It Nasjonaal Lânskip De Noardlike Fryske Wâlden is in gebiet fan mear as 25.000 hektare, ûnderdiel fan de Fryske Wâlden, yn it easten fan de provinsje Fryslân. Eigen oan it lânskip binne de beamwâlen. De greidfjilden tusken de beamwâlen lykje ornaris relatyf lyts en jouwe mei dêrtroch in smûke ympresje fan it gea. Singelier is it grutte oantal dobben. De oerheid hat it gebiet dêrom yn 2005, neist njoggentjin oare gebieten, útroppen ta Nasjonaal Lânskip.
Plak
It Nasjonaal Lânskip leit yn in gebiet fan sa'n 20 x 15 km tusken Drachten en Dokkum yn de gemeenten Dantumadiel, Kollumerlân, Achtkarspelen, Tytsjerksteradiel en Smellingerlân. Doarpen yn of oan de râne fan it gebiet binne Burgum, De Westereen, Kollum, Bûtenpost, Surhústerfean, Hurdegaryp en Gytsjerk.
Lânskip
.jpg.webp)
It gebiet is in útrinder fan it Drintsk Plato. Fanwege it grutte tal kavels dy't omseame wurde troch mear as 2000 km singelbeplanting hat it lânskip in lytsskealich karakter. Troch it tichte netwurk fan houtwâlen, elzesingels en beammerigen is in bysûnder lânskip ûntstien dat syn wjergader yn Nederlân net hat. It wurdt wol it meast lytsskealige lânskip fan Nederlân neamd, hoewol't it eigentlik earder smûk te neamen is. De bytiden tige smelle langhalige kavels binne by ûntginning fan fean yn de Midsiuwen ûntstien. Hast elk persiel hat in eigen kenmerkende ferhâlding tusken lingte en breedte, ôfhinklik fan de tiid fan ûntginning. Guon persielen binne trije kear sa lang as breed, soms fiif kear sa lang, en in inkele kear hast fjouwerkant. Op de persielgrinzen waarden beammmen plante, of dy kamen spontaan op.
Eigen binne fierder de mear as 300 dobben. Dat binne foar in grut part pingoruïnes dy't yn de iistiid foarme binne. Pingo's binne (wetterhâldende) ûndjippe kommen mei in ringwâl der omhinne. Guons hawwe noch in ringwâl. Tusken De Westereen en Surhústerfean lizze in soad fan dy ierdkundige ferskynsels. Op de ierden ringwâl om dizze pingoruïnes wurde faak prehistoryske beweningsspoaren oantroffen. Der lizze fierders twa marren yn it lânskip: Burgumer Mar en De Leien.
Sa likernôch 2% fan it gebiet is beboud. In stikmannich doarpen yn it Nasjonaal Lânskip binne Droegeham – ôflaat fan de lizzing op in hegere sânrêch dy't beskûl joech tsjin hege wetterstannen – en Twizel mei harren skaaimerkende lintbebouwing. Jistrum en Eastermar hawwe in typyske esdoarpenstruktuer. Yn it gea binne ferskate stinzen of states boud, lykas de Fogelsanghstate by Feankleaster, de stins by Aldtsjerk en de ferskillende staten by Oentsjerk.
Aktiviteiten
It nasjonale lânskip is foar it meastepart yn behear fan boeren. Sûnt 1996 bestiet der in gebiietskoöperaasje De Noardlike Fryske Wâlden, wêryn't seis miljeukoöperaasjes en agraryskhe ferieningen gearwurkje. Doel fan de Feriening De Noardlike Fryske Wâlden (NFW) is om der foar te soargjen dat de boeren buorken bliuwe kinne en tagelyk de lânskipseleminten te behâlden troch fergoedings foar agrarysk natoer- en lânskipsbehear. De feriening stribbet nei de ûntwikkeling fan miljeufreonlike streekprodukten. De feriening wol de boeren ek de kâns jaan harren bedriuw út te wreidzjen sûnder dat dit it lânskip oantaast.
Om de streek in ympuls te jaan waard in fjouwerbaansdyk troch it gebiet oanlein, de saneamde Sintrale As. De dyk wie omstriden omdat dy neffens kritisy de kwaliteit fan it lânskip oantaaste soe.
Bestjoerlike struktuer
By it nasjonale lânskip binne neist de provinsje en inkele ministeries (LNV, VROM) fiif gemeenten belutsen: Dantumadiel, Kollumerlân, Achtkarspelen, Tytsjerksteradiel en Smellingerlân. Dêrneist besiket de feriening De Noardlike Fryske Wâden al langere tiid ta in foarm fan selsstjoering foar it gebiet te kommen. Der bestiet foar it heule gebiet fan de Noardlike Fryske Wâlden - dat hast mar net hielendal gearfalt mei it nasjonale lânskip - in stjoergroep wêryn oerrheden en streekgroepen dielnimme.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |