An Cholóim

Cathracha is mó sa Cholóim
	2020 - DANE

An Cholóim
	Colombia (es)
Bratach	Armas
	;
Aintiún	Himno nacional de Colombia
Mana	«Libertad y Orden» ; «Freedom and Order» ; «Свобода и ред» ; «Colombia is magical realism» ; «Wolność i porządek»
Ainmnithe in ómós	Criostóir Colambas
Suíomh
	4°N 73.25°W
Príomhchathair	Bogotá
Daonra
Iomlán	49,065,615 (2017)
• Dlús	42.97 hab./km²
Teanga oifigiúil	an Spáinnis
Tíreolaíocht
Cuid de	Meiriceá Laidineach ; Meiriceá Easpáinneach ; Meiriceá Theas ; Ibéir-Mheiriceá
Achar dromchla	1,141,748 km²
Airde	223 m
Pointe is airde	Pico Cristóbal Colón (en) (5,775 m)
Pointe is ísle	An tAigéan Ciúin (0 m)
Ar theorainn le	Eacuadór ; Veiniséala ; an Bhrasaíl ; Peiriú ; Panama ; Nicearagua
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	United States of Colombia (en)
Cruthú	1810
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	poblacht
Comhlacht feidhmiúcháin	Rialtas na Colóime
Comhlacht reachtach	Comhdháil na Colóime
• Uachtarán na Colóime	Gustavo Petro
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	318,511,813,577 $ (2021)
Airgeadra	peso na Colóime
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC−05:00 ; America/Bogota (en)
Fearann Idirlín barrleibhéil	.co
Glaochód	+57
Uimhir theileafóin éigeandála	123
Cód tíre	CO
Eile
Suíomh gréasáin	gov.co

Is tír i Meiriceá Theas í An Cholóim, le cóstaí ar an Aigéan Ciúin is ar an Aigéan Atlantach.

Tá teorainneacha aici le Veiniséala, leis an mBrasaíl, le Peiriú, le Eacuadór agus le Panama. Is í Bogotá an phríomhchathair. Tá 49 milliún duine ina gcónaí ann.

Stair

Bhí cogadh cathartha ar siúl sa Cholóim idir an eite dheis agus na reibiliúnaigh, ar a nglaoitear FARC (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia nó Fórsaí Armtha Réabhlóideacha na Colóime). Le breis is 50 bliain bhí FARC i mbun eachtraí foréigin sa tír agus d'fhág an chogaíocht ansin breis is 250,000 duine marbh[1].

Bhí an eite dheis ar thaobh an rialtais agus na reibiliúnaigh ar an eite chlé. Thacaigh rialtas SAM leis an eite dheis, i gcogadh i gcoinne na ndrugaí.

2002-2010

Nuair a toghadh Alvaro Uribe i réim i 2002, bhí an tír ar tí titim as a chéile[2]. Bhí greim docht ag na treallchogaithe FARC ar chuid den tír agus bhí siad díreach tar éis ceann dá n-éachtaí ba mhó a bhaint amach: fuadach Ingrid Betancourt, duine de na hiarrthóirí sa toghchán uachtaránachta a bhuaigh Uribe.

Le cúnamh Meiriceánach faoin bPlean Colómach, thug Uribe faoin FARC, go díreach dá mba chrosáid phearsanta í, rud nach ionadh é toisc gur mharaigh an FARC a athair tar éis gur theip ar fhuadach i 1983.

2010

I mí na Bealtaine 2010, críochnóidh Alvaro Uribe a dhara téarma mar uachtarán na Colóime. Toghadh Juan Manuel Santos ina uachtarán na Colóime don chéad uair ar 7 Lúnasa 2010. Bhí polasaí níos séimhe ag teastáil ó mhuintir na tíre ag an am sin, rud a thóg an FARC isteach sa phróiseas polaitiúil.

2016

Fógraíodh sos comhraic ina measc siúd a bhí i mbun cogaíochta sa bhliain 2016.

Bronnadh Duais Nobel na Síochána na bliana 2016 ar Uachtarán na Colóime Juan Manuel Santos dá iarrachtaí siúd an tsíocháin a chothú.

2 D.F. 2016: Vótáil móramh de phobal na tíre in aghaidh an chomhaontaithe síochána a bhí socraithe idir rialtas na tíre sin agus reibiliúnaigh an FARC[3]. Móramh beag a bhí i gceist.

IRA

Bhí triúr Éireannach a bhfuil ceangal acu leis an IRA ciontaithe i gcúirt sa Cholóim as tacú leis an FARC. Thréig siad an tír. Tugtar Triúr na Colóime orthu in Éirinn.

Ranna

Tá an Cholóim roinnte i 32 Ranna agus Dúiche Príomhchathrach atá mar aon le roinn, cé go bhfuil Bogotá mar phríomhchathair roinne Cundinamarca.

Tá na Ranna roinnte ina dhiaidh sin i mbardais, agus ina dhiaidh sin i corregimientos in áiteanna faoin tuath, agus comunas i gceirtleáin uirbeach. Tá rialtas áitiúil ag gach roinn le gobharnóir agus tionól, a toghfar gach ceithre bliana. Tá méara agus comhairle ag gach bardas freisin agus toghcháin áitiúil don bhord riaracháin áitiúil i ngach corregimientos agus comunas.

Chomh maith leis an bpríomhchathair, tá stádas áirithe ag ceithre dúiche eile, de bharr gnéithe sainiúil áirithe; sé sin Barranquilla, Cartagena, Santa Marta agus Buenaventura.

Na 32 Roinn (Departamentos) maille leis an gCeantar Feidearálach (Distrito Federal) sa Cholóim

	Roinn	Príomchathair
1	Amazonas	Leticia
2	Antioquia	Medellín
3	Arauca	Arauca
4	Atlántico	Barranquilla
5	Bolívar	Cartagena
6	Boyacá	Tunja
7	Caldas	Manizales
8	Caquetá	Florencia
9	Casanare	Yopal
10	Cauca	Popayán
11	Cesar	Valledupar
12	Chocó	Quibdó
13	Córdoba	Montería
14	Cundinamarca	Bogotá
15	Guainía	Inírida
16	Guaviare	San José del Guaviare
17	Huila	Neiva

	Roinn	Príomchathair
18	La Guajira	Riohacha
19	Magdalena	Santa Marta
20	Meta	Villavicencio
21	Nariño	Pasto
22	Norte de Santander	Cúcuta
23	Putumayo	Mocoa
24	Quindío	Armenia
25	Risaralda	Pereira
26	San Andrés, Providencia agus Santa Catalina	San Andrés
27	Santander	Bucaramanga
28	Sucre	Sincelejo
29	Tolima	Ibagué
30	Valle del Cauca	Cali
31	Vaupés	Mitú
32	Vichada	Puerto Carreño
33	Bogotá	Bogotá

Cathracha agus Bailte

Is tír uirbithe í an Cholóim; tá 77.1% den daonra sa bhliain 2018 ina chónaí i limistéar uirbithe. Is iad Bogotá (7,387,400), Medellín, (2,382,399) agus Cali, (2,172,527) na cathracha is mó agus is tábhachtach sa tír.[4]

Tagairtí

Nuacht RTÉ
Cruachás na Colóime, Irish TImes, 16 Meitheamh 2009
Nuacht RTÉ
dane gov.co. "Censo 2018". Dáta rochtana: 2020.

Tíortha Mheiriceá Theas

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Nuacht RTÉ

[2] Cruachás na Colóime, Irish TImes, 16 Meitheamh 2009

[3] Nuacht RTÉ

[4] v.co. "Censo 2018". Dáta rochtana: 2020.