaidhe, anno Christi 1666: anius and dara lá is an cédlúan do mhís Aibreóil (le toil nDé) trosaigheam so isin Tír Fhiachrach remebeartha
- Coimre craobhscaoilte chine Éireann agus Scotti na hAlban lena bpríomhghéaga ó Ádhamh go dtí anois, 1666, tionólta as leabhair Chlann Fhirbhisigh (is go háirithe as an leabhar a scríobh mé féin go forleathan ar craobhscaoileadh mhór- agus mionghéaga Éireann i ngach am), eagraithe agus scríofa ag Dubhaltach mac Giolla Íosa Mhóir mhic an Dubhaltaigh Mhic Fhirbisigh Leacáin Mhic Fhirbhisigh i dTír Fhiachrach Muaidhe, anno Christi 1666: inniu an 2a lá agus an chéad Luan de mhí Aibreáin (le toil Dé) thosaigh muid seo insan Tír Fhiachrach réamhráite.
- genealogical ramifications
Ábhar
Tá ann sa Choimre go garbh 30% den ábhar le fáil i Leabhar na nGinealach (LnG). Tógadh focal ar fhocal níos mó ná trian amháin den téacs (25,000 focal). Is giorrú nó coimre den LnG é trian eile de (21,000 focal). Is nua é an t-ábhar, cuid de uathúil, as foinsí éagsúla, go formhór anaithnid.
Cé go bhfuil éagsúlachtaí an eatarthu, tá an cumadh céanna acu dís, LnG agus an Coimre. Tá as láthair ámh: an Naoimhsheanchas; cóip de gobharnóirí, ionadaí agus leifteanaint na hÉireann le Holinshed; agus an chuid is mó desna dánta. B'fhéidir é go raibh sé ar intinn ag Mac Firbhisigh iad a chur an níos deireanaí.
Tá giorrú agus atheagrú déanta ar an alt Seanchas Síl Ír. I measc a ábhar nua tá:
- Alt gearr maidir leis na Cruithnigh
- Stair mionsonraithe maidir le ríthe of the Stuart na hAlban agus an Bhreatain ón mbliain 1034 go dtí 1666
- Ginealaigh faoi níos mó ná cúig géag is fiche de chlanna Nuinseann agus Daltún
Nuálaíocht
Rud nua a rinne Mac Firbhisigh sa Choimre ná an chaoi a leag sé go leor ginealaigh amach. Tosaíonn iad siúd is tábhachtaí le sinsear i gcein amach agus théann síos go dtí duine ar comhaimseartha le Dubhaltach féin.[1]
I measc samplaí, tá Ruaidhrí Ó Flaithbheartaigh, Martán Ó Conchobhair Sligigh, Brian Ó Ruairc (bás 1641) agus Mac Fhirbhisigh féin. D'fhéadfadh é go raibh sé ar intinn aige ná ginealaigh eile a athleagan, ach chuir méid na hoibre cúl air.
I measc saothar atá luaite sa Choimre, tá a leanas:
- Faccuculus Temporum le Werner Rolevinck
- A Restitution of Decayed Intelligence le Richard Verstegan/Richard Rowlands
Ullmhú agus dul chun cinn
Thosaigh Dubhaltach a chuid oibre ar an 2a Aibreán 1666. Is féidir a dhul chun cinn a thomhais le cólófón ina bhfeictear an dáta Dé Sathairn, 5ú Bealtaine 1666, nuair a bhí 45% den Choimre scríofa aige. Molann seo go raibh ach tras-scríobh á dhéanamh aige ag an am seo, agus go mbeadh a chuid oibre déanta aige dá bhfuil fós ar marthain faoi Mheitheamh nó Iúil. Dar le Ó Muraile, níor chríochnaigh Dubhaltach an obair.[2]
Naisc sheachtracha
- https://web.archive.org/web/20100821075322/http://www.deburcararebooks.com/geneal.htm
- Maigh Nuad LS B 8 ar Irish Script on Screen
Foinsí
- Ó Muraíle, Nollaig (1996). The Celebrated Antiquary. Maynooth.
- Mac Fhirbhisigh, Dubhaltach; Ó Muraíle, Nollaig, editor (2004). Leabhar Genealach. The Great Book of Irish Genealogies. Dublin: De Búrca. (Alternate names by which it may be referenced include Leabhar Mór nGenealach, and Leabhar Mór na nGenealach).
Tagairtí
- Ó Muraíle, The Celebrated Antiquary, lch. 267
- Ó Muraile, 1996, lch. 269