De The Sharing Knife, ek wol bekend as de Wide Green World, is in fantasy-romansearje mei in flinke doasis romantyk fan 'e hân fan 'e súksesfolle en mannichfâld bekroande Amerikaanske skriuwster Lois McMaster Bujold. De searje omfieme oarspronklik in tetralogy fan fjouwer romans, dy't in trochrinnend ferhaal fertelle, en sadwaande minder goed los faninoar te lêzen binne as de boeken fan Bujold har oare beide searjes, de Vorkosigan-kroniken en de The World of the Five Gods-rige. De boeken fan 'e oarspronklike tetralogy binne oerset yn teminsten sân talen. Yn 2019 ferskynde as ferfolch op dy fjouwer boeken noch de novelle Knife Children.

Eftergrûn

Bujold krige it idee foar The Sharing Knife, doe't se yn 2004 in skoftke lins hie nei't se de kladferzje fan har lêste roman, The Hallowed Hunt, by har útjouwer ynlevere hie. Op in skoandere simmerdei yn Minnesota siet se bûten yn 'e sinne en begûn se foar har eigen fermaak in teltsje op te tinken. Dy earste ferzje hie net in protte wei fan hoe't The Sharing Knife der úteinlik út kaam te sjen, mar it wie der wol de earste oanset ta. It woe Bujold eins net oan dat dat ienfâldige teltsje ta in hiele roman útwreide wurde kinne soe, mar op oantrún fan har freondinne, kollega-skriuwster Pat Wrede, besleat se úteinlik om it marris te besykjen.^[1]

Ta har eigen ferheardens waard it ferhaal al gau sa lang dat it úteinlik foar de publikaasje opspjalte wurde moast yn twa dielen: Beguilement (2006) en Legacy (2007). Dêrnei skreau Bujold in ferfolch, dat ek yn twa dielen útkaam: Passage (2008) en Horizon (2009). Dêrmei wie it ferhaal ôfrûne en út, en Bujold hat gjin plannen foar fierdere boeken yn dizze searje. De oarspronklike titel fan 'e earste beide dielen wie The Sharing Knife, dat sadwaande de namme fan 'e hiele searje waard. De oarspronklike titel fan it ferfolch wie The Wide Green World, wat dêrom ek wol as alternative namme foar de searje brûkt wurdt.

Lois McMaster Bujold op 'e Finncon-konvinsje te Tampere, yn Finlân (2012).

Wrâld

De wrâld dêr't de The Sharing Knife yn spilet, docht tinken oan in Amerikaansk pioniersdekôr (sis mar it Wylde Westen sûnder fjoerwapens, mar mei boppenatoerlike wêzens en ferskynsels). Dat is ek gjin wûnder, want Bujold hat dy wrâld basearre op autobiografyske oantinkens út har eigen jonkheid op it plattelân fan Ohio, dêr't se opgroeide. Yn in taspraak sei se dêr sels oer: "[...] ik murk dat dêrfoar ik deldolde nei guon fan 'e djipste lagen fan myn eigen ûnderfining: de boerespultsjes, bosken, marren, rivieren, bisten, planten, ynsekten, minsken en it waar fan myn bernetiid yn Ohio. En net inkeld nei de lânsdouwe dy't myn thús is: it is in plak dat ferlern gien is, it taflechtsoard fan it fiere ûnthâld. Ien fan myn ferlerne lânskippen wie Indian Lake, dat noch altiten likernôch sechstich myl noardwestlik fan Kolumbus leit. Us pake McMaster, dy't in pakhúsfoarman yn Pittsburgh west hie, hie dêr nei't er mei pinsjoen gien wie in fakânsjehúske. Ien fan 'e freugdes fan myn bernetiid wie de wykeinútstapkes mei it hiele gesin nei dy drekkige mar, mei swimmen, boatsjefarren en fral kanojen. Ik bin dêr net mear west sûnt er ferstoarn is. Us mem is dêr yn letter jierren noch ris hinne slagge, en fertelde neitiid frijwat skokt dat ús fakânsjehúske, dat troch de folgjende eigners útwreide wie ta in echt hûs, alhiel fuort wie, alle spoaren derfan útwiske fan 'e grûn. Mar yn it twadde boek fan The Sharing Knife — Legacy — haw ik dy mei tuorrebouten omseame wetterkanten op 'e nij besocht, transformearre yn 'e ferbylding, sa't myn sjenre dat easket en beleannet, ta Hickory Lake Camp."^[2]

