| Elía | ||
 | ||
| persoanlike bysûnderheden | ||
| echte namme | אֱלִיָּהוּ ("Eliyahu") | |
| nasjonaliteit | Israelitysk | |
| berne | 9e iuw f.Kr. | |
| berteplak | Tisbé (Israel) | |
| stoarn | 9e iuw f.Kr. | |
| stjerplak | oan 'e Jordaan (Israel) | |
| etnisiteit |  Joadsk | |
| wurkpaad | ||
| aktyf as | profeet | |
| jierren aktyf | 9e iuw f.Kr. | |
| reden bekendheid | neamd yn 'e Bibel, Talmoed, Mishnah en Koraan | |
Elía (útsprutsen mei de klam op 'e i), faak Elía de Tisbyt neamd (Hebriuwsk: אֱלִיָּהוּ Eliyahu, betsjutting: "Myn God is Jahweh"; Gryksk: Ηλίας, Elías; Syrysk: ܐܸܠܝܼܵܐ, Elyāe; Arabysk: إلياس, Ilyās of إليا, Ilyā) wie in Israelitysk profeet en wûnderdogger yn it tsienstammeryk Israel ûnder it regear fan kening Achab, yn 'e njoggende iuw f.Kr. Hy wurdt ferskate kearen neamd yn 'e bibelboeken 1 en 2 Keningen, en wurdt as ien fan 'e wichtichste profeten fan it joadendom beskôge. Ek yn it kristendom, de islaam en it bahaïsme wurdt er as profeet erkend, en yn 'e Eastersk-otterdokse tsjerken hat er de status fan hillige. Neffens it Alde Testamint fan 'e Bibel kante Elía him fûleindich oan tsjin 'e ferearing fan heidenske goaden troch de Israeliten, en ferrjochte er dêrby mannich in wûnderteken, wêrûnder it opwekjen fan 'e deaden en it ôfroppen fan himelfjoer. Ferwizings nei Elía komme ek foar yn it Nije Testamint, de Talmoed, de Mishnah en de Koraan.
Elía yn it Alde Testamint
Eftergrûn
Tsjin 'e njoggende iuw f.Kr., de tiid dat Elía libbe hawwe moat (as er wier bestien hat, wat frijwol alle saakkundigen oannime), wie it iere Keninkryk Israel dat de foarâlden fan 'e Joaden yn Palestina stifte hiene, útinoarfallen yn twa út en troch mei-inoar deilis reitsjende rykjes: yn it noarden it saneamde tsienstammeryk Israel, en yn it suden it twastammeryk Juda. Fan dy beide hie Juda, mei as haadstêd Jeruzalim, it âlde sintrum fan 'e jahwistyske religy yn besit beholden, wylst Israel sadwaande de nije haadstêd Samaría ta nij religieus sintrum makke hie.
Under dy omstannichheden wie it maklik foar de Israeliten om stikje by bytsje fierder ôf te reitsjen fan it jahwistyske leauwe (dêr't letter it joadendom sa't wy dat kenne, út fuortkomme soe), nammenste mear om't dat nei alle gedachten ûnder de mearderheid fan 'e befolking nea djip woartele west hie. Boppedat diene de keningen fan Israel alle war om 'e ynfloed te beheinen dy't it buorkeninkryk Juda ûnder de befolking hie troch de op Jeruzalim oriïntearre jahwistyske riten tsjin te gean. Sa bouden se in eigen jahwistyske timpel yn Samaría, dêr't se tsjin 'e Wet fan Mozes yn preesters beneamden dy't net ta de stamme fan 'e Leviten hearden. Ek moedigen se de ferearing fan Kanaänityske goaden oan, lykas Baäl-Hadad, de god fan 'e tonger en fruchtberens, en de memmegoadinn Asjeara, de Frouwe fan 'e See.
