Bodhrán

Ní fios cathain a ceapadh an bodhrán. Tá go leor cosúlachtaí idir an bodhrán agus drumaí fráma ón Afraic Thuaidh agus ón Tuaisceart na hÁise.[6] D'fhéadfadh sé gur ceapadh an bodhrán i gceann amháin de na háiteanna seo.[6] Deirtear freisin, áfach, gur uirlis talmhaíochta a bhí ann ar dtús agus úsáideadh é ina dhiaidh sin mar uirlis cheoil.[7] Tá go leor cosúlachtaí idir an bodhrán agus tráidire craicinn a úsáidtear sa talmhaíocht chun síolta a scaradh ón gcáithleach.[8] I mBailiúchán na Scol ó dheireadh na 1930idí, tá tríocha tagairt don fhocal 'bodhrán' as trí chontae dhéag.[8] Baineann na tagairtí seo den chuid is mó leis an uirlis talmhaíochta nó le bodhaire. Ní thagraíonn ach tagairt amháin dó mar uirlis cheoil a úsáideann lucht an Dreoilín.[8] Ba bhannaí fear agus buachaillí iad lucht an Dreoilín, a chuaigh ó theach go teach ag seinm ceoil thraidisiúnta chun siamsaíocht a chur ar fáil do mhuintir na háite ar Lá Fhéile Stiofáin.[8] Tháinig tóir ar an mbodhrán toisc gur úsáideadh é mar bhuille don cheol a sheinn siad.[9] Baineadh úsáid as an mbodhrán freisin mar dhruma cogaidh ar feadh na staire.[7]

Tá an chéad tagairt scríofa don fhocal bodhrán le fáil i lámhscríbhinn a scríobhadh roimh thús an tseachtú haois déag.[10] Luaitear sa lámhscríbhinn seo fuaim an bhodhráin. Tá an chéad tagairt eile don fhocal bodhrán le fáil i ngluais a foilsíodh sa naoú haois déag.[10] Bailíodh na focail sa ghluais seo idir deireadh an ochtú haois déag agus tús an naoú haois déag.[10] Sa liosta focal seo, déantar cur síos ar an mbodhrán mar dhruma agus mar uirlis talmhaíochta.[10] Tá an chéad íomhá den bhodhrán le feiceáil i bpictiúr ola le Daniel Maclise de chóisir tí Oíche Shamhna i gContae Chorcaí.[10] Taispeánadh an pictiúr ola in Acadamh Ríoga Londan in 1833.[10] Is féidir duine atá ag seinm an bhodhráin a fheiceáil go soiléir san íomhá.[10] Taifeadadh fuaim an bhodhráin den chéad uair ar cheirnín sna 1920idí.[9] Tháinig tóir air i lár an fhichiú haois nuair a rinneadh athnuachan ar an tóir a bhí ar cheol traidisiúnta na hÉireann.[9] Bhí ról mór ag Seán Ó Riada i gcur chun cinn an bhodhráin.[7] Thóg sé an bodhrán isteach sa ghrúpa Ceoltóirí Cualann sna 1960idí agus chabhraigh sé seo le húsáid an bhodhráin a athbheochan.[11] In 1973, cuireadh tús den chéad uair le comórtas bodhráin ag Fleadh Cheoil na hÉireann.[8] Tá an comórtas bodhráin seo fós ar siúl.[12] In 2006, bhí Craobhchomórtas Bodhráin an Domhain ar siúl den chéad uair i gCiarraí.[13] Bhuaigh Colm Phelan é an bhliain sin agus ba é an chéad seaimpín domhanda den bhodhrán é.[13]

Stíl Chiarraí

Is féidir an bodhrán a sheinm ar go leor bealaí éagsúla. De ghnáth seinntear an bodhrán agus tú i do shuí cé gur féidir é a sheinm agus tú i do sheasamh freisin.[19] Tá níos mó smachta ag seinnteoirí ar an mbodhrán má tá siad ag seinm agus iad ina suí mar is féidir leo an bodhrán a chur ar a nglúin.[19] Coinnítear an bodhrán go hingearach i lámh chlé an tseinnteora.[20] Cuirtear an lámh chlé ar an gcraiceann ar chúl an druma chun an fhuaim a mhaolú agus a athrú.[20] Má tá barra tacaíochta ann is féidir leis tacú leis an lámh. Tá an bodhrán buailte le lámh dheas an tseinnteora nó leis an gcipín atá ina lámh dheas.[20] Is féidir le seinnteoir ciotógach an bodhrán a choinneáil ina lámh dheas agus é a bhualadh lena lámh chlé más mian leo.[21] Tá stíleanna láimhe agus stíleanna bata éagsúla ann a úsáidtear chun an bodhrán a sheinm.

