Demokraatisk Republiik Kongo
Det Demokraatisk Republiik Kongo [ˈkɔŋgo] (üüb Fraansöösk: République Démocratique du Congo; faan 1971 ap tu 1997 Zaire (üüb Fraansöösk: Zaïre; ufkurtet DR Kongo, Kongo (Kinshasa), Kongo-Kinshasa of de Kongo), as en republiik uun a maden faan Aafrika. Uun a nuurd leit det Madelaafrikoons Republiik, uun a nuurduast de Süüdsudaan, uun a uast lei Uganda, Ruanda, Burundi, Tansaniia, uun a süüduast leit Sambia, uun a süüdwaast Angoola, uun a waast de Atlantisk Ootseaan an at Republiik Kongo. At lun hee 71.884.000 lidj (2010)[1]. At hoodsteed as Kinshasa.
Tekst üüb Fering |
Geografii
Geograafisk Laag
Det DRK as det naistgratst lun uun Aafrika.
At lun dialt grensen mä njüügen lunen. De lingst grens (2646 km) faan't lun wurt mä Angoola an det kurtst (221 km) mä Ruanda diald. Det dialt uk en 2332 km lung grens mä Sambia, en 1747 km lung mä det Madelaafrikoons Republiik, en 1229 km lung mä’t Republiik Kongo, en 877 km lung mä Uganda, en 714 km lung mä Süüdsudaan, en 479 km lung mä Tansaniia an en 236 km lung mä Burundi. A eeg as 37 km lung.
Berger
De huuchst berig uun det DR Kongo as de Stanley Berig, wat 5109 m huuch as. Öler huuch berger san de Emin Berg (4798 m) an de Mohi Berig (3480 m).
Det DR Kongo hee sööwen ialberger, wat bi of nai bi a grensen mä Uganda an Ruanda lei. Jo san faan a nuurd tu a süüd:
- Tshibinda Berig (1460 m), wat ei aktiif as.
- Sabyinyo Berig (3634 m), wat ütjgingen as.
- Nyamuragira Berig (3058 m), wat aktiif as.
- Visoke Berig (3711 m); a toop faan deheer ialberig leit uun Ruanda. Det letst ütjbreeg wiar uun 1957.
- Mikeno Berig (4437 m), wat ei aktiif as.
- Karisimbi Berig (4507 m); a toop faan deheer ialberig leit uk uun Ruanda. Hi as ei aktiif.
- May-ya-moto Berig (950 m), wat ei aktiif as.
Struumer
De Kongo Struum leept troch at lun iin uun at Atlantik.
Steeden
Dön tjiin gratst steeden uun't lun san:
# | Steed | Lidj (2004)[2] | Koord | |
---|---|---|---|---|
1 | Kinshasa | 7.273.947 | ||
2 | Lubumbashi | 1.283.380 | ||
3 | Mbuji-Mayi | 1.213.726 | ||
4 | Kananga | 720.362 | ||
5 | Kisangani | 682.599 | ||
6 | Bukavu | 471.789 | ||
7 | Kolwezi | 456.446 | ||
8 | Likasi | 367.219 | ||
9 | Tshikapa | 366.503 | ||
10 | Kikwit | 294.210 |
Indialing faan Ferwalting
Sant 2015 hee det DR Kongo ian steedprowins (Kinshasa) an 25 prowinsen (üüb Fraansöösk: Provinces, üüb Kongo: Bizunga).
# | Prowins | Grate (km²) | Lidj (2006) | Hoodsteed |
---|---|---|---|---|
17 | Bas-Uele | 148.331 | 1.093.845 | Buta |
21 | Équateur | 103.902 | 1.626.606 | Mbandaka |
26 | Haut-Katanga | 132.425 | 3.960.945 | Lubumbashi |
24 | Haut-Lomami | 108.204 | 2.540.127 | Kamina |
15 | Haut-Uele | 89.683 | 1.920.867 | Isiro |
14 | Ituri | 65.658 | 4.241.236 | Bunia |
6 | Kasaï | 95.631 | 3.199.891 | Luebo |
7 | Kasaï-Central | 60.958 | 2.976.806 | Kananga |
8 | Kasaï-Oriental | 9481 | 2.702.430 | Mbuji-Mayi |
1 | Kinshasa | 9965 | 12.071.000 (2016) | Kinshasa |
2 | Kongo-Central | 53.920 | 5.575.000 | Matadi |
3 | Kwango | 89 974 | 1 994 036 | Kenge |
4 | Kwilu | 78.219 | 3.637.000 | Kikwit |
9 | Lomami | 56.426 | 2.048.839 | Kabinda |
25 | Lualaba | 121.308 | 1.677.288 | Kolwezi |
5 | Mai-Ndombe | 127.465 | 1.768.327 | Inongo |
11 | Maniema | 132.520 | 2.333.000 | Kindu |
19 | Mongala | 58.141 | 1.793.564 | Lisala |
13 | Nord-Kivu | 59.483 | 6.655.000 | Goma |
18 | Nord-Ubangi | 56.644 | 1.037.000 | Gbadolite |
10 | Sankuru | 104.331 | 1.007.000 | Lusambo |
12 | Sud-Kivu | 65.070 | 5.772.000 | Bukavu |
20 | Sud-Ubangi | 51.648 | 2.744.345 | Gemena |
23 | Tanganyika | 134.940 | 2.482.009 | Kalemie |
16 | Tshopo | 199.567 | 2.614.630 | Kisangani |
22 | Tshuapa | 132.957 | 1.316.855 | Boende |
Befölkring
Spriiken
Det amtelk spriik faan't lun as Fraansöösk.
Histoore
Faan 1885 ap tu 1908 wiar at lun üüs priwaat eegendoom faan a belgisk köning Leopold II. a Kongo-Freistoot. Uun 1908 wurd det en belgisk koloni. 30. Juni 1960 wurd at lun suwereen. Joseph Kasavubu wiar de iarst president.
Politiik
Det DR Kongo as en republiik. A president faan't lun sant 2019 as Félix Thisekedi.
Bütjenpolitiik
Det DR Kongo as lasmoot faan dön Feriand Natschuunen sant 20. September 1960.
Wiartskap
At weering faan't lun as de Kongo-Franc, wat faan det Sentraaalbeenk faan de Kongo ütjbroocht wurt.