Ien fan 'e Israelityske kenings, Omry, wist syn noardgrins feilich te stellen troch in polityk bûnsgenoatskip te sluten mei de Fenisyske stêdsteat Sidon. Dat bûnsgenoatskip waard besegele troch in houlik tusken Omry syn soan en opfolger Achab en Izébel, de dochter fan 'e kening fan Sidon, dy't teffens in preesteresse fan Baäl-Hadad wie, en in grut gefolch oan preesters fan Baäl en Asjeara meinaam nei har nije lân. Hoewol't it bûnsgenoatskip polityk-militêr sjoen perfoarst in ferstannige set wie, late it ta in heech oprinnend yntern skeel mei de jahwistyske profeten, dy't gjin belang hiene by politike stabiliteit, mar inkeld it strikt neilibjen fan 'e Wet fan Mozes neistribben.
Yntroduksje fan Elía
Tsjin dy eftergrûn wurdt yn 1 Ken. 17:1 de profeet Elía yntrodusearre as "Elía de Tisbyt, út Tisbé yn Gileäd".[1] Gjin fierdere ynformaasje wurdt oer him jûn. Men spekulearret wol dat "Elía", in ferbastering fan 'e Hebriuwske namme Eliyahu, dat betsjut "Myn God is Jahweh", eins gjin eigennamme mar in titel wie. It ferhaal giet troch mei te sizzen dat God Elía nei Achab ta stjoerd hie mei de warskôging dat God in rampsillige drûchte oer it lân bringe soe, as straf foar it feit dat Achab him net holden hie oan 'e Wet fan Mozes. Op befel fan God moat Elía no ûnderdûke om oan ferfolging troch de tsjinners fan Achab te ûntkommen. Hy hâldt him beskûl "by de beek Krit, dy't útkomt yn 'e Jordaan."[2] Dêr oerlibbet er troch út 'e beek te drinken, wylst God him brea en fleis bringe lit troch de ravens.
Dat lêste ferhaalelemint is kontroversjeel, mei't iten dat troch ravens brocht wurdt, dat ommers iesiters binne, de measte minsken net oanstean soe. Boppedat binne ravens yn 'e joadske tradysje ûnreine bisten. De Hebriuwske tekst brûkt op dit plak wurd עֹרְבִים, ‘ōrvīm, dat yndie "ravens" betsjut, mar om't it Hebriuwske skrift in konsonanteskrift is, waard dêrby oarspronklik net oanjûn hokker fokalen oft tusken de konsonanten yn pleatst wurde moasten (de moderne fokalisaasje datearret fan folle letter). Mei in oare fokalisaasje soe dit wurd ek "Arabieren" betsjutte kinne. Dat yn alle bibeloersettings tsjintwurdich fan "ravens" sprutsen wurdt, komt troch de Septuaginta, de gesachhawwende iere oersetting yn it Aldgryksk; om't dy it oangeande wurd oersette as κορακες, "ravens", is dat neitiid troch alle oare fertalings oernommen. Lykwols binne in protte, sa net de measte, moderne bibelwittenskippers fan betinken dat der hjirre wierskynlik "Arabieren" bedoeld is, temear om't Elía letter iten kriget fan in oare útlanner, in Fenisyske frou.
De Widdo fan Sarfat
As troch de drûchte dy't God oer it lân komme litten hat de beek Krit úteinlik opdrûget, stjoert God Elía nei it plak Sarfat (eins: Sarepta), yn Fenysje, dêr't er ynlûkt by in widdo dy't God hjitten hat om him te fersoargjen. As Elía by de frou oankomt, seit dy lykwols dat har moalpot en oaljekanne frijwol leech binne, en dat se dêrom gjin iten foar him meitsje kin. Ynstee risselwearret se om mei har soan de hongerdea te stjerren. Mar Elía bewissiget har dat it moal yn 'e pot net minderje en de oalje yn 'e kanne net opreitsje sil foar't de drûchte oer is. Dat de widdo makket iten foar him klear mei it lêste bytsje moal en oalje dat se noch hat, en it is sa't de profeet sein hat: noch moalpot, noch oaljekanne rekket leech.
