Memory is in science fiction-roman fan 'e hân fan 'e súksesfolle en mannichfâld bekroande Amerikaanske skriuwster Lois McMaster Bujold. It makket ûnderdiel út fan The Vorkosigan Saga, Bujold har populêrste en omfangrykste searje, mar is in ôfrûne ferhaal, dat ek los dêrfan lêzen wurde kin. Memory waard foar it earst útjûn yn 1996 en is ûnderwilens oerset yn njoggen talen.

Eftergrûn

Bujold skreau Memory, dat oerset wurde kin as "Unthâld", yn 1995 en 1996. It boek is skreaun yn it personele perspektyf en waard foar it earst útjûn yn july 1996 troch Baen Books. It is it iennichste diel fan The Vorkosigan Saga dat tusken 1996 en 2008 net werútjûn waard as ûnderdiel fan in omnibusedysje. Yn 2003 kaam it foar it earst út as e-boek, en yn 2007 as audioboek.

Plot

Memory is it sintrale diel fan The Vorkosigan Saga, dat in radikale feroaring omskriuwt yn it libben fan Bujold har populêre held, de lichaamlik beheinde Barrayareeske ealman Miles Vorkosigan. In jier earder wie Miles omkommen by in operaasje op 'e anargistyske planeet Jackson's Whole, doe't er rekke waard troch in granaat, mar syn mannen hiene him gau-gau ynferzen yn in kryokiste. Letter wied er ûnder sikehûsomstannichheden wer ta libben brocht (sjoch: Mirror Dance). Mar syn kryoanyske behanneling hat bliuwende negative gefolgen hân foar syn lichaamlike sûnens, gefolgen dy't Miles mei opsetsin negearre hat. Yn Memory kriget er (net foar it earst) in epileptyske oerhaal, krekt op it stuit dat er foar de Barrayareeske geheime tsjinst ImpSec, ûnder syn momkape fan admiraal Naismith fan 'e Frije Dendarii Hierlingen, in rêdingsaksje liedt om in ImpSec-koerier te befrijen út in gizelingssitewaasje. Dêrby aktivearret er sûnder erch syn laser en ferwûnet er de krekt befrijde koerier slim.

Lois McMaster Bujold op 'e Finncon-konvinsje te Tampere, yn Finlân (2012).

Neitiid besiket er it spul ûnder it kleed te feien mei ferdraaiïngs en fuortlittings yn syn rapport oan syn ImpSec-bazen, skitende benaud as er is om tenei fjildmissys ûntsein te wurden, dy't it iennichste binne dêr't er syn siel en sillichheid yn kwyt kin. Mar it bedroch komt fansels út, en hy wurdt nei hûs ta roppen en út 'e tsjinst ûntslein; om 'e wille fan syn heit, de eardere minister-presidint fan Barrayar, wurdt dat dien op grûn fan (jildige) medyske klachten.

Dêrnei falt Miles in pear moanne lang yn in djip swart gat, dêr't er mar mei muoite wer ta'n út klauwe kin. Underwilens is op 'e eftergrûn de jonge Barrayareeske keizer Gregor troch Miles syn tadwaan yn oanrekking kommen mei de koarte en mûtele dr. Laisa Toscane, dêr't er binnen de koartste kearen smoarfereale op wurdt, nei twa desennia fan desynteresse foar de lange ranke Barrayareeske Vor-fammen dy't by him lâns paradearre waarden. It probleem is dat Laisa Toscane ôfkomstich is fan Komarr, in planeet dy't goed tritich jier earder út polityk-strategyske omtinkens troch de Barrayarezen ferovere is. De befeiligingsproblematyk foar as de keizer mei in Komarraanske trout, is fansels manifest. Mar dit is noris ien gelegenheid wêrby't it Gregor fan pas komt dat er in autokratysk regearjend steatshaad is: alle beswieren tsjin syn foarnommen houlik wurde troch him oan 'e kant reage.

