Woodrow Wilson

Thomas Woodrow Wilson (1856ko abenduaren 28 – 1924ko otsailaren 3) Ameriketako Estatu Batuetako 28. presidentea izan zen. Politika berrizalea egin zuen eta berrikuntza demokratiko ugari abiarazi zituen: besteak beste, aduana zergak murriztu zituen, bankuei kontrol federala ezarri zien, trusten eragina murrizteko ahaleginak egin zituen, zortzi orduko laneguna ezarri zuen eta emakumeei boto eskubidea aitortu zien (1920). Nazioartean, Hego Amerikako lurraldeen gaineko kontrola areagotu nahi izan zuen; horretarako armak eta neurri ekonomikoak erabili zituen.[1]

Woodrow Wilson
Irudi gehiago
Ahotsa
28. Ameriketako Estatu Batuetako Presidentea 1913ko martxoaren 4a - 1921eko martxoaren 4a ← William Howard Taft - Warren Gamaliel Harding → Hautetsia: 1912 United States presidential election (en) , 1916 United States presidential election (en) 23. Ameriketako Estatu Batuetako Presidente-Hautetsia 1912ko azaroaren 5a - 1913ko martxoaren 4a ← William Howard Taft - Warren Gamaliel Harding → Hautetsia: 1912 United States presidential election (en) New Jerseyko Gobernadorea 1911ko urtarrilaren 17a - 1913ko martxoaren 1a ← John Franklin Fort (en) - James Fairman Fielder (en) → Princeton Unibertsitateko presidente 1902 - 1910 ← Francis Landey Patton (en) - John Aikman Stewart (en) → Filipinetako Gobernadore Nagusia
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Woodrow Wilson
Jaiotza	Staunton city konderria eta Woodrow Wilson Birthplace (en) , 1856ko abenduaren 28a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Bizilekua	Woodrow Wilson Boyhood Home (en)
Lehen hizkuntza	estatubatuar ingelesa
Heriotza	Washington eta Woodrow Wilson House (en) , 1924ko otsailaren 3a (67 urte)
Hobiratze lekua	Washingtongo Katedral Nazionala
Heriotza modua	berezko heriotza
Familia
Aita	Joseph Ruggles Wilson
Ama	Janet Woodrow
Ezkontidea(k)	Ellen Axson Wilson  (1885eko ekainaren 24a -  1914ko abuztuaren 6a) Edith Bolling Galt Wilson (en)  (1915eko abenduaren 18a -  1924ko otsailaren 3a)
Seme-alabak	ikusi Margaret Woodrow Wilson (en) Jessie Woodrow Wilson Sayre (en) Eleanor Wilson McAdoo (en)
Anai-arrebak	ikusi Joseph Ruggles Wilson Jr. (en) Marion Morton Wilson (en) Annie Josephine Wilson (en)
Hezkuntza
Heziketa	Virginiako Unibertsitatea Johns Hopkins Unibertsitatea 1886) Doktoretza : politika zientzia, zientzia historikoa Davidson College (en) (1873 - 1874) Princetongo Unibertsitatea (1875 - 1879) Artean graduatu
Hezkuntza-maila	Doktoretza
Tesi zuzendaria	Herbert Baxter Adams Richard T. Ely (en)
Hizkuntzak	ingelesa alemana
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, unibertsitateko irakaslea, abokatua, akademikoa, estatu-politikaria, politologoa, legelaria, irakaslea eta idazlea
Lantokia(k)	Princeton
Enplegatzailea(k)	Bryn Mawr College Virginiako Unibertsitatea Wesleyar Unibertsitatea Princetongo Unibertsitatea  (1874 -
Jasotako sariak	ikusi Bakearen Nobel Saria  (1919) Arrano Zuriaren Ordena New Jersey Ospe-aretoa honorary doctor of the University of Warsaw honorary doctor of the Jagiellonian University of Krakow Fellow of the American Academy of Arts and Sciences
Kidetza	Amerikako Sozietate Filosofikoa Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Linzeen Akademia American Historical Association (en) Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia Accademia delle Scienze di Torino
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Lehen Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Presbiterianismoa
Alderdi politikoa	Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata

New Jerseyko gobernatzailea 1910ean izendatuta, 1913an hautatu zuten presidente. Lehen agintaldian lege ugari jarri zituen indarrean. Berriro 1916an aukeratua, bigarren agintaldi horren ardatz nagusia Lehen Mundu Gerra izan zen: neutral izateko ahaleginak egin zituen, baina alemaniarrek Estatu Batuen ontziak hondoratu ondoren, gerran sartu behar izan zuen. Aliatuen alde eginda, 1917an Europara soldaduak bidaltzen hasi zen. Herrialdeko ekonomia kontrolatu zuen eta maileguen bidez behar adina diru bildu zuen. Gerraren kontrako mugimenduak, Alderdi Sozialistakoa esaterako, geldiarazi eta isilarazi zituen. Afera militarretatik at, Aliatuei eman zien dirulaguntza eta hornidurei esker, haien garaipena ahalbidetu zuen. Parisa joanda, Versaillesko Hitzarmena osatzen lagundu zuen, eta Nazioen Ligaren sortzaileetako bat izan zen. Nolanahi ere, AEBetako senatuak ez zuen Versaillesko Hitzarmena baieztatu, eta, horren ondorioz, herrialdea Nazioen Ligatik kanpo geratu zen. Barne politikari dagokionez, gerra garaiko oparotasuna gerraosteko depresio bihurtu zen. Gainera, grebak eta arraza-istiluak ugaritu ziren.

1919ko Bakearen Nobel Saria eman zioten. 1919an elbarritasunak jo zuen, eta bere agintaldia bukatu zenean politika utzi zuen.