Zalitzuki

Zalitzukia (Vitex agnus-castus) Lamiaceae familiako[1] zuhaixka edo zuhaitz txiki espezie mediterraneoarra da. 4 m-raino hazten da eta hosto inparipinatuak eta luku luzetan hazten diren lore more eta txikiak ditu. Apaingarri gisa landatzen da. Batzuetan zalitzunkia edo basa-piperra (ez nahastu Persicaria hydropiper espeziearekin) ere esaten zaio[2].

Zalitzuki
Iraute egoera

Daturik gabe  (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaPlantae
OrdenaLamiales
FamiliaLamiaceae
GeneroaVitex
Espeziea Vitex agnus-castus
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuakchaste berry (en) Itzuli

Ezaugarriak

Aurkako hostoak ditu, 4 eta 12 cm luze bitarte, peziolatuak eta palmatuak.

Infloreszentziak

Loraldia uztaila eta irailaren artean izan ohi da. Loreak, urdin-moreak, infloreszentzia luze eta estuetan daude bilduak. Fruituak txikiak, esferikoak eta beltzak dira.

Habitata

Zalitzukia klima mediterraneoko ibarbasoetan bizi da, ibilgua urtaroaren araberakoa den ibar-basoetan bereziki[3]. Beste hosto gogor edo ezkatatsuko espezie hostoiraunkorrekin ageri ohi da, esate baterako: heriotzorria (Nerium oleander) eta milazkak (Tamarix sp.)[3].

Erabilera

Sendabelar honen erabilera ugarien artean, aipatzekoa da emakumeen disfuntzio hormonalak tratatzearena:

Herri medikuntzan, ezaugarri anafrodisiakoengatik erabili izan da, latinezko espezie izenak dioen bezala (agnus castus), adibidez fraideen lastaira betelanean.

Egun, lorategietan apaingarri erabiltzen da, dituen lore (infloreszentzia) urdin-more ederrengatik. Gainera, erlezalea da.

Sinonimoak
  • Vitex latifolia Mill. (1768).
  • Vitex verticillata Lam. (1779).
  • Vitex integra Medik. (1783).
  • Vitex lupinifolia Salisb. (1796).
  • Vitex agnus Stokes (1812).
  • Vitex robusta Lebas (1869).
  • Agnus-castus robusta (Lebas) Carrière (1871).
  • Agnus-castus vulgaris Carrière (1871).
  • Vitex pseudonegundo (Hausskn.) Hand.-Mazz. (1913).
  • Vitex hybrida Moldenke (1941).[4]

Erreferentziak
  1. Lamiaceae familiakoa da sailkapen filogenetikoan, Verbenaceae da sailkapen klasikoan.
  2. Flora iberica
  3. Olarizuko lorategi botanikoa - Arboretoa, Gasteizko Udalaren webgunean
  4. Sinonimoak Kew webgunean

Ikus, gainera
  • Vitex

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.