Amazonas (struum)
A Amazonas (portugiisk Rio Amazonas, spoonsk Río Amazonas) as en struum uun't nuurdelk Süüdameerikoo. Hi komt faan a Anden deel an lääpt naibi a ekwaator efter uasten uf iin uun en 200 km briad delta tu a Atlantik. Di Amazonas täält üs ööderlingst struum faan a eerd efter a Niil. Sin iintoochregiuun leit fööraal uun Brasiilien. Hi feert muar weeder üs a sääks naistlingst struumer tuup.
Tekst üüb Öömrang |
Amazonas | ||
Di Amazonas an sin iintoochregiuun | ||
Dooten | ||
---|---|---|
Laag | Süüdameerikoo | |
Struumsüsteem | Amazonas | |
Hood | Nevado Mismi, Arequipa, Peruu 15° 31′ 5″ S, 71° 45′ 55″ W | |
Hööchde faan't hood | 5.170 m | |
Müs | iin uun a Atlantik, Brasiilien 0° 25′ 41″ N, 49° 33′ 40″ W | |
Hööchde faan a müs | 0 m | |
Hööchde faan boowen tu onern | 5.170 m | |
Lengde | Tumanst 6400 km, amtelk 6.992 km[1] | |
Iintoochregiuun | 5.956.000 km²[2] | |
Ufluupen weeder bi a peegel Óbidos[3] AEo: 4.640.300 km² Laag: 800 km boowen faan a müs |
NNQ MQ 1928–1996 Mq 1928–1996 HHQ |
75.602 m³/s 176.177 m³/s 38 l/s km² 306.317 m³/s
|
Ufluupen weeder[2] bi san müs AEo: 5.956.000 km² |
MQ Mq |
206.000 m³/s 34,6 l/s km² |
Struumer faan rochts | Juruá, Purus, Madeira, Tapajós, Xingu | |
Struumer faan lachts | Napo, Içá, Japurá, Rio Negro | |
Satelitenbil faan a struum |
San nööm feert di struum faan diar, huar a tustruumer Marañón an Ucayali uun Peruu tuupluup.
Weederfeerang
Bi't stääd Óbidos, sowat 800 km föör't delta, wurd arke juar 1,2 miljaarden tonen sediment trochskebet. Trii sjuarden diarfaan luup iin uun di Atlantik. Ian sjuarden woort üüb a leetst 800 km ufloogert.
Bi a peegel Óbidos wurd auer't hialer juar grat weedermengden meeden (uun m³/s):
Luke uk diar
Kwelen
- Alarich R. Schultz, Raymond E. Crist, James J. Parsons: Amazon River. Stant: 25. Mei 2017.
- Jacques Callède a.ö.: Les apports en eau de l'Amazone à l'Océan Atlantique. In: Revue des sciences de l'eau / Journal of Water Science. Bd. 23, Nr. 3, Montreal 2010, S. 247–273 (ufrepen di 19. August 2013)
- GRDC: Dooten faan a peegel Óbidos