Talorð

Talorð er orðaflokkur, ið verður brúktur til at siga frá mongdum. Talorð eru, snøgt sagt, tøl.

Mállæra
Kyn:
Hvørkikyn Felagskyn Kallkyn Kvennkyn
Orðaflokkar:
Sambindingarorð Hjáorð Fyrisetingar Kenniorð Navnorð Fornøvn Talorð Lýsingarorð Miðalvarpingar Sagnorð
Føll:
Hvørsfall Hvønnfall Hvørjumfall Hvørfall Vokativ
Bendingarformar í tíð:
Boðsháttur Navnháttur Nútíð Tátíð Núliðin tíð Táliðin tíð

Men heilt so einkult er tað ikki á føroyskum máli. Talorð skulu eisini bendast. Ymiskar bendingar av talorðum verða eisini bólkað aftur í undirbólkar. Hesir eru grundtøl, raðtøl og skiftitøl.

Grundtøl

Grundtøl eru talorð í hvørfalli.

1	eitt
2	tvey
3	trý
4	fýra
5	fimm
6	seks
7	sjey
8	átta
9	níggju
10	tíggju

11	ellivu
12	tólv
13	trettan
14	fjúrtan
15	fimtan
16	sekstan
17	seytjan
18	átjan
19	nítjan
20	tjúgu

30	tríati, tretivu
40	fýrati, fjøruti
50	fimmti, hálvtrýss
95	nítifimm
100	hundrað
110	hundraðogtíggju
1900	nítjanhundrað
1995	nítjanhundraðognítifimm
1.000.000	ein millión
1.000.000.000	ein milliard

Trý tey fyrstu grundtølini kunnu bendast í kynum og føllum soleiðis:

Eintal	Kallkyn			Kvennkyn			Hvørkikyn
Hvørfall	ein	tveir	tríggir	ein	tvær	tríggjar	eitt	tvey	trý
Hvønnfall	ein	tveir	tríggjar	eina	tvær	tríggjar	eitt	tvey	trý
Hvørjumfall	einum	tveimum	trimum	einari	tveimum	trimum	einum	tveimum	trimum
Hvørsfall	eina	tveggja	tríggja	eina	tveggja	tríggja	eina	tveggja	tríggja

Raðtøl

Raðtøl eru bundin talorð, undantikið fyrsti, sum er hástig av hjáorðinum fyrr. Tey bendast í kynum, føllum og tølum.

Eintal	Kallkyn	Kvennkyn	Hvørkikyn	Fleirtal
Hvørfall	fyrsti	fyrsta	fyrsta	fyrstu
Hvønnfall	fyrsta	fyrstu	fyrsta	fyrstu
Hvørjumfall	fyrsta	fyrstu	fyrsta	fyrstu
Hvørsfall	fyrsta	fyrstu	fyrsta	fyrstu
Hvørfall	annar	onnur	annað	aðru
Hvønnfall	annan	aðra	annað	aðru
Hvørjumfall	øðrum	aðrari	øðrum	aðru
Hvørsfall	annars	annarar	annars	annara
Hvørfall	triðji	triðja	triðja	triðju
Hvønnfall	triðja	triðju	triðja	triðju
Hvørjumfall	triðja	triðju	triðja	triðju
Hvørsfall	triðja	triðju	triðja	triðju

Skiftitøl

Skiftitøl eru talorð í fleirtali. Skiftitøl verða brúkt um pør, td. einar/tvinnar/trinnar hosur (tað eru 1, 2 ella 3 pør av hosum) ella aðrar sameindir, td. eini kort (tað eru 52 bløð) ella eini hús (tað eru 1 sethús við tilhoyrandi úthúsum). Skiftitøl eiga sostatt bara at vera nýtt, tá talan er um sameindir. Bara trý tey fyrstu talorðini kunnu vera í fleirtali (skiftitøl):

Fleirtal	Kallkyn	Kvennkyn	Hvørkikyn
Hvørfall	einir	einar	eini
Hvønnfall	einar	einar	eini
Hvørjumfall	einum	einum	einum
Hvørsfall	eina	eina	eina
Hvørfall	tvinnir	tvinnar	tvinni
Hvønnfall	tvinnar	tvinnar	tvinni
Hvørjumfall	tvinnum	tvinnum	tvinnum
Hvørsfall	tveggja	tveggja	tveggja
Hvørfall	trinnir	trinnar	trinni
Hvønnfall	trinnar	trinnar	trinni
Hvørjumfall	trinnum	trinnum	trinnum
Hvørsfall	trinna	trinna	trinna

Slóðir úteftir

Talorð á síðu 29 í bókini Stutt Mállæra (Anna Maria Reinert Jensen og Harry Davidsen), snar.fo
Talorð á síðu 143 í bókini Mállæra (Paulivar Andreasen og Árni Dahl), Føroya Skúlabókagrunnur

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.