Ziklohexano

Ziklohexanoa C6H12 formulako zikloalkanoa da. Likido ez-polar kolorgea da; 81 °C-an irakiten du eta 7 °C-an solidotzen da. Oso disolbatzaile erabilia da[1].

Ziklohexano
Formula kimikoaC6H12
SMILES kanonikoa2D eredua
MolView3D eredua
Motabiogenic aliphatic hydrocarbon (en) Itzuli eta Zikloalkano
Ezaugarriak
Dentsitatea
0,78 g/cm³ (20 °C, likido)
Soinuaren abiadura1.311 m/s (19 °C, likido)
Fusio-puntua7 °C
7 °C
6,6 °C
Irakite-puntua81 °C (760 Torr)
80,73 °C (101,325 kPa)
Lurrun-presioa78 mmHg (20 °C)
Masa molekularra84,094 Da
Arriskuak
NFPA 704
3
1
0
GHS arriskuaarriskua
, , ,
Arrisku motakH225 (en) Itzuli, H304 (en) Itzuli, H315 (en) Itzuli, H336 (en) Itzuli, H410 (en) Itzuli
Prekauzio motakP210 (en) Itzuli, P240 (en) Itzuli, P273 (en) Itzuli, P301+P330+P331 (en) Itzuli, P302+P352 (en) Itzuli, P403+P233 (en) Itzuli
Lehergarritasunaren beheko muga1,3 vol%
Lehergarritasunaren goiko muga8 vol%
Denboran ponderatutako esposizio muga1.050 mg/m³ (10 h, Ameriketako Estatu Batuak)
Flash-puntua−18 °C
IDLH4.472 mg/m³
Eragin dezakecyclohexane exposure (en) Itzuli
Identifikatzaileak
InChlKeyXDTMQSROBMDMFD-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia110-82-7
ChemSpider7787
PubChem8078
Reaxys1900225
Gmelin29005
ChEBI1662
ChEMBLCHEMBL15980
RTECS zenbakiaGU6300000
ZVG13790
DSSTox zenbakiaGU6300000
EC zenbakia203-806-2
ECHA100.003.461
CosIng33097
RxNorm1367180
Human Metabolome DatabaseHMDB0029597
UNII48K5MKG32S
KEGGC11249
PDB LigandCHX

Produkzioa

Industrian bentzenoaren hidrogenazioz ekoizten da nikela katalizatzaile moduan baliatuz. Erreakzioa oso exotermikoa da. Ziklohexanoaren produkzioa bentzeno-eskaera globalen % 11ren ingurukoa da[2].

Egitura kimikoa
Aulki-konformazioa

Ziklohexanoa egitura lau moduan irudikatzen bada, lotura-angeluek 120°-takoak behar dute izan. Hala ere, karbonoen sp3 hibridazioari dagokion angelua 109,5°-takoa da, hau da, 10,5° txikiagoa. Hori dela eta, molekula tentsio angeluar adierazgarria (10,5°-takoa hain zuzen) jasaten ari da. Hortaz gainera, ziklohexano lau horretan C-H lotura guztiak eklipsatuta daude eta honen ondorioz bihurdura-tentsioa (lotura-elektroien arteko aldarapenak sortutakoa) ere agertzen da.

Tentsio guzti hauek ebitatu nahian ziklohexanoa ez da laua, tolestu egiten da aulkia izeneko konformazioa hartuz. Oso konformazio egonkorra da.

Txalupa-konformazioa

Aulki-konformazioaz gainera, ziklohexanoak beste konformazio ere izan dezake, txalupa izenekoa. Txalupa-konformazioan ez dago tentsio angeluarrik, lotura-angelu guztiak 109,5°-takoak baitira, baina Van der Waalsen tentsioa eta bihurdura-tentsioa sortzen dira. Txalupa-konformazioa, aulki-konformazioa baino apur bat ez-egonkorragoa da. Errealitatean bi konformazioen arteko bihurketa etengabea gertatzen da eta ezin dira isolatu[3].

Erreakzioak

Ziklohexanoa nahikoa geldoa da. Dena dela, bere oxidazio katalitikoa industrialki adierazgarria da ziklohexanona eta ziklohexanola produzitzeko baliatzen baita, gero azido adipikoa eta kaprolaktama (nylonaren aitzindariak biak) sintetizatzeko lehengai moduan erabiltzen direnak[4].

Erreferentziak
  1. «ZT Hiztegi Berria» zthiztegia.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2021-03-01).
  2. «Benzene - Study: Market, Analysis, Trends 2021 | Ceresana» web.archive.org 2017-12-21 (Noiz kontsultatua: 2021-03-01).
  3. Kimika orokorra. Udako Euskal Unibertsitatea 1996, 587-592 or. ISBN 84-86967-71-6..
  4. Ullmann's encyclopedia of industrial chemistry. (Sixth edition. argitaraldia) 2002 ISBN 978-3-527-30673-2. PMC 751968805. (Noiz kontsultatua: 2021-03-01).

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.