In skoftke neitiid wurdt de soan fan 'e widdo siik en komt te ferstjerren. As de frou him dan ferwyt dat er grif kommen is om har "har kwea"[3] yn 't sin te bringen en har dêrfoar te straffen mei de dea fan har soan, freget Elía har om him it lichem fan har soan te jaan. Hy giet trije kear plat boppe-op it jonkje lizzen en bid dat God it bern it libben weromjaan mei. "En de Heare harke nei de stim fan Elía en de siel fan it bern kaam yn him werom en it waard wer libben."[4] Dit is it earste gefal fan it opwekjen fan 'e deaden dat yn 'e Bibel beskreaun wurdt, en it is ynteressant dat de ûnfangende partij fan dit wûnder in net-joadske frou is, dy't yn 'e Middeneastlike maatskippij fan 'e Aldheid in min ein temjitte gien wie as hja gjin bern hie om yn har âlderdom foar har te soargjen.
Elía op 'e Karmel
Nei mear as trije jier keart Elía werom nei Israel om dêr yn opdracht fan God nei kening Achab ta te gean en de ein fan 'e drûchte oan te kundigjen, net om't de Israeliten har bekeard hawwe, mar om't God besletten hat en lit syn macht blike. Underweis komt Elía in tsjinner fan Achab tsjin, Obadja, dy't hûndert profeten fan God "by fyftigen yn in rotshoale ferburgen"[5] hie doe't Achab en Izébel sokken ferfolgen om se út te rûgjen. Elía stjoert Obadja nei Achab ta om syn komst oan te kundigjen. Dêrop komt Achab de profeet yn 'e mjitte, en neamt him "dy man, dy't Israel yn it ûngelok bringt."[6] Elía wyt it ûngelok fan it lân lykwols oan Achab sels, en stelt de kening dan foar om sjen te litten wat syn "ôfgoaden" út 'e wei sette kinne tsjin 'e macht fan God.
Hiele Israel wurdt oproppen om nei de berch Karmel te kommen. Dêr nimt Elía it allinnich op tsjin 450 preesters fan Baäl-Hadad en 400 preesters fan Asjeara. Twa alters wurde boud, ien foar Baäl en ien foar God. Der wurdt baarnhout op 'e alters lein en twa oksen wurde slachte en yn stikken houd, wêrnei't it fleis op it hout lein wurdt. Dêrnei daget Elía de preesters fan Baäl en Asjeara út om harren goaden te bidden om it offer te ûntstekken. Dy bidde dêrop fan moarnsier oant de middei, mar gjin himelfjoer komt. Elía begjint harren op in stuit de gek oan te stekken: "Hy sei: Jimme moatte mei in machtich lûd roppe, want it is in god. Faaks is er yn gedachten of hy moat wat dwaan, of hy is op reis, miskien sliept er wol en moat er wekker wurde."[7] De preesters begjinne harsels dan mei swurden en spearen sneden ta te bringen, om har eigen bloed by it fleisoffer te foegjen (ûnder de Wet fan Mozes wie sok skeinen fan it lichem strang ferbean). Hja sette harren bidden fuort oant de jûn, mar sûnder súkses.
