Wilhelm Voigt

Wilhelm Voigt Tilsiten jaio zen, familia apal batean. Jaio zen garaian, aitak, zapataria bera ere, ilusioz jarraitzen zituen erregimen feudalari amaiera eman eta Alemaniako 38 estatu txikiak bakar batean bilduko zituzten gertaera iraultzaileak. Baliabiderik ez izan arren, Wilhelm oinarrizko eskolara joan zen: 1717tik Tilsiten derrigorrezko eskola zen nagusi. Oinarrizko hiru urteak egin zituen, eta gero Realschuleko gradu batzuk. Amaitu gabe, bere aitarekin zapatari lanetan ere trebatu zen.

Haurtzaroa eta gaztaroa erabateko pobrezian igaro zituen. Beste leku batzuetan zortea probatzera eta beste maisu batzuengandik ikastera irtetea erabakitzen zuenean ere ez zuen zorte izan. Atxilotu zuten lehen aldia gosea baretzeko kalean eskean ibiltzeagatik izan zen. Azkenean, Berlinen, gaizki ordaindutako enplegu bat lortu zuen. Orduan, bere finantzak pixka bat hobetzeko iruzur bat egiteko tentazioan erori zen: posta-igorpen baten ordainsaria faltsutu zuen, nominalki thaler baten truke, ezkerraldean 2 bat erantsiz eta 21 bihurtu zuen. Deskubritu egin zuten, eta lehenago eskean atxilotu zutenez, epaileak delitugintzan berrerortzea bezala kalifikatu zuen, eta 12 urteko espetxe zigorrera kondenatu egin zuen nahiz eta delitua hain larria ez izan.

Espetxealdiaren baldintzak benetan ankerrak izan ziren, zigor gogorrekin, elikadura txarrarekin, lanaldi luze behartuekin, presoen artean hitz egiteko debekuarekin eta kanpoarekiko inkomunikazioarekin. Hala eta guztiz ere, Voigtek pazientzia izan zuen, arduraz lan egin zuen eta esaneko samarra izan zen. Hala ere, zigorra erabat bete ondoren aske geratu zenean, Kallembergek, espetxeko kide ohietako batek, beste legez kanpoko plan bat proposatu zion berehala. Voigtek hasieran uko egin zion, bere bizitza askatasunean berriro hasteko asmoa baitzuen, baina azkenean, goseak eta lanerako aukerarik ezak estututa, baiezkoa eman zion Kallembergek behin eta berriz eskatu ziolako. Biak Wongrowitzera joan ziren eta han justizia-auzitegien kutxari lapurreta bat egiten saiatu ziren. Jendarmeek berehala aurkitzen zituzten, eta Voigtek plan osoa aitortu zuen, bere aitorpena aringarria izango zelakoan, eta horrela zigor txikiagoa jasoko zuela, batez ere inori kalterik egin ez ziolako. Hala ere, berriro ere justiziak aldez aurretik zigortu izanak bere aurka jokatu zuen, eta 1891ko otsailaren 12an Gnieznoko epaile batek beste 15 urteko espetxealdira kondenatu zuen.

1906ko otsailaren 12an amaitu zen bigarren zigor hori, neurriz kanpokoa hura ere. Nahiko zahartuta eta mende laurdeneko espetxealdiko esperientzia dramatikoak bizkarrean hartuta, hala ere, bere bizitza modu duinean bideratzeko itxaropenari eutsi zion. Espetxeko apaizak Wismarren zapatari gisa lan bat lortzen lagundu zion. Enplegu horretan mantