زبان مجاری

زبان مَجاری (به مجاری: magyar nyelv) زبانی از خانواده زبان‌های فینو-اوگری و شاخه زبان‌های اوگری و بی‌پیوند با دیگر زبان‌های هندواروپایی است.

مجاری
مجاری: magyar
پراکندگی مجاری‌زبانان در اروپا
بیان[ˈmɒɟɒr ˈɲɛlv]
زبان بومی در مجارستان و مناطقی از:

 رومانی
 صربستان
 اسلواکی
 اسلوونی
 اوکراین
 کرواسی
 اتریش
 اسرائیل
 ایالات متحده آمریکا

 استرالیا
شمار گویشوران

۱۵ میلیون[1]
لاتین (الفبای مجاری)
وضعیت رسمی
زبان رسمی در
مجارستان، اتحادیه اروپا، اسلواکی (زبان محلی), اسلونی (زبان محلی), صربستان (زبان محلی), اتریش (زبان محلی), برخی از حقوق رسمی در رومانی، اوکراین و کرواسی
تنظیم‌شده توسطانجمن زبان‌شناسی مجارستان
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹hu
ایزو ۲–۶۳۹hun
ایزو ۳–۶۳۹hun

این زبان ۱۳ تا ۱۵ میلیون گویشور دارد که ۹٫۵ تا ۱۰میلیون از آنان در مجارستان کنونی و نزدیک به دو میلیون در سرزمین‌هایی می‌زیند که تا پیش از جنگ جهانی یکم در پادشاهی مجارستان جای می‌گرفتند. بزرگ‌ترین بخش از این گروه با ۱٫۴ میلیون در ترانسیلوانی، رومانی و باقی در کشورهای اسلواکی، کرواسی، صربستان، اوکراین، اتریش و اسلوونی سکنی دارند. از این گذشته نزدیک به یک میلیون مجاری‌زبان هم در سراسر جهان پراکنده‌اند.

دسته‌بندی و تاریخچه

زبان مجاری عضوی از خانواده زبان‌های اورالی است.[2][3] ارتباط بین مجاری و سایر زبانهای اورالی در دهه ۱۶۷۰ مورد توجه قرار گرفت و خانواده زبانی، که در آن زمان فینو-اوگری نامیده می‌شد در سال ۱۷۱۷ تأسیس شد. مجاری به همراه زبان‌های مانسی و خانتی سیبری غربی (در منطقه خانتی-مانسی) به‌طور سنتی به شاخه زبان‌های اوگری در گروه فینو-اوگری منصوب می‌شد، اگرچه اعتبار این گروه دیگر مشخص نیست.[4][5][6][7] با اضافه کردن زبان‌های سامویدی به این خانوادهٔ زبانی در ابتدا تصور می‌شد که زبان‌های فینی و اوگری (فینو-اوگری) نزدیکی بیشتری باهم نسبت به شاخه زبان‌های سامویدی دارند، اما این مطلب اکنون مورد تردید است.[8][9][10]

نام مجارستان (به لاتین: Hungaria) می‌تواند نتیجه تغییرات صوتی منظم اوگری/اونگری باشد و به نظر می‌رسید این واقعیت که اسلاوهای شرقی از مجارها به عنوان اُگری/اُگرُو یاد می‌کنند این مطلب را تأیید می‌کند.[11] همچنین واژهٔ لاتین شدهٔ اونْگْرُی (به یونانی بیزانسی: Οὔγγροι) خود وام‌گرفته از واژهٔ غز اُن-اُگور، به معنی ۱۰طایفهٔ اُگور است. اُگور نام مشترک طایفه‌هایی بود که به کنفدراسیون قبایل بلغار پیوستند و در بخش‌های شرقی مجارستان پس از آوارها فرمانروایی کردند.[12][13][14]

پیوند آوایی

آواهای بی‌شماری بین مجاری و سایر زبانهای اوگری مرتبط است. به عنوان مثال، /a:/ در مجاری در موقعیت‌های خاص مربوط به /o/ در خانتی بوده و همچنین /h/ در مجاری مربوط به /x/ در خانتی است؛ همچنین /z/ مجاری در آخر واژه به حرف خانتی /t/ در آخر مرتبط است. به عنوان مثال: ház [haːz] در مجاری را می‌توان به خانتی xot [xot] هر دو به معنی «خانه» و مجاری száz [saːz] را به خانتی сот [sot] به معنی «صد» همانند کرد.[15]

فاصله بین زبانهای اوگری و فینی بیشتر است، اما همانندی منظمی دارند.

آوای [f] در مجاری در زبان‌های فنلاندی و استونیایی برابر با آوای [p] است:

مجاری فنلاندی استونیایی معنا
fa puu puu درخت
fél pelätä pelgama ترسیدن
fészek pesä pesa آشیانه

[k] در مجاری منطبق با [k] در فنلاندی و استونیایی پیش از واکه‌های جلویی است:

مجاری فنلاندی استونیایی معنا
könny kyynel küünistama اشک
kéz käsi käsi دست، بازو
kő kivi kivi سنگ

[h] مجاری برابر با [k] در فنلاندی و استونیایی پیش از واکه‌های پشتی است:

مجاری فنلاندی استونیایی معنا
hal kala kala ماهی
ház kota koda خانه (مجاری)، کلبه (فنلاندی و استونیایی)
húgy kusi kusi پیشاب