Dan oarderet Elía dat it alter fan God trochdrinzge wurde moat mei wetter, en hy graaft der in fuorge omhinne dêr't it wetter yn stean bliuwt. Dêrnei bidt er God om it offer te akseptearjen, en daliks falt der fjoer út 'e himel dat it offerfleis, it wetter yn 'e fuorge en sels de stiennen fan it alter fertart. As it folk dat sjocht, bekeart it him ta it leauwe yn God. Elía jout dêrop befel om 'e preesters fan Baäl te gripen en mei te fieren nei de beek Kisjon, om har dêr oan 'e lêste man ta ôf te slachtsjen. Neitiid bidt Elía op 'e berch Karmel oan God dat de drûchte no einigje mei, en oan trije kear ta stjoert er in feint om út te sjen oft har yn 'e fierte boppe see al reinwolkens foarmje. De trêde kears sjocht de feint "in wolkje as in mannehân"[8] út 'e see opkommen. Dêrop stjoert Elía him om Achab te warskôgjen dat er sjen moat en gean by de berch del, om't de stjalprein dat oars ûnmooglik meitsje sil. Krekt sa't er foarsein hat, begjint koarte tiid letter in stjalprein dy't in ein makket oan 'e drûchte en de hongersneed. "Mar oer Elía kaam de hân fan de Heare: hy die de mulriem om en hy fleach foar Achab út oan it plak ta, dêr't se ôfslane nei Jizreël."[9]
Elía op 'e Hoareb
As Izébel heart dat Elía har preesters ôfslachtsje litten hat, ûntstekt hja yn grutte grime en driget se him dea te dwaan. Dêrop moat de profeet de wyk nimme nei Beër-Sjêba, yn Juda, dêr't er lykme-allinne de wyldernis yn tsjocht. Uteinlik jout er him del ûnder in strûk bremerheide en bidt dat er stjerre mei. Hy wurdt lykwols wekker makke troch in ingel, dy't him iten en drinken bringt. Neitiid reizget er fjirtich dagen en fjirtich nachten oant er op 'e berch Hoareb komt, dêr't er beskûl siket yn in spelonk. "[M]ar dêr liet de Heare him Syn wurd takomme en Hy sei tsjin him: 'Wat moasto hjir, Elía?' "[10] De profeet jout ûntwikende antwurden, ymplisearret dat al syn krewearjen om 'e nocht west hat en bekleit him oer de Israeliten.
Dêrop moat er fan God út 'e spelonk komme en op 'e berch stean gean "foar it antlit fan de Heare."[11] In ûnbidich hurde wyn giet foarby, mar God is net yn 'e wyn; in ierdbeving giet foarby, mar God is net yn 'e ierdbeving; in fjoer giet foarby, mar God is net yn it fjoer. As Elía dêrnei lykwols "it lûd fan in lichte koelte"[12] heart, bewuollet er syn gesicht mei syn mantel, om't er wis is dat er stjerre sil as er God mei de eagen sjocht. Op 'e nij freget God oan Elía wat er op 'e Hoareb moat, en op 'e nij ûntwykt de profeet it antwurd en bekleit er him oer de Israeliten, dêrmei bewizend dat er neat wizer wurden is fan 'e godlike iepenbiering dy't er niiskrekt trochmakke hat. God stjoert him dan nei it noarden, dêr't er yn Damaskus Hazael salvje moat ta kening oer Aram. Dêrnei moat er weromkeare nei Israel om Jehû ta kening te salvjen oer Israel. Fierders moat er Eliza fan Abel-Mehola ta profeet salvje foar himsels yn 't plak.
It druvehôf fan Nabot
Elía moetet kening Achab fannijs yn 1 Keningen 21. Yn dy passaazje wurdt ferteld hoe't Achab syn each falle lit op it druvehôf fan in Nabot fan Jizreël, dêr't er in krûdetún fan meitsje wol. Hy set nei de man ta en biedt him in slompe jild foar it hôf, mear as dat it lân feitliks wurdich is. Nabot is lykwols in koppich man, dy't in sin by it druvehôf hat om't it al generaasjes lang yn it besit fan syn famylje is, dat hy stegeret de kening ôf en wegeret it lân te ferkeapjen. Achab akseptearret dat antwurd mei tsjinnichheid, keart werom nei syn paleis en giet op bêd lizzen te stúmjen. Syn frou Izébel besaut har oer it ûnnoazele hâlden en dragen fan har man, en beslút him sjen te litten hoe't in kening soks oan heart te pakken. Hja stjoert brieven nei de âldsten fan Jizreël en bewurkmasteret sa dat der twa manlju ynhierd wurde dy't nearne om jouwe. Dy bringe falske beskuldigings yn tsjin Nabot dat dy God en de kening ferflokt hawwe soe, wêrnei't er bûten de stêd brocht en stiennige wurdt. As Achab heart dat Nabot fan Jizreël dea is, komt er fan bêd ôf en nimt it druvehôf yn beslach.
