Fransöösk Rewolutsion
At Fransöösk Rewolutsion wiar faan 1789 bit 1799, an wiar wel det wichtagst onernemen uun't Europeesk histoore. Hat hää di absolutismus ufskaafet an a minskenrochten för aaltumaal iinfeerd. Jo san det grünjlaag faan a demokratii, so üs wi det daalang kään. Faan Frankrik ging a föörstelangen faan persöönelk freihaiden trinjam a eerd, man jo san noch loong ei aueraal uunkimen.
- Tuiarst (1789-1791) san persöönelk freihaiden iinfeerd wurden an di könang an a hööw hed nü ei muar alian at saien.
- Man di könang an a föörsten wul det aphual, an sodenang kaam't 1792 bit 1794 tu en rewolutsioonsregiarang, an flook föörsten ferlus hör leewent oner't guillotine.
- Uun a juaren 1795 bit 1799 kaam a bourgeoisie tu a määcht an soocht en ütjglik tesken a föörsten an a rewolutsioneeren. Tu di tidj wooks uk det määcht faan Napoleon Bonaparte, di mä sin soldooten för rau suragt hää.
Tekst üüb Öömrang |
1804 as di "code civil", det bürgerlik gesetsbuk iinfeerd wurden. Diar as fäästlaanj wurden, dat arken en rocht üüb eegendom hää an neder a föörsten noch a stoot det wechnem mut. Uun't salew juar hää Napoleon ham do salew at keiserkrüün apsaat an wiar nü di määchtagst maan uun't lun.
Woolspröök
Faan't rewolutsion kaam uk a trii grünjreegeln, huar di stoot efter ütjracht wurd skul:
- Freihaid (Liberté)
- Likedenanghaid (Égalité)
- Brederlikhaid (Fraternité)
an jodiar ideaalen haa daalang en grat bedüüdang för aal a minsken üüb a hialer eerd.
Määchtapdialang
Sant at rewolutsion as det määcht faan a stoot apdiald:
- Legislatiif: Tuiarst hää noch a könang, leeder at parlament a gesetsen maaget.
- Eksekutiif: En stootsaperoot mä beamten feert a gesetsen ütj.
- Judikatiif: Rachtern beslütj auer rocht an ünrocht, an jo haa det leetst wurd.
Luke uk diar
Wikiquote: Fransöösk Rewolutsion (sjiisk)