[t] در مجاری منطبق است با [t] در آغاز واژه در فنلاندی و استونیایی:

مجاری فنلاندی استونیایی معنا
tél talvi talv زمستان
tud tuntea teadma, tundma دانستن
tavasz touko teki (گرفته‌شده از 'tekkima') بهار

در میان واژه‌های [z] مجاری به [t] در فنلاندی و [d] یا [t] در استونیایی تطبیق وجود دارد:

مجاری فنلاندی استونیایی معنا
ház kota koda خانه (مجاری)، کلبه (فنلاندی)
kéz käsi: käte- käsi: käte- دست، بازو
fazék pata pada دیگ

الفبا
صفحه‌کلید مجاری دارای کلیدهای ő ű و cs dz dzs gy ly ny sz ty zs
A Á B C Cs D Dz Dzs E É F
G Gy H I Í J K L Ly M N
Ny O Ó Ö Ő P (Q) R S Sz T
Ty U Ú Ü Ű V (W) (X) (Y) Z Zs

حرف‌های درون دوکمان تنها برای واژگان بیگانه کاربرد دارند.

نمونه‌های زبانی
کتابی مجاری از سده‌های میانه
  • Jó napot (:یو ناپُت) :روزخوش
  • Viszlát (ویسلات):بدرود (نیمه‌رسمی)
  • Elnézést! (النیزیشت) :ببخشید!
  • Köszönöm (کؤسؤنؤم) :سپاسگزارم
  • Mennyi? (مِن‌نی) :چه اندازه؟
  • Igen :آره
  • Nem :نه
  • Nem értem (نِم ایرتِم) :نمی‌دانم
  • víz (ویز):آب
  • bor :باده
  • sör (شؤر): آبجو
  • tea (ته‌آ):چای
  • tej (تِی):شیر (نوشیدنی)
  • Szeretlek (سِرِتلِک): دوستت دارم.

جستارهای وابسته

منابع
  1. Balázs، Géza (۲۰۰۰). The Story of Hungarian. A Guide to the Language. Budapest: Corvina Books. شابک ۹۶۳-۱۳-۴۹۴۰-۳.
  2. Michalove, Peter A. (2002) The Classification of the Uralic Languages: Lexical Evidence from Finno-Ugric. In: Finnisch-Ugrische Forschungen, vol. 57
  3. Salminen, Tapani (2002): Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studies
  4. Lehtinen, Tapani (2007). Kielen vuosituhannet [The millennia of language]. Tietolipas (به فنلاندی). Vol. 215. انجمن ادبیات فنلاند. ISBN 978-951-746-896-1.
  5. Janhunen, Juha (2009). "Proto-Uralic—what, where and when?" (PDF). In Jussi Ylikoski (ed.). The Quasquicentennial of the Finno-Ugrian Society. Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia 258. Helsinki: Société Finno-Ougrienne. ISBN 978-952-5667-11-0. ISSN 0355-0230.
  6. Kulonen, Ulla-Maija (2002). "Kielitiede ja suomen väestön juuret" [Linguistics and the roots of the Finnish population]. In Grünthal, Riho (ed.). Ennen, muinoin. Miten menneisyyttämme tutkitaan [In times gone by. How to study our past]. Tietolipas (به فنلاندی). Vol. 180. انجمن ادبیات فنلاند. pp. 104–108. ISBN 978-951-746-332-4.
  7. Michalove, Peter A. (2002). "The Classification of the Uralic Languages: Lexical Evidence from Finno-Ugric". Finnisch-Ugrische Forschungen. 57.
  8. Salminen, Tapani (2002). "Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studies". Лингвистический беспредел: сборник статей к 70-летию А. И. Кузнецовой [Linguistic chaos: a collection of articles on the 70th anniversary of A. I. Kuznetsova]. Moscow: Izdatel'stvo Moskovskogo Universiteta. pp. 44–55. Archived from the original on 2019-01-13.
  9. Michalove, Peter A. (2002). "The Classification of the Uralic Languages: Lexical Evidence from Finno-Ugric". Finnisch-Ugrische Forschungen. 57.
  10. Kulonen, Ulla-Maija (2002). "Kielitiede ja suomen väestön juuret" [Linguistics and the roots of the Finnish population]. In Grünthal, Riho (ed.). Ennen, muinoin. Miten menneisyyttämme tutkitaan [In times gone by. How to study our past]. Tietolipas (به فنلاندی). Vol. 180. انجمن ادبیات فنلاند. pp. 104–108. ISBN 978-951-746-332-4.
  11. Lebedynsky, Iaroslav, Les Nomades: Les peuples nomades de la steppe des origines aux invasions mongoles [The Nomads: the steppe nomad people from origins to Mongol invasions] (به فرانسوی), p. 191.
  12. Sugar, Peter F. A History of Hungary (به انگلیسی). Indiana University Press. p. 9.
  13. Maxwell, Alexander (2004). "Magyarization, language planning, and Whorf: The word uhor as a case study in linguistic relativism". Multilingua. 23 (4): 319–337. doi:10.1515/mult.2004.23.4.319. S2CID 143937903.
  14. Marcantonio, Angela (2002). The Uralic Language Family: Facts, Myths and Statistics. Blackwell Publishing. p. 19.
  15. "Comparison of Finno-Ugric languages". sziszki.hu (به انگلیسی). Archived from the original on 9 July 2021. Retrieved 4 July 2021.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.