Ualfresk

Det Ualfresk Spriik, en waastgermaans spriik, as det det föörluuper faan dön neimuuds fresk spriiken. Hat as auerlöwert uun rochtsbuken an uurkunden ütj det 13. tu 16. juarhunert ütj at lun twesken de Weser Struum an Ijsselmeer. Ualfresk wurd do uk uun Nuurdfresklun spreegen, man teksten diarfaan san ei auerblewen.

Tekst üüb Fering


Det iarst sidj faan det Fresk Lunrocht (1485)

Ferlik mä öler waastgermaans spriiken

FeringUalfreskUalingelsUalplaattjiiskUalhuuchtjiiskUurgermaans
feetfetfætfatfaz*fatą
maanmonmannmon, manman*mann-
muunmonathmonaþmonath, manuthmanod*mēnōþs
welredrædred, radrat*raþą
ölerotharoðeroðarandar*anþeraz
fiiwfiffiffiffimf*fimf
üsusususuns*uns
sarktziurkeċiriċekirikakirihha*kirikǭ
leiledzaleċġanleggianlegen*lagjaną
hingst / hooshorshorshors, hroshros*hrussą

Gramatik

Nöömer

Ualfresk nöömer haa fjauer kaasen: noominatiif, akusatiif, geenitiif an daatiif.

  • Tu bispal: thī bām a buum, thiū erthe at eerd an thet skip at skap.
KaasusIantaalMuartaalIantaalMuartaalIantaalMuartaal
noominatiifthī bāmthā bāma(r)thiū erthethā erthathet skipthā skipu
akusatiifthene bāmthā bāma(r)thā erthethā erthathet skipthā skipu
geenitiifthes bāmisthēra bāmathere erthethēra erth(en)athes skipesthēra skipa
daatiifthā bāmathā bāmumthere erthethā erthumthā skipethā skipum

Adjektiiwen

Ualfresk adjektiiwen hed en stark deklinatschuun an en swak deklinatschuun:

Stark Deklinatschuun
FaalM.W.S.Muartaal
noominatiifgōdgōdegōdgōda, gōde
akusatiifgōd(e)ne, gōdengōdegōdgōda, gōde
geenitiifgōdesgōd(e)regōdesgōd(e)ra
daatiifgōda, gōdegōd(e)regōda, gōdegōda, gōde
Swak Deklinatschuun
FaalM.W.S.Muartaal
noominatiifgōdagōdegōdegōda
akusatiifgōdagōdagōdegōda
geenitiifgōdagōdagōdagōdena
daatiifgōdagōdagōdagōdum

Werben

At Ualfresk hed stark werben an swak werben

  • Bispal faan en stark werb, nima (nem):
Konjugatschuun faan en Stark Werb nima "nem"
Indicatiif
PersuunPresensFergingenhaid
1. persuun iantaal (ik)nimenom
2. persuun iantaal ()nimest, nimstnomest, nomst
3. persuun iantaal (hi of hat)nimeth, nimthnom
muartaal (wi, jam of jo)nimathnōmen
Konjunktiif
PersuunPresensFergingenhaid
iantaal (ik, , hi an hat)nimenōme
muartaal (wi, jam an jo)nime, nimennōme, nōmen
PersuunImperatiiif
iantaalnim
muartaalnimeth
Infinitiif an Partisipiin
Infinitiifnima
Partisip Presensnimande
Partisip Perfektenimen, nimen
  • Bispal faan en swak werb, nera (neere):
Konjugatschuun faan en Swak Werb nera "neere"
Indicatiif
PersuunPresensFergingenhaid
1. persuun iantaal (ik)nerenerede
2. persuun iantaal ()nerist, nerstneredest
3. persuun iantaal (hi of hat)nerethnerede
muartaal (wi, jam of jo)nerathneredon
Konjunktiif
PersuunPresensFergingenhaid
iantaal (ik, , hi an hat)neri(e)ner(e)de
muartaal (wi, jam an jo)neri(e)ner(e)de
PersuunImperatiiif
iantaalnere
muartaalnerath
Infinitiif an Partisipiin
Infinitiifnera
Partisip Presensnerand
Partisip Perfektnerid

Bispal

Faan det Fivelgo Rocht (15. juarhunert):

1. Hueth is riucht? List ende kenst riuchtis ande godis. Riuchtes, thet queth rethelika thinga ande riuchtelika thinga, alsa bithiut hit thi paws. 2. Hwet queth thet wird godis? Nethelikera thinga and erlikera thinga, sprecht thi kaiser. 3. Hv monich riucht ister? Twa, en godelic ende en manslic; thet erste is thi onbern, thet other scoltu lernia; thet en hath naturalis, thet other ciuilis.

1. Wat as rocht? Wedenskap an weden faan't rocht an faan't gud. Faan't rocht, dat bedüüdet wis dingen an rochtelk dingen, so düüdet det a paap. 2. Wat bedüüdet at wurd faan it gud? Natelk dingen an iarelk dingen, spreecht a keiser. 3. Hüföl rochten san diar? Tau, en götelk an en menskelk; det iarst as det uunbäären, det öler skääl dü liar; det ian het naturalis, det öler civilis.

Literatüür

Buken

  • Heuser, W. (1903), Altfriesisches Lesebuch mit Grammatik und Glossar, Heidelberg: C. Winter. (Archive.org)
  • Richthofen, K. (1840), Friesische Rechtsquellen, Berlin: Nikolaische Buchhandlung. (Archive.org)

Luke uk diar

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.