Stíl "Top-end"

Ba chóir an bodhrán a stóráil in áit fhionnuar le gnáthleibhéal taise.[24] Má tá an bodhrán gan chosaint ón teas, is féidir leis an gcraiceann a bheith tirim. Is féidir leis an triomacht an craiceann a dhéanamh níos dolúbtha.[24] Má éiríonn an craiceann ró-dhaingean, is féidir leis scoilteadh nó tarraingt ó na bioráin a choinníonn é ina áit.[25] Bealach eile le cosc a chur ar chraiceann an bhodhráin ó bheith róthirim is ea ola nó oiriúntóir a chur ar an taobh seinnte den chraiceann ó am go chéile.[24] Is oiriúntóir coitianta é Lanailin a úsáidtear chun craicne bodhrán a chóireáil.[24] Má éiríonn an craiceann ar an mbodhrán tais agus má bhíonn sé scaoilte, is féidir é a dhéanamh níos teinne trína chuimilt go dian le bos na láimhe, nó le teas íseal.[25] Má éiríonn cúl an chraicinn salach, is féidir é a ní le huisce bog agus le leacht níocháin.[26] Is féidir é a ghlanadh le spúinse nó le héadach agus ba chóir é a fhágáil chun triomú thar oíche.[26] Glantar an cúl chun an salann agus salachar a bhaint a d'eascair as bos na láimhe atá sáithithe isteach sa chraiceann agus é á sheinm.[26] Mura ndéantar é a ghlanadh beidh an craiceann ag scoilteadh agus ag stróiceadh sa deireadh.[26]

Tá an bodhrán níos coitianta in Éirinn ná in aon áit eile, ach tá tóir air i dtíortha Eorpacha eile freisin ar nós Albain áit a gcloistear é i gceol tíre.[27] Seinntear é freisin i Meiriceá agus i gcúigí i gCeanada ar nós Talamh an Éisc agus Labradar.[28]

Tá clú ar go leor daoine as an mbodhrán a sheinm. Tá Rónán Ó Snodaigh, atá ar dhuine de bhunaitheoirí an bhanna Kíla, aitheanta mar cheann de na seinnteoirí bodhráin is nuálaí.[29] Tá cáil ar Junior Davey as an mbodhrán a sheinm freisin. Bhuaigh sé craobh na hÉireann ar an mbodhrán cúig huaire ag Fleadh Cheoil na hÉireann.[30] Bhuaigh Aimee Farrell Courtney an chraobh dhomhanda ar an mbodhrán in 2010. Ba í an chéad bhean a bhuaigh an teideal seo.[31] Tá cáil ar Séan McCann, as Talamh an Éisc agus Labradar, as an mbodhrán a sheinm.[32] Chuidigh John Joe Kelly, atá ina bhall den bhanna ceoil Flook, leis an íomhá as dáta den bhodhrán a nuashonrú.[33] Bhí meas mór ar Paul Phillips mar sheinnteoir bodhráin.[34] Tá clú ar go leor eile as an mbodhrán a sheinm ar nós Tommy Hayes, a bhí ina bhall den bhanna ceoil Stockton's Wing, Peter Mercier a bhí ina bhall de na bannaí Ceoltóirí Chualann agus The Chieftains,[33] Kevin Conneff atá ina bhall reatha den bhanna ceoil The Chieftains,[35] Caroline Corr atá ina ball den bhanna The Corrs,[36] Kevin Crawford atá ina bhall den bhanna Lúnasa,[37] Christy Moore,[38] agus go leor daoine eile.

Tá an bodhrán le cloisteáil in go leor amhrán cáiliúla ar nós "Galway Girl" le Ed Sheeran.[39] Tá os cionn 900 milliún sruth ag an amhrán seo ar Spotify.[40] Tá an t-amhrán le fáil ar a albam “Divide”.[40] Is féidir an bodhrán a chloisteáil freisin i leagan de "The Foggy Dew" le The Chieftains agus Sinead O'Connor.[41] Tá an t-amhrán le fáil ar an albam "The Long Black Veil" le The Chieftains.[41] Tá os cionn 12 milliún sruth ag an amhrán seo ar Spotify.[42] Is féidir an bodhrán a chloisteáil freisin i roinnt amhrán le The Corrs.[43] Is amhráin le The Corrs iad "When He’s Not Around" agus "Dreams" ina gcloistear an bodhrán.[43] Tá na hamhráin seo le fáil ar an albam "Talk on Corners".[43]