Perioodisch tabäle
Jü perioodisch tabäle foon da chemische elemänte as en deerstaling foon da bekånde chemische elemänte, ordned eefter eläktronestruktör sü dåt foole chemische äinschape ham dör jü tabäle änre aw en räigelmääsie wise.
Täkst aw mooringer frasch |
Jü perioodisch tabäle foon da elemänte
Dåt füliende bil wist jü momäntan tabäle foon bekånde elemänte. Ark elemänt as aplasted eefter sin atoomtål än chemisch sümbool. Wan huum e wiser boowen en sümbol hålt, schucht huum e noome foon dåt elemänt än wan huum deeraw klikt, fäit huum di deerbai hiirende artiikel.
Jü perioodisch tabäle as en baispal foon en klassifikationssüsteem: Elemänte in jüseelwie split unti juseelwie perioodisch tabällegrupe – ålsü heerdeele dåtseelwie blai – heewe äänlike chemische äinschape.
Grupe | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | ||
Perioode | ||||||||||||||||||||
1 | 1 H |
2 He |
||||||||||||||||||
2 | 3 Li |
4 Be |
5 B |
6 C |
7 N |
8 O |
9 F |
10 Ne |
||||||||||||
3 | 11 Na |
12 Mg |
13 Al |
14 Si |
15 P |
16 S |
17 Cl |
18 Ar |
||||||||||||
4 | 19 K |
20 Ca |
21 Sc |
22 Ti |
23 V |
24 Cr |
25 Mn |
26 Fe |
27 Co |
28 Ni |
29 Cu |
30 Zn |
31 Ga |
32 Ge |
33 As |
34 Se |
35 Br |
36 Kr |
||
5 | 37 Rb |
38 Sr |
39 Y |
40 Zr |
41 Nb |
42 Mo |
43 Tc |
44 Ru |
45 Rh |
46 Pd |
47 Ag |
48 Cd |
49 In |
50 Sn |
51 Sb |
52 Te |
53 I |
54 Xe |
||
6 | 55 Cs |
56 Ba |
* |
71 Lu |
72 Hf |
73 Ta |
74 W |
75 Re |
76 Os |
77 Ir |
78 Pt |
79 Au |
80 Hg |
81 Tl |
82 Pb |
83 Bi |
84 Po |
85 At |
86 Rn |
|
7 | 87 Fr |
88 Ra |
* * |
103 Lr |
104 Rf |
105 Db |
106 Sg |
107 Bh |
108 Hs |
109 Mt |
110 Ds |
111 Rg |
112 Cn |
113 Uut |
114 Uuq |
115 Uup |
116 Uuh |
117 Uus |
118 Uuo |
|
* Lanthanide | 57 La |
58 Ce |
59 Pr |
60 Nd |
61 Pm |
62 Sm |
63 Eu |
64 Gd |
65 Tb |
66 Dy |
67 Ho |
68 Er |
69 Tm |
70 Yb |
||||||
** Aktinide | 89 Ac |
90 Th |
91 Pa |
92 U |
93 Np |
94 Pu |
95 Am |
96 Cm |
97 Bk |
98 Cf |
99 Es |
100 Fm |
101 Md |
102 No |
Alkalimetale | Jardalkalimetale | Lanthanide | Aktinide | Ouergungsmetale |
Swåke metale | Metalloïde | Ai-metale | Halogeen | Äädelgase |
Atoomtåle önj rüüdj djüse aw elemente da ai natörlik aw e wråål forkaame.
Histoori
Eefter jurtkamst wus dåt süsteem betoocht suner waasen foon e baner bäg foon dåt atoom. Da elemänte san ordned eefter jare atoommase.
Di tjüsche Johann Wolfgang Döberreiner wus di jarste, di mårkd heet, dåt dan en woogeform önj da äinschape köm. Hi unerschåsde ‚tratåle‘ foon oueriinjstimende elemänte. Di änglönjer John Alexander Reina Newlands fün üt, dåt deer en råigelmääsihäid foon arke 8 elemänte bestöö, ouers da heewe ham ütlååked, wan hi sää, dåt huum dåt ferglike köö ma da oktaawe önj e musiik.
Aw e iinje heewe da tjüsche Lothar Meyer än di ruse Dmitry Mendeleyev 1879 jü jarst perioodisch tabäle publisiird. Deerbai heewe da for teluur än jood jü masenfüli amdraid. Deerdöör as e oueriinjstiming önj da äinschape ferbääderd. Eefter dåt apkaamen foon e woogenmechaanik as dütlik wörden, hü dåt köm. Dåt as ai tufäli, dåt da perioode foon jüdeer tabäle stime ma jü tål foon da eläktroone önj da schale foon atoome.
Kiik uk deer
- Perioodisch tabäle eefter IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry, änglisch)
- Dåt perioodesystem ma bile
Didiar artiikel as di 01. Mei 2014 uun det list faan gud artiikler, diar det leesen luane apnimen wurden. Uun uugenblak jaft at diar 73 faan. |
Detdiar sidj as di 14. April 2021 uun det saamlang faan gud listen of portaalen apnimen wurden. Uun uugenblak jaft at diar 9 faan. |