Zalgize-Doneztebe

Zalgize-Doneztebe ([s̻alɣis̻e dones̻teβe]) Zuberoako udalerria da, Arbaila eskualdean dagoena.

Zalgize-Doneztebe
 Zuberoa, Euskal Herria
Doneztebe eliza


Armarria

Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Zuberoa
Administrazioa
Estatua Frantzia
Eskualdea Akitania Berria
Departamendua Pirinio Atlantikoak
ElkargoaEuskal Hirigune Elkargoa
BarrutiaOloroe-Donamaria
KantonamenduaEuskal Mendialdea
Izen ofiziala Sauguis-Saint-Étienne
AuzapezaPierre Arrosagarai
(2020-2026)
Posta kodea64470
INSEE kodea64509
Herritarrazalgiztar-doneztebear
Kokapena
Koordenatuak43°09′07″N 0°53′17″W
Map
Azalera8,81 km2
Garaiera175 - 728 metro
Distantzia8 km (Maule-Lextarretik)
Demografia
Biztanleria170 (2018:  −3)
Dentsitatea17,93 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 17,71
Ugalkortasuna[1]‰ 24,99
Ekonomia
Jarduera[1]% 78 (2011)
Desberdintasuna[1]% 6,28 (2011)
Langabezia[1]% 0 (2013)
Euskara
Euskaldunak% 56,35 (2010)
Erabilera% 23,97 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera1843. urtea

Geografia

Ingurune naturala

Uhaitzandi ibaia udalerritik igarotzen da, herrigunea honen eskuinaldean geratzen delarik (zati batzuetan udalerriaren mendebaldeko muga da ibaia). Era berean, Auzet erreka ere igarotzen da udalerritik. Uhaitzandiren ibaiadarrak diren Ibarra (bertara isurtzen diren Ihixart eta Kokostegi errekastoekin batera) eta Ibargonea errekak ere daude udalerrian.

Udalerriak dituen 8,81 km²-etatik 1,08 km² basoz osaturik dago.

Udalerri mugakideak

Historia

Udalerria, Zuberoako bizkonderriaren menekoa zen baroierria izan zen.[2] Abadia laiko hau dokumentuetan 1327an agertu zen lehen aldiz. Jaurerri hau jabez askotan aldatu zen, Lukutze, Armendaritz, Ahetze eta Aintziondoko jaunak izan ziren jabeak, besteak beste. Gazteluak Aphalie zuen izena eta hortik uste da Abadie terminoa jaio zela. 1710ean Zalgizeko Margaritak Uharteko jaunarekin, Gabriel, ezkondu zen, era honetan bere jabetzak familia horrenetara lotuz.[3]

Zalgize-Donezteben bazen Arbailetako mezulari-zerbitzua edo messagerie,[2] Basabürüa eta Pettarra arteko Zuberoako eskualdea (Barkoxe, Altzürükü eta Zalgize-Doneztebe berak osatuta).

Zalgize eta Doneztebe herriak 1843ko ekainaren 27an batu ziren udalerri bakarra osatzeko.

Politika

Alkateak
AlkateaAgintaldiaAlderdia
Marie-José Thornary1995-2001
Pierre Arrosagarai2001-2008
2008-

Demografia
Biztanleriaren bilakaera
179318001806182118311836184118461851
301 296 304 289 369 346 450 450 456
185618611866187218761881188618911896
425 360 390 390 392 440 397 374 391
190119061911192119261931193619461954
395 379 371 308 313 301 291 314 290
196219681975198219901999200920142020
262 236 204 190 200 201 166 156 173

Garraioa

Txik Txak autobus sareko 11. lineak zerbitzua ematen dio udalerriari, astelehenetik larunbatera.

Horrez gain, udalerriko biztanleek Txik Txakeko eskaera bidezko garraioa erabili ahal dute astearte, ostegun, ostiral eta larunbatetan, Barkoxera, Maule-Lextarrera, Ospitalepera edo Sarrikotapera joateko.

