Zesta punta

Tevin estatubatuar zestalaria, Miamiko pilotalekuan.

Xistera handia

Xisteraren egitura (gaztainondo zurez egina)

Pilota jokoko espezialitateetako bat da, Eusko Pilotaren Nazioarteko Federakuntzak (FIPV) bere munduko pilota txapelketetan sartua duena.

Xisteraren lehen ezaugarria, nabarmenena, saskia bera da. Zesta puntako saski honek, antzinako xisteran du bere jatorria. Saskiak gaztainondo zurez eta zumez egiten dira. Saskien luzera ezberdina izaten da aurrelarien eta atzelarien kasuan. Aurrelarien saskien neurria, 62 zentimetro ingurukoa da, eta atzelariena, berriz, 68koa. Lerroen kurbadura kontutan hartuz gero, neurri hau 90 eta 110 zentimetro arte luzatzen da. Saskiaren beste ezaugarrietako bat bere poltsa da. Saskiaren erdialdean dago poltsaren zatirik sakonena, 15 zentimetroko sakonerarekin. Pilota, saskira puntatik sartuta, hortxe hartzen da, eta saskiaren muturreraino bidaltzen da, zuzen frontisera bidaltzeko.

Bigarren ezaugarria frontoia da. Izan ere, euskal pilotako joko ez zuzenetako espezialitateen artean, instalaziorik luzeena erabiltzen duena da. Pilotalekuak 54 metroko luzera du, eta ezker paretan 13 koadrotik 15era arte adierazita daude. Frontisaren altuera 10,50 metro ingurukoa da. Kontrakantxa, berriz, erabat estalita egoten da sare baten bidez. Izan ere, pilotak hartzen duen abiadarekin, sarerik ez balego ikusleak arriskuan leudeke.

Pilotariek kasko bat erabiltzen dute segurtasunerako, erremintazko beste hainbat espezialitatetan bezala, erremontean eta palan kasu.

Haurrak jokoan (Bidarte)

Ohikoena bikoteka jokatzea da. Bikote bakoitzean aurrelari bat eta atzelari bat egoten dira. Jokalaririk zaharrena duen bikoteak gorriz jokatzen du eta besteak urdinez.

Sakea aurrelariari dagokio. Sakerako lasterketa erreboteko hormatik gertu hasten da, eta pilotaren abiada dela eta, pasako lerroaren atzeraino jaurtitzen du pilota. Hor, besoa luzatu, eta, pilota bere saskiaren muturrean duela, frontiserantz bidaltzen du. Ondoren, beste bikoteko jokalarietako batek hartu behar du pilota bere saskiaren poltsan, pilotak saskiaren poltsa barnean punparik egin gabe. Halakorik gertatuko balitz, tantua beste taldearentzat izango litzateke. Eta hala jarraitzen du partidak. Partida batzuk, 30 tantotara jokatzen dira, eta, beste batzuk, berriz, 35era. Azken kasu hau, lehiaketetako finaletan oso ohikoa izaten da. Bikoteka jokatzeaz gain, banaka ere jokatzen da. Baita beste konbinaketa ezberdinetan ere: bat biren kontra, bi hiruren aurka... nahiz eta hau erremontean askoz ohikoagoa den.

Duela denbora gutxi arte, espezialitate honen jokalariek ez zuten zenbakirik eramaten euren elastikoaren atzealdean, baina AEBetako ohiturari jarraiki, zenbakiak erabiltzen hasi ziren.

Manila Jai Alai.

Zesta punta, 1900eko Olinpiar Jokoetan (Paris).

Zesta punta deitzen zaion erremintaren sortzailea Meltxor Gurutzeaga Burutaran[1] errenteriar pilotaria izan zen. Hark asmatu zuen mauser zesta, batik bat bere eskumutur lesioak eraginda, errebesarekin jokatu ahal izateko. Izan ere, lesioak eragotzi egiten zion joko garbian aritzea. Joko garbian, atxiki ttipia egiten da, pilota denbora laburrez izaten baita xisteran; zesta punta edo mauserrak, sakonera handiagoa izanda, denbora luzeagoan irauten du pilotak xisteran, eta atxiki handia egiten da. Horregatik, joko zikina ere deitu izan zaio.

Migel Lopez Legazpikoa eta Andres Urdaneta Filipinetan ibili ondoren, oso ohikoa izan zen euskaldunak Asiako uharte haietara joatea, euren ohiturekin. Eta, ohitura horien artean, zesta punta bera eraman zuten. Manilan, 1917. urtean ireki zen lehen zesta puntako frontoia, Indonesia eta Txinakoak, (azken honetan, Shangairen kasua nabarmendu behar da) itxi ondoren.

Jai Alai izenaren jatorria Donostiako Ategorrietan eraikitako frontoian dago. Serafin Barojak asmatu zuen, eraikin berri hartan jokatzen zen ble pilota jokoaren izena erakargarria izan zedin.[2] Han, joko garbian aritzen ziren pilotariak, xisteraz. Xistera hura Gantxiki senperetar arotz gazteak 1857 edo 1858an asmatu zuen, gaztainondoko adarrak erabiliz. Gaur egun ere, xisterak antzekoa izaten jarraitzen du joko garbian. Zesta puntan, xistera handia erabiltzen da.

Eibarko Maria Unzueta izan zen ezagutzen den lehen puntista.[3]

• Beaskoetxea, Gonzalo. (2016). Xisteraren Historia = Historia De La Cesta Punta. Gernika Jai Alai Eskola ISBN 978-8493456801..
• Gonzalo, Beaskoetxea. (1996). MANUAL DE CESTA PUNTA - Técnica, reglas, entrenamiento. , 133 or..

• Pelota Jai Alai, Milan, Italia.
• Dania Jai Alai, Poker, Ponies & Jai Alai, Dania Beach, Florida.
• Fort Pierce Jai Alai, Fort Pierce, Florida.
• Hamilton Jai Alai and Poker, Jasper, Florida.
• Miami Jai Alai, Miami, Florida.
• Ocala Jai Alai, Orange Lake, Florida.
• Orlando Jai Alai, Fern Park, Florida.
• "The History of basque Pelota in the Americas" Carmelo Urtza.
• "History of Tijuana Jai Alai".