Nei dy foarfallen stjoert God Elía nei Achab ta om him mei de gong fan saken te konfrontearjen. "Achab sei tsjin Elía: 'Hasto my wer fûn, myn fijân?' Hy sei: 'Ja, ik haw jo fûn, omdat jo jo ferkocht hawwe om te dwaan wat de Heare ferkeard achtet.' "[13] Dan sprekt Elía in profesije fan ûnheil út oer Achab en dy syn hiele hûs: op it plak dêr't de hûnen it bloed fan Nabot opslikke hawwe, dêr sille se yn 'e net sa fiere takomst ek Achab syn bloed opslikje, en Izébel sil sels fan 'e hûnen opfretten wurde by it bolwurk fan Jizreël. Wa't fan Achabs bloed yn 'e stêd stjert sil troch de hûnen ferslynd wurde, en wa't dêrbûten stjert, sil troch de rôffûgels ferslynd wurde. As Achab dat heart, skuort er him by wize fan roubetoan de klean stikken en rint er yn in rousek om. Dêrop toant God genede en stjoert er Elía werom om te sizzen dat it ûnheil pas oer Achab syn hûs komme sil nei't dy sels stoarn is, ûnder it regear fan syn soan Achazja.
Elía en Achazja
Yn 2 Keningen 1 wurdt noch in konfrontaasje beskreaun tusken Elía en Achazja, dy't spilet nei Achab syn dea op it slachfjild. Achazja is dan by in fal slim ferwûne rekke, en stjoert boaden nei de Filistynske stêd Ekron ta, om dêr oan 'e preesters fan 'e god Baäl-Sebûb te freegjen oft er noch wer opbetterje sil. Elía hâldt lykwols ûnderweis de boaden tsjin en stjoert se werom mei in boadskip foar Achazja, dat yn syn karakteristike styl begjint mei pertale fraach: "Is der faaks yn Israel gjin God, dat jimme nei Baäl-Sebûb geane te freegjen?"[14] It boadskip giet fierder mei te sizzen dat Achazja, om't er gjin fertrouwen yn God toand hat, net wer fan syn siikbêd komme sil.
As er dat heart, freget Achazja de boaden om 'e man dy't dat tsjin harren sein hat, te omskriuwen, en út harren wurden (" 'It wie in man mei in rûge mantel oan en in learen gurle om 'e mul.' "[15]) ken er Elía fan Tisbé wer. Dêrop stjoert Achazja trije groepen soldaten efterinoar út om Elía oan te hâlden. De earste beide lit de profeet troch himelfjoer fertarre, mar de ofsier dy't it befel fiert oer de trêde groep, smeket him om it libben fan himsels en syn mannen te sparjen, wêrnei't Elía dermei ynstimd om mei te gean nei de kening. Dêr oankommen werhellet Elía yn persoan deselde wurden dy't er ek al troch de boaden oerbringe litten hie.
Himelfeart
Yn 2 Keningen 2 wurdt ferteld hoe't Elía neitiid yn it selskip fan syn learling en opfolger Eliza nei de Jordaan ta giet. Dêr rôlet er syn mantel op en slacht dermei op it wetter. It wetter spjaltet him dan, sadat de Elía en Eliza drûch oerstekke kinne. Oare kant de rivier ferskynt ynienen in striidwein fan fjoer dy't lutsen wurdt troch hynders fan fjoer; "dy makke skieding tusken har beiden. Sa fear Elía yn in stoarm op nei de himel."[16] Elía syn mantel is op 'e grûn fallen, en Eliza pakt dy op, giet werom en slacht dermei op it wetter, en dan spjaltet de rivier him ek foar him.