De wrâld fan The Sharing Knife is dus fierhinne it plattelân besuden de Grutte Marren en it streamgebiet fan 'e Mississippy. De befolking fan dy wrâld is nei in troch heechmoed feroarsake ynstoarting fan in hegere kultuer weromfallen ta de steat fan 'e iere njoggentjinde iuw, útsein dat buskrûd der ûnbekend is. De fal fan 'e oarspronklike kultuer, sa kin men tusken de regels troch opmeitsje, hat plakfûn doe't de hegerein, in kaste fan mei tsjoenderij bejeftige aristokraten, frijwol útrûge waard yn in stikmannich opienfolgjende oarloggen mei harren eigen geaste-itende skepping en de neikommelingen dêrfan, dy't "kweawillichheden" (malices) of "kilekanen" (bogles) neamd wurde.

Sa'n kweawillichheid fret "libbenskrêft", of, yn 'e termen fan 'e romans, de "grûn" fan libbene wêzens; en dat omfettet net allinnich ynterne oardering, mar ek foarm en funksje, sadat in kweawillichheid dy't ûnfoarme út 'e ierde ûntsprút der syn eigen stal en fermogens oan ûntliene kin. De Marrinners (Lakewalkers) binne semy-nomadyske klens dy't ôfstamje fan 'e lêste oerlibbenen fan 'e tsjoendershegerein fan foàr de fal. It is harren taak om troch alle achterlannen fan 'e saneamde Deade Mar, dêr't de oarspronklike kweawillichheid de kop op stiek, te patrûljearjen en nije kweawillichheden sa gau mooglik te deadzjen. De iennichste manear om dat te dwaan is mei messen (eins mear daggen) dy't makke binne fan 'e bilbonken fan 'e eigen ferstoarnen fan 'e Marrinners, dy't "laden" binne mei de selsmoard fan in deadlik ferwûne of terminaal sike Marrinner, of ien fan sokke hege jierren dat er/sy syn/har ein neieroan kommen fielt. As in kweawillichheid mei sa'n "dielmês" (sharing knife) stutsen wurdt, diele sokke Marrinners harren eigen dea mei de kweawillichheid, dy't dan leart om te stjerren (krekt sa't er alle kennis ta him nimt fan libbene minsken waans "grûn" oft er opfret. Dêrfandinne de titel fan 'e searje.

De libbenswize fan 'e Marrinners hat wol wat wei fan dy fan 'e Yndiaanske jager-sammelders nei't it hynder yn Noard-Amearika yntrodusearre wie, mar wykt dêr wer gâns fanôf trochdat se fierders ien inkelde kultuer en taal foarmje mei de oare bewenners fan 'e achterlannen, de boeren, en ek troch harren kwasy-militêre oarder, de Patrûlje. De boeren binne de neikommelingen fan oare oerlibbenen fan 'e fal fan 'e oarspronklike kultuer: lju út 'e legerein dy't net mei hokker tsjoenderij ek bejeftige wie. De Marrinners litte har derop foarstean dat sy de boeren, dy't fuort nei de fal allinne oan 'e súdeastlike kusten noch fuortbestiene, "plante" hawwe yn kriten dy't se as ridlik "kweawillichheid-frij" beskôgje. Mar de boeren, dy't folle koarter libje as de Marrinners (op syn meast mar in 80 jier, wylst de Marrinners wol in 150 wurde kinne), hawwe dêr gjin weet mear fan. Hjir moat trouwens eefkes oantekene wurde dat de "boeren" net inkeld boeren fan berop binne; eltsenien dy't gjin Marrinner is, is in "boer", oft er no boer, skuonmakker, glêsblazer, keapman of leartouwer is. De sedintêre boeren hawwe trouwens net folle op mei de Marrinnders; mei't se sels net oer tsjoenderij beskikke en it ek net waarnimme kinne (útsein de effekten derfan, dy't se faak oan oare dingen taskriuwe), hawwe se wat de Marrinners oanbelanget oer it algemien in folslein skeve foarstelling fan saken.

Dielen fan 'e searje

Oersettings

De romans fan 'e The Sharing Knife-tetralogy binne oerset yn teminsten sân talen. Sjoch foar fierdere bysûnderheden op 'e siden fan 'e ôfsûnderlike boeken.