Kultura

Hizkuntza

Zuberera da udalerriko berezko euskalkia. Luis Luziano Bonapartek Atharratzeko azpieuskalkian kokatu zuelarik herriko hizkera. 1968an, 205 euskaldun bizi ziren udalerrian, herriguneko biztanleen %80 eta sakabanatuen %90.[8]

2010ean egindako inkesta baten arabera herritarren erdia baino gehiago euskaldunak ziren, zehazki %56,35a, hala era euskararen erabilera %23,97an mantendu zen.

Literatura

Arnaud Oihenarten olerkietan atzeman daiteke olerkari famatu zalgiztar bati erreferentzia[9], Zalgizeko Bertrand, nahiz eta bere jatorriko testurik ez den gordetzen gaur egun. Bertrand, higanota bera, kontseilari izan zen 1597an Nafarroako Kantzelaritzan eta 1608 eta 1627 artean, orduan Pauen zegoen Nafarroako Erresumako parlamentuko kide.[10]

Era berean, uste da Bertrand-i esker lortu zituela Oihenartek Zalgizeko atsotitz bilduma, geroago, Jean Jaurgainek aurkitu zituena Oihenarten paperen artean eta Julio Urkixok argitaratu zituela ondoren Eusko Ikaskuntzen Nazioarteko Aldizkarian 1908ean.[10] (ikus Kanpo loturak)

Maskaradak

Zalgizeko gazteek 2004an[11] eta 2014an[12] antolatu zituzten maskaradak, Iruriko gazteekin batera. Horrez gain, zalgiztarrek 1921ean eman zituzten maskaradak[13].

Pastorala

2015ean udalerriak Pierra Lhande pastorala (Annick Renaud-Coulon-ek idatzia) prestatu zuen, iruritarrekin batera[14].

Kirola

2007ko Frantziako Tourreko 16. etapa, uztailaren 25ean egindakoa eta Orthezetik Aubisquera zihoana, udalerritik igaro zuen.

Ondasun nabarmenak


Argazki galeria
  • Zalgizeko elizaren aurrealdea.
    Zalgizeko elizaren aurrealdea.
  • Zalgizeko elizaren atzealdea.
    Zalgizeko elizaren atzealdea.
  • Doneztebe elizaren aurrealdea.
    Doneztebe elizaren aurrealdea.
  • Doneztebe elizaren sarrera.
    Doneztebe elizaren sarrera.
  • Herriko etxea
    Herriko etxea
  • Apphatia jauregia
    Apphatia jauregia

Zalgiztar-doneztebear ospetsuak

Erreferentziak
  1. Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. Dictionnaire topographique Béarn-Pays basque - Paul Raymond
  3. (Gaztelaniaz) Auñamendi Eusko Entziklopedia: Zalgize-Doneztebe, Historia
  4. «Hoqui, Bettan - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-24).
  5. «Hoqui, Joana - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-24).
  6. «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-24).
  7. «Euskaraz noiz eta norekin - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-24).
  8. (Gaztelaniaz) Auñamendi Eusko Entziklopedia: Zalgize-Doneztebe, Hizkuntza
  9. Klasikoen gordailua: O.ten gaztaroa neurtitzetan, Zalgiz jaun, Paueko Korte gehienean Erregeren konseillari zenaren gorazarretan.
  10. Sarako eskola: Zalgizeko Bertrand
  11. oier. «Igandean abiatuko dira 2004ko Maskaradak» dantzan.eus (Noiz kontsultatua: 2024-03-24).
  12. dantzancom. «Otsailaren 2an abiatuko dira Zuberoako maskaradak Zalgizen» dantzan.eus (Noiz kontsultatua: 2024-03-24).
  13. aritz. «Zuberoako maskaradak urtez urte» dantzan.eus (Noiz kontsultatua: 2024-03-24).
  14. «Frantsesez pentsatua» Berria 2015-03-21 (Noiz kontsultatua: 2024-03-24).
  15. (Gaztelaniaz) «ZALGIZE-DONEZTEBE - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2024-03-24).

Kanpo estekak
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.