| |||||
 | |||||
| Offisjele taal | Tetum, Portugeesk | ||||
| Haadstêd | Dili | ||||
| Steatsfoarm | Republyk | ||||
| Gebiet % wetter |
15.007 km² 0,0% | ||||
| Ynwenners (2005) | 1.040.880 | ||||
| Munt | Amerikaanske Dollar en Centavos (munten) (###) | ||||
| Tiidsône | UTC +9 | ||||
| Nasjonale feestdei | 20 maaie en 28 novimber | ||||
| Lânkoade | TLS | ||||
| Ynternet | .tp | ||||
| Tillefoan | 670 | ||||
East-Timor is in lân yn Súdeast-Aazje. De haadstêd is Dily.
Geografy
Lizzing
East-Timor wurdt begrinzge troch:
- de Savûsee yn it noarden;
- de Arafurasee yn it easten;
- de Timor See yn it suden;
- Yndoneezje yn it westen.
Lânskip
De eilânrepublyk bestiet út it eastlik part fan it eilân Timor, de eilannen Atauro en Jaco, en Oecussi-Ambeno, in politike eksklave, oan de westlike side fan it eilân, omringe troch West-Timor, dat by Yndoneezje heart.
It eilân Timor makket diel út fan de Yndyske Arsjipel, en is it grutste en meast nei it easten lizzende fan de Lytse Sûnda-eilannen. Yn it noarden fan it bercheftige eilân lizze de Ombaistrjitte, Wetarstrjitte en de grutte Bandasee, yn it suden is de Timorsee dy't it eilân ôfskiedet fan Austraalje.
De heechste berch fan East-Timor is Mount Ramelau (ek bekend as Mount Tatamailau) op in hichte fan 2,963 meter. Foar de noardlike kust lizze koraalriffen.
Klimaat
It klimaat is tropysk, meastentiids hjit en fochtich, wêrby't drûge en wiete seizoenen elkoar ôfwikselje. Haadstêd, grutste stêd en wichtichste haven is Dily, de twa-grutste stêd is Baukau.
Skiednis
East-Timor wie fan 1695 ôf in koloanje fan Portegal. It westlike part fan it eilân wie yn hannen fan de Nederlanners. Dizze situaasje bleau yn stân oant de Twadde Wrâldkriich doe't it hiele eilân troch de Japanners beset waard. Nei de oarloch kearden de Portugezen werom en kaam it westlik part yn besit fan Yndoneezje.
Yn 1974 wie yn Portegal de Anjerrevolúsje en sette de dekolanisaasje fan de Portegeeske koloanjes útein. Op East-Timor waarden foar it earst frije ferkiezings hâlden dy't lykwols tige ûnrêstich ferrûnen. De politike partijen wienen hiel bot ferdield en der folge in koarte boargerkriich, dêr't de Fretilin ûnôfhinklikens by útrôpen. Goed ien wike letter foel it Yndonezyske leger East-Timor binnen. Der folge in bloedige striid dy't troch Yndoneezje wûn waard en makke East-Timor ta har 27ste provinsje.
De Feriene Naasjes hawwe dizze anneksaasje nea erkend en jierren lang wie East-Timor it toaniel fan bloedige gefjochten, eksekúsjes, martelingen en hongersneed. Under druk fan it bûtenlân waard yn 1999 in referindum dêr't de befolking har útspruts foar ûnôfhinklikens. Op 20 maaie 2002 waard East-Timor in selsstannich lân.
Demografy
Befolking
De befolking fan East-Timor, stiet bekend as de "Maubere", in eardere skeldnamme dy't troch de fersetbeweging oernomd is as in heldenamme, bestiet út in tal ôfsûnderlike etnyske kloften, dy't foar it grutste part ôfstamje fan it Malay folk en âldere Papoea-stammen. Der is ek in lytse Sineeske minderheid.
Religy
Fierwei de grutste religy yn East-Timor is it Roomsk Katolike leauwen (96,5%) en dêrnei Protestantske (2,2%) minderheden. Lytse Moslim (0,3%), Hindû (0,02%), Boedistyske (0,06%) en animistyske (0,8%) minderheiden foarmje de rest.
Taal
De twa offisjele talen binne Tetum, in lokale Austronesyske taal en Portegeesk. Yn de hannel wurdt in protte Yndonesysk en Ingelsk sprutsen.