Zuraide

Zuraide Lapurdiko hegoaldeko udalerri bat da, Lapurdi Garaia eskualdekoa.

Zuraide
 Lapurdi, Euskal Herria
Zuraideko Herriko Etxea.


Armarria

Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Lapurdi
Administrazioa
Estatua Frantzia
Eskualdea Akitania Berria
Departamendua Pirinio Atlantikoak
ElkargoaEuskal Hirigune Elkargoa
BarrutiaBaiona
KantonamenduaBaigura eta Mondarrain
Izen ofiziala  Souraïde
AuzapezaThierry SansberroLouis Genin (2008-2014)
Posta kodea64250
INSEE kodea64527
Herritarrazuraidar
Kokapena
Koordenatuak43°20′31″N 1°28′29″W
Map
Azalera16,86 km2
Garaiera40-363 metro
Distantzia20 km (Baionatik)
Demografia
Biztanleria1.407 (2018:  −17)
alt_left 709 (%47,1) (%45,9) 691 alt_right
Dentsitatea80,13 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 16,77
Ugalkortasuna[1]‰ 58,49
Ekonomia
Jarduera[1]% 78,23 (2011)
Desberdintasuna[1]% 4,51 (2011)
Langabezia[1]% 5,28 (2013)
Euskara
Euskaldunak% 12,98 (2010)
Erabilera% 0,97 (2011)

Geografia

Ingurune naturala

Urdazurira isurtzen diren Amezpetuko eta Opalazioko errekak udalerritik igarotzen dira. Era berean, Errobiren ibaiadarra den Zubizabaleta errekak ere udalerria gurutzatzen du. Azkenik, Antzara errekaren ibaiadarra den Urloko erreka ere igarotzen da Zuraidetik.

Udalerri mugakideak

Etxeak eta auzoak
  • Eliza
  • Otsantza
  • Zabaltza
  • Plaza
  • Amezpetu

Historia

Frantziar Iraultzaren garaian, udalerriak Mendialde izena hartu zuen. Izualdian, Zuraideko biztanleak, Ainhoa, Azkaine, Ezpeleta, Itsasu eta Sarakoekin batera deportatuak izan ziren Landetara eta bertako alkatea gillotinatua izan zen.


1790ko martxoaren 4ko legeak[2], departamenduak eta barrutiak sortuz Frantziako paisaia administratibo berri bat zehaztu zuenak, Pirinio Basoen departamenduaren sorrera erabaki zuen, Biarnoa, Baiona eta Bidaxuneko lur gaskoinak eta hiru probintzia euskaldun frantsesak elkartuz. Azken hauentzat hiru barruti sortu ziren: Maule, Donapaule eta Uztaritze, Lapurdiko bailararen ordez. Uztaritzeko egoitza Baionara eraman zuten ia berehala. Bere Direktorioak udalerri asko bultzatu zituen Iraultzaren izpirituarekin bat zetozen izen berriak hartzera. Hala, Zuraidek Mendialde izena hartu zuen, Uztaritzek Marat-sur-Nive, Itsasuk Union, Arbonak Constante, Baigorrik Thermopyles, Donapaulek Mont-Bidouze, Luhusok Montagne-sur-Nive, Donibane Garazik Nive-Franche, Donibane Lohizunek Chauvin-Dragon, borrokan hildako soldadu gazte baten izenaz eta Ainhoak Mendiarte.

1794an, Izuaren gorenean, eta Itsasuko berrogei eta zazpi gazteren desertzioaren ondorioz, Salbamendu Publikorako Komiteak (1794ko martxoaren 3ko Agindua) Ainhoa, Azkaine, Ezpeleta, Itsasu, Sara eta Zuraideko biztanleen parte bat (gizonak, emakumeak eta haurrak) atxilotzea eta deportatzea agindu zuen, Espainiako mugatik hurbil dauden gainerako udalerriek bezala, «udalerri zitalak». Neurri hori Pausu, Kanbo, Larresoro, Luhuso, Lekorne eta Makeara hedatu zen.

Biztanleak elizetan bilduak izan ziren, eta gero oso baldintza prekarioetan deportatuak Baiona, Capbreton, Saint-Vincent-de-Tyrosse eta Ondresera. Aipatu udalerrietako biztanleak sartu ziren departamenduak Lot, Lot-et-Garonne, Gers, Landak, Basses-Pirinioak (Biarnesen zatia) eta Pirinio Garaiak izan ziren.

Erbesteratuak itzultzea eta haien ondasunak berreskuratzea 1794ko irailaren 29an eta urriaren 1ean harturiko agindu batzuek erabaki zuten, Uztaritzeko Direktorioak bultzaturik: "Ez dira landatu Saran, Itsasun, Azkainen Pausun eta Neguetako auzune komunak, duela zortzi hilabete segurtasun neurri orokorrez barneratutako biztanleak.  Ondasunen berreskurapena ez zen eragozpenik gabe gertatu, hauek sekuentziapean jarri ziren, baina ez ziren erregistratuak izan, eta harrapaketara emanak izan ziren: "Sarako biztanleen ondasun, altzari eta higiezinak ez dira egiaztatu, ez eta legalki deskribatu ere; gure altzari eta ondasun higigarri guztiak inguruko herrietara eraman zituzten nahas-mahas. Leku seguruetan utzi beharrean, zati bat enkantean saldu genuen, eta beste bat enkanterik gabe»

Demografia

XIX. mendean zehar 600 biztanle inguru izanik, XX. mendearen hasieran biztanleak galtzen hasi zen Zuraide eta 1960ko hamarkadan 500 baino gutxiago zituen. Ordutik hazkunde nabarmena izan zuen herriak, eta XXI. mendearen hasieran 1.000 biztanleen maila gainditu zuen.

Zuraideko biztanleria
Datuen iturburua: INSEE

Kultura

Euskara

Zuraiden[5] Sara-Ainhoa inguruko hizkera[6] mintzatzen da, nafar-lapurtarraren aldera.

Ekonomia

Udalerria Ezpeletako piperraren sor-markako lurren barnean dago. Udalerriko lurretan ofita harrobi bat aurki daiteke.

Ondasun nabarmenak
  • Herriko Etxea, XVI. mendeko etxe batean dago kokaturik. Antzina prioretxea izan zen eta ondoren abade-etxea, 1905ean udaletxe bihurtu baino lehen[7].
  • Donejakue elizaren jatorria XII. mendean dago[8]. Udalerria, Baztango bidean, Donejakue Bidearen bide batean dago kokaturik, zeinetan erromesek, Pirinioak ahalik eta mendebalderen gurutzatzen zituzten, baita porturik baxuenetik ere (Belateko portua, 847 m).

Argazki galeria
  • Donejakue eliza
    Donejakue eliza
  • Herriko etxea
    Herriko etxea
  • Pilotalekua
    Pilotalekua
  • Ursuia mendiaren ikuspegia
    Ursuia mendiaren ikuspegia

Erreferentziak
  1. Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. Veyrin, Philippe. (1975). Les Basques de Labourd, de Soule et de Basse Navarre : leur histoire et leurs traditions. Arthaud ISBN 2-7003-0038-6. PMC 2492212. (Noiz kontsultatua: 2022-11-24).
  3. «Iriart-Urruti Bergara, Maddi - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-17).
  4. «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-17).
  5. «Zuraide - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-15).
  6. «Sara-Ainhoa ingurukoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-15).
  7. Zuraideri buruzko webgunea
  8. Donejakue elizari buruzko oharra Frantziako Kultura Ministeritzan

Kanpo estekak
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Lapurdi
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.