Zubieta (Nafarroa)

Herriguneko sarreran dagoen zubiak ematen dio izena herriari.

Zubieta herriaren historiako lehen aipamen idatzia 1054. eta 1076. urteen artekoa da, Antso IV.a Garzeitzen agindupeko Leringo lurra aipatzean. Izan ere, Zubieta Leringo Doneztebe bailara osatzen zuten herrietako bat zen; herriburua Doneztebe zen. 1280an, 18 sol eta erdiko petxa ordaintzen zuen Zubietak urtean. 1434an, Zuria Nafarroakoak 200 sol-eko petxa ezarri zien, zerriak mendian bazkatzeagatik ordaintzen zen eiurdea barne.[6]

1421ean, Karlos III.a erregeak Iruñeko forua eman zion Leringo Donezteberi, eta hiribildu ona titulua ondoren; hala herriak jarlekua eskuratu zuen Nafarroako Gorteetan. Pixkanaka, bailara osatzen zuten herriak banatuz joan ziren; 1630ean, Legasa, Narbarte, Oieregi, eta Oteitzak Bertizarana sortu zuten, Leringo Doneztebetik banatuta. Urte batzuk geroago, 1665ean, Sunbillak ere bailara utzi eta hiribildu titulua eskuratu zuen. Zubietak, 1704an lortu zuen hiribildu titulua, erregeari 500 dukat ordaindurik, baina bailaran segitu zuen hura 1845ean desegin zen arte. Urte horretan, udalerri independente eratu zuen.[11][12]

Zubietako irezelaiak

Zubietak biztanle anitz galdu ditu XX. mendearen erdialdetik hona; 1950ean 616 bizilagun zituen, eta 319 besterik ez 2017an.[4]

Zubietako biztanleria

Zubietako errota ekomuseoa

• Jasokunde eliza, herriaren goiko aldean. XVI. mendekoa bada ere, XIX. mendera arte ez zen amaitu. Gurutze latindarreko oinplanoa du, bi tarteko habeartea, albo kaperak gurutzaduran, eta burualde zuzena. Atelada XVI. mendekoa da, eta geometria- eta landare-motiboak ditu apaingarri gisa. Erretaula nagusia barrokoa da, XVII. mendekoa, Martin Aiaroak egindakoa. Aipagarriak dira Errosarioko Andre Maria eta Andre Maria Haurrarekin irudi erromanistak.[12]
• San Anton ermita, XVI. mendekoa. Herritik kanpo dago, Aurtiz eta Zubietaren artean, NA-170 errepidearen ondoan. Oinplanta laukizuzena du, burualde zuzena eta zurezko estaldura.[12] Barnean San Joan Bataiatzailearen irudia dago, egun desagerturik dagoen izen bereko ermitatik ekarria.[6]
• Zubietako errota ekomuseoa. 1785ean eraiki zen errota, eta gaur egun martxan segitzen du antzinako makineriarekin. Beheko solairuan bi errotarri daude, bi artoa ehotzeko eta hirugarrena gariarentzat. Hiru zati ditu ekomuseoko bisitak. Lehenbizikoak errotazainaren lanean sartzen du bisitaria, zuzenean ikusiz garia eta artoa nola ehotzen diren. Jarraian, erakusketa txiki batek ehotzeari, zurezko artisautzari eta usadiozko nekazaritza lanei lotutako tresna etnografikoak erakusten ditu. Azkenik, audio batean oinarritutako solasaldi batek Zubietako usadioen berri ematen du, inauteriena barne.[22][23]
• Antzinako garbitegia, herriko sarreran. Berriki zaharberritua izan da.[24]

• 
  Zubietako zubia
• 
  Inauterietako puska biltzea
• 
  Errotako ubidea
• 
  Jasokunde eliza
• 
  Asiako listorren kabiak Saltsakoa etxean
• 
  Asiako listor kabia barrutik

• Aurkidi, Lizartzeta, Irotzabal eta Sarekoa ibilbidea<ref&gt; «Euskal Herriko bidaia-gida/Ibilbideak/Zubietatik Aurkidi auzoko itzulia - Wikibooks» eu.wikibooks.org (Noiz kontsultatua: 2020-08-21).</ref&gt;
• 
  Oltzorrotz eta Mendaur
• 
  Pago zaharra
• 
  Lizartzetako Usatagieta
• 
  Irotzabalgo bordak sareko auzogunean
• 
  Irotzabal basogunea

• Mikel Mindegia (1949), aizkolaria.
• Martzelino San Miguel, joaregilea (1970ean bere ofizioaren xehetasunak azaldu zituen Julio Caro Barojak eta Pio Caro Barojak grabatu zioten bideo batean).[25]
• Tomas Ibarra (1946), Kokotxea, joalduna eta hartzazaina.
• Ander Fuentes Mujika "Itturri" (1979), bertsolaria.
• Naroa Elizalde Etxekolonea (1997), pilotaria.

• Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda
• Zubieta (Donostialdea)
• Zubieta (Gordexola)

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa

• Zubietako udalaren webgunea, zubieta.eus
• (Gaztelaniaz) Zubietari buruzko informazioa, Nafarroa Foru Erkidegoko Gobernuaren webgunean.
• Herriaren ikuspegia NA-170 errepidetik Google Street View-n.
• Zubieta herria. Herri txiki infernu handi. (ETB, 2018/10/28)