Árainn Mhór

Tá iarsmaí seandálaíochta fágtha ar an oileán, mar shampla dún ceann tíre agus sliogchairn ar na tránna, ach níl aon taifead stairiúil ann de bhuanchónaí ar Árainn Mhór go dtí 1641. Aimsir Chromail a bhí ann agus tháinig a shaighdiúirí isteach chun an oileáin leis na daoine a smachtú. Is cosúil go raibh cuid de bhunadh an oileáin páirteach sa troid in éadan fhórsaí Chromail. De réir an tseanchais, nuair a chonacthas na saighdiúirí ag teacht isteach, theith na fir ón oileán. Chuaigh na mná agus na páistí i bhfolach in uaimh mhór (Uaimh an Áir) ar thaobh thoir theas an oileáin. Lean an cuardach ar feadh cúpla lá go dtí gur chuala duine de na saighdiúirí páiste ag caoineadh. Maraíodh na mná agus na páistí uilig agus fágadh a gcoirp ar an trá mar chomhartha do na fir. Tá an chuma ar an scéal nach raibh mórán daoine ina gcónaí ar an oileán ag an am sin mar, de réir cáipéisí comhaimseartha, seachtó bean agus páiste a maraíodh.

Ina dhiaidh sin tugadh Árainn Mhór agus cuid mhór den talamh thart fá na Rosa do Chlann Conyngham mar chomhartha buíochais ó Chromail dá gcuidiú. Tiarnaí talún neamhchónaitheacha ab ea iad den chuid is mó a raibh talamh acu thart fá Chontae na Mí fosta (Caisleán Shláine). Rinne cuid den chlann iarrachtaí saol na ndaoine a dhéanamh níos fearr sna bliantaí ina dhiaidh sin, mar shampla Burton Conyngham a chuir dúthracht air féin ag iarraidh tionscal iascaireachta a chur ar bhun sa cheantar. Is uaidhsean a fhaightear an t-ainm Béarla Burtonport (Burton's Port) ar Ailt an Chorráin.

In aimsir an drochshaoil bhí deacrachtaí airgid ag muintir Conyngham agus bheartaigh siad ar an oileán a dhíol. Cheannaigh John Stoupe Charley an t-oileán agus tháinig sé chun cónaí air. Thóg sé teach solais úr, muileann, scoileanna, beairic agus teach mór dó féin. Bhí sé dian go leor ar na tionóntaí, agus tá fianaise ann go raibh na Molly Maguires gníomhach ar Árainn Mhór ag an am. Chuir sé tús le scéim imirce do bhunadh an oileáin, agus ghlac go leor daoine lena thairiscint. D'íoc sé as a bpasáiste go Meiriceá, ach bheadh ar an teaghlach ar fad imirt thar lear agus ní bheadh cead acu teacht ar ais go deo. D'imigh go leor de na daoine seo go Chicago agus chuaigh cuid mhaith díobh chun cónaí ar oileán ar Loch Michigan, Oileán na mBéabhar, áit a raibh an Ghaeilge le clos suas go dtí na 1920í.