Brief oan Joaram
De lêste kear dat Elía yn 'e joadske Bibel neamd wurdt, is yn 2 Kroniken 21:12-15, dêr't sprake is fan in brief dat ûnder syn namme nei kening Joaram fan Juda stjoerd wurdt. Dêryn wurdt dy kening beskrobbe om't er syn folk fan it rjochte paad (fan it jahwistyske leauwe) ôf laat hat. It brief einiget mei de foarsizzing fan in pynlike dea foar de kening.
Dizze passaazje is foar bibelwittenskippers problematysk om ferskate redens. Yn it foarste plak giet it om in kening fan it súdlike twastammeryk Juda, wylst Elía him bekroade om it noardlike tsienstammeryk Israel. Twad begjint it brief mei "Dit hat de Heare, de God fan jo foarfaar David, te sizzen...", ynstee fan it foar Elía gebrûklike "... yn 'e namme fan 'e Heare, de God fan Israel". Boppedat liket it besoargjen fan dit brief yn gronologyske opsicht te spyljen nei Elía syn wûnderbaarlike himelfeart.
Guon saakkundigen wize om boppesteande redens eltse konneksje tusken Elía en dit brief ôf. Oaren beärgumintearje dat it brief bedoeld wie om in tige "noardlike" sitewaasje yn it súdlike keninkryk oan te pakken, en dat it ferhaal dêrom foar 't neist wol deeglik autentyk is. Wer oaren nimme oan dat by dit brief de namme fan in ûnbekende profeet op in stuit ferfongen is troch in bekenderen-ien.
Foarsizzing oer Elía
Yn 'e kristlike Bibel (dy't de Lytse Profeten oan 'e ein fan it Alde Testamint pleatst), wurdt Elía yn it Alde Testamint foar it lêst neamd yn Maleächy, dêr't stiet: "Sjoch, Ik stjoer jimme de profeet Elía, ear't dy grutte skriklike dei fan de Heare komt."[17] "Dy dei" wurdt omskreaun as "gleon as in ûne; dan wurde alle oermoedigen en kweadoggers as tsjêf; [...] en der sil woartel noch tûke fan oerbliuwe."[18] Dat liket dus om 'e Ein fan de Tiden te gean, en yn it rabbinale joadendom wurde beide sitaten tegearre opfet as sil Elía weromkeare foar't de messias komt. Yn it kristendom leaut men dat Elía al weromkeard is, sa't yn it Nije Testamint beskreaun stiet.
Elía yn it Nije Testamint
Yn it kristlike Nije Testamint fan 'e Bibel wurdt Elía ek ferskate kearen neamd. De profeet Jehannes de Doper, dy't yn 'e woastyn libbe en de lju oprôp ta ynkear te kommen en har dope te litten, makke mei opsetsin gebrûk fan symboalen dy't de lju yn syn tiid daliks mei Elía assosjearren. Sa droech er in rûge, kamielehierrende mantel en in learene gurle om 'e mul,[19] en teffens doopte er syn folgelingen yn 'e rivier de Jordaan, dy't ek al in konneksje mei Elía hie. Jezus Kristus identifisearret Jehannes yn it Evangeelje fan Mattéus sels mei safolle wurden mei Elía: " 'En as jimme it mar oannimme wolle: Jehannes is de Elía dy't komme soe.' "[20] Fierderop seit er nochris: " 'Mar Ik sis jimme: Elía hat der al west, mar se hawwe net sjoen dat hy it wie, en mei him dien wat se mar woene.' "[21]
Yn Mattéus 17:1-13, it ferhaal dat bekendstiet as De Ferhearliking op 'e Berch, wurdt ferteld hoe't op 'e top fan in hege berch wêrfan't de namme net neamd wurdt, it antlit fan Jezus begjint te strieljen. De dissipels Petrus, Jehannes en Jakobus, dy't by him binne, hearre dan de stim fan God út in wolk wei sprekken: " 'Dit is Myn Soan, Myn ynleave Jonge, dêr't Ik sa wiis mei bin. Harkje nei Him.' "[22] Ek sjogge se Moazes en Elía oan wjerskanten fan Jezus ferskinen. Petrus freget dan oft er trije tinten opsette sil: ien foar Jezus en elk ien foar Moazes en Elía, mar de ferskining blykt mar fan koarte doer te wêzen.