Dan wurdt Miles trochdien dat Simon Illyan, de sjef fan ImpSec en in persoanlike freon fan him, nuvere flaters begiet. Illyan stiet derom bekend dat er fiifentritich jier earder in eksperimenteel bio-elektroanysk apparaatsje yn syn holle ymplantearre krigen hat mei in eidetyske opslach-chip dy't him in fotografysk ûnthâld jout. It liket it derop dat dy chip no begjint op te spyljen en Illyan op willekeurige tiden willekeurige foarfallen út it ferline op 'e nij belibje lit. Uteinlik moat Illyan midden yn in gearkomste fysyk oermastere en ôffierd wurde. Miles wol him opsykje yn 'e sikeboech fan ImpSec, mar de nije sjef fan 'e geheime tsjinst, generaal Lucas Haroche, wegeret him dêr ta te litten. As dúdlik wurdt dat eltsenien de tagong ta Illyan ûntsein wurdt en dat boppedat Illyan syn boadskippen oan Miles ûnderskept en opkeard wurde, stapt Miles nei keizer Gregor ta mei de eask om him in ryksauditeur te lienen om 'e saak te ûndersykjen. Gregor hat in better idee: hy jout Miles sels in tydlike oanstelling ta ryksauditeur.

Mei de frijwol ûnbeheinde macht fan in ryksauditeur (dy't mei de stim fan 'e keizer sels sprekt), en mei syn neef Ivan as helpke, keart Miles werom nei it ImpSec-haadkertier. No moat Haroche him syn meiwurking wol jaan. Miles besiket Illyan en beslist dat de chip operatyf fuorthelle wurde moat, ek al sil dêrtroch de ynformaasje dy’t derop stiet, ferlern gean. Nei de operaasje knapt Illyan stadichoan op, al is syn koarte-termynûnthâld neat mear wurdich, mei’t syn harsens yn 'e fiifentritich jier dat er de chip hie, leard hawwe om op it apparaat te betrouwen.

Miles lit de restanten fan 'e chip ûndersykje troch in tiim fan ekspêrs, dêr't er op eigen manneboet dr. Vaughn Weddell oan tafoeget, in eksintrike wittenskipper dy't Miles jierren earder by in geheime ImpSec-missy fan 'e planeet Jackson's Whole ôf smokkele hat. Dat wie foar't Weddell syn nije identiteit oanmetten krige, doe't er noch fan Hugh Canaba hiet (sjoch: Labyrinth). Dat blykt in gelokkige set te wêzen, want troch Weddell syn kennis fan 'e produkten fan Jacksoniaanske laboratoaria kin er in mikrobe identifisearje dy't spesifyk ûntwurpen liket te wêzen om Illyan syn chip oan te fallen en út te skeakeljen.

Wylst Illyan fierder opbetteret as Miles syn gast yn 'e Vorkosigan-residinsje, dêr't er fersoarge wurdt Miles syn muoike en Ivan syn mem, frouwe Alys Vorpatril, begjinne Miles en Ivan it ImpSec-haadkertier ôfdieling foar ôfdieling út te kjimmen. Yn 'e kelders, dy't as opslachromte foar bewiismateriaal fungearje, komme se einlings in ûngerjochtichheid tsjin: neffens it kompjûterlochboek hat Miles dêr west op in dei dat er dêr yn it echt nea west hat. In syktocht útfierd troch Ivan smyt in trochbraak op: hy fynt in doaske mei kapsules mei mear fan itselde soarte mikroben dat de swierrichheden mei Illyan syn chip feroarsake hat. It wie op Jackson's Whole besteld troch de Komarraanske organisaasje fan Ser Galen (sjoch: Brothers in Arms) mei as doel om Illyan út te skeakeljen tagelyk mei de troch harren beleine ferfanging fan Miles troch in kloan, de moard op Miles syn heit en in opstân op Komarr. De kapsules mei de mikroben hawwe al fiif jier yn 'e kelders fan it ImpSec-haadkertier lein te stofgarjen, mar no misse der twa. Dat der mei it kompjûterlochboek knoeid is, wiist derop dat men Miles de skuld op 'e lea skowe woe en dat de dieder in ImpSec-agint is.

Sûnder Miles dêr yn 't foar oer yn te ljochtsjen lit Haroche dan kaptein Duv Galeni oppakke, in Komarraanske freon fan Miles, dy't sawol in ImpSec-analist as de soan fan Ser Galen is. Haroche syn bewiisfiering tsjin Galeni is oannimlik, mar Miles, dy't as gjin oar syn freon ken, leaut der neat fan. Dan oerspilet Haroche syn hân troch Miles oan te bieden om wer yn ImpSec-tsjinst werom te kearen; hy kin dan op 'e âlde foet fierder yn syn undercover-rol as Dendarii-admiraal Naismith. Boppedat kin er der noch in promoasje op ta krije, sadree't er de saak oangeande Illyan syn chip mar ôfsletten hat. Miles, dy't neat leaver wol as fannijs "de lytse admiraal" spylje, moat alderdusdanichst mei himsels yn 'e slach, mar ta ein beslút beseft er dat Haroche him nea besocht hawwe soe om te keapjen as er net wat te ferbergjen hie. Mei oare wurden, Haroche moat de dieder wêze. Mar hoe kin Miles dat bewize? Hy tinkt in snoad plan op om 'e ImpSec-sjef deryn rinne te litten, wat dyselde daliks docht. As er op 'e die trappearre wurdt by it fuortmoffeljen fan bewiismateriaal, jout Haroche it oer. Yn it dêropfolgjende ferhear bekent er dat er út ambysje, om't er sels haad fan ImpSec wurde woe, besocht hat Illyan út 'e wei te romjen.

As Miles letter syn rapport oangeande de saak skreaun en ynlevere hat, wol er ek de amtskeatling fan ryksauditeur wer weromjaan, mar keizer Gregor ferrast him op 'e nij, troch him in fêste oanstelling ta ryksauditeur oan te bieden, in oanbod dêr't Miles mei gragens op yngiet. Foar syn epileptyske oanfallen hat er tusken de bedriuwen troch in ymplantaat yn 'e holle krigen dat er mei in ektern apparaat aktivearje kin. Op dy manear kin er op in selskeazen stuit syn stupen opwekje, sadat se him net op ûngelegen mominten oerfalle. Boppedat binne de oanfallen ek folle lichter as er har op fêste tiden ûndergiet. Simon Illyan kin himsels ûnderwilens wer goed rêde troch in audionotysjeblok (in soarte fan taperekorder) te brûken om syn koarte-termynûnthâld te ûnderstypjen. Hy keart lykwols net werom as haad fan ImpSec, mar giet nei in militêre karriêre fan fiifenfjirtich jier mei pinsjoen. Underwilens is er, ta Ivan syn ôfgriis, in relaasje begûn mei frouwe Alys, op wa't er, nei't no bliken docht, al in heale iuw fereale wie. It nije haad fan ImpSec, generaal Guy Allegre, beslút yn oerlis mei Miles de Dendarii as ûnderdiel fan 'e geheime tsjinst te behâlden; Elli Quinn wurdt befoardere ta admiraal. It boek einiget mei de ferloving fan keizer Gregor en Laisa Toscane.

Oersettings

• Italjaansk (Memory), fert. Gianluigi Zuddas, 1997;
• Russysk (Pamjať), fert. A. Salnikov, 1998;
• Spaansk (Recuerdos), fert. Rafael Marín Trechera, 1998;
• Frânsk (Memory), fert. Geneviève Blattmann, 1999;
• Bulgaarsk (Imperatorskata Gvardija), fert. Krum Bačvarov, 2000;
• Dútsk (Viren des Vergessens), fert. Michael Morgental, 2000;
• Kroätysk (Pamćenje), fert. Dubravka Petrović, 2000;
• Tsjechysk (Paměť), fert. Helena Soukupová, 2003;
• Sineesk (?), fert. ?, 2004.^[1]

Prizen en nominaasjes

• Nominearre foar de Hugo Award foar de bêste roman fan 1997;
• nominearre foar de Nebula Award foar de bêste roman fan 1997;
• nominearre foar de HOMer Award foar bêste science fiction-roman fan 1996;
• trêde plak foar de Locus Award foar de bêste science fiction-roman fan 1997.^[2]