Ek Jezus sels wurdt wol ferlike mei Elía, bygelyks as Jezus yn it Evangeelje fan Lukas oan syn dissipels freget wa't de minsken sizze dat hy is. Dan wurde û.m. de nammen fan Elía en Jehannes de Doper op 't aljemint brocht. Jezus syn lear hie lykwols net in protte gemien mei dy fan Elía; wylst Jezus ferdraachsumheid preke en de minsken oprôp om har fijannen te ferjaan, stie Elía ûnmeilydsum foar ôfwikende mienings oer, en rôp er it folk op om syn fijannen ôf te slachtsjen. Der binne wol oerienkomsten, benammen oangeande de wûndertekens dy't hja ferrochte hawwe soene; allebeide wekken se deaden wer ta libben, en beide makken se dat in einige itensfoarried ûneinich waard (Elía mei de moalpot en oaljekanne fan 'e widdo fan Sarfat, en Jezus as er fan fiif breaen en twa fisken fiiftûzen minsken te iten jout). Mar Jezus nimt yn Lukas 9:51-56 rigoereus ôfstân fan Elía syn metoaden. Yn dat ferhaal kin er gjin sliepplak fine yn in Samaritaansk doarp, om't er op trochreis is nei Jeruzalim, it religieuze sintrum fan it joadendom (de Joaden en Samaritanen libben doedestiden yn ûnmin). Syn dissipels wolle dan hawwe dat er fjoer út 'e himel roppe sil om it doarp te ferdylgjen. It ferhaal einiget mei de wurden: "Mar Jezus kearde Him om en sette harren teplak. Doe giene se nei in oar doarp."[23]
Elía yn oare religyen
Yn it moderne joadendom wurdt Elía oanroppen yn it wyklikse Havdalah-ritueel, dat de ein fan 'e sabbat oanjout. Ek wurdt Elía belutsen by oare joadske gewoanten, wêrûnder de fiering fan it Pesach-feest en de brit milah, de rituële besnijenis fan jonkjes. Hy is fierders de haadpersoan of wurdt neamd yn withoefolle joadske ferhalen, dy't útinoarrinne fan 'e rabbinale literatuer (ynkl. de Babyloanyske Talmoed) oant folkloristyske teltsjes.
Yn 'e Koraan (dêr't er Ilyās of Ilyā neamd wurdt) wurdt Elía beskreaun as in grut en from godsman, dy't him krêftich tsjin 'e heidenske Kanaänityske religy kearde. Dêropta spilet er yn beskate islamityske tradysjes in wichtige rol yn in ferskaat oan leginden en folksferhalen.
Yn it bahaïsme waard de Báb, de stifter fan dat leauwe, beskôge as in reynkarnaasje fan sawol Elía as Jehannes de Doper. Allebeide wurde yn it bahaïsme beskôge as mindere profeten, dy't in triem leger yn rangoarder steane as boadskippers fan God, dêr't behalven de Báb sels en syn opfolger Bahá'u'lláh ek Jezus Kristus, de Boeda en Mohammed ta rekkene wurde. De Báb leit begroeven op 'e berch Karmel, dêr't Elía syn konfrontaasje mei de preesters fan Baäl-Hadad hie.
Elía spilet ek in rol yn beskate kristlike, licht synkretistyske folkstradysjes, wêryn't er (fanwegen syn ôfroppen fan wjerljocht en teffens fanwegen syn himelfeart) assosjearre wurdt mei tongergoaden út prekristlike religyen, lykas de Slavyske tongergod Perûn.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References en Bibliography, op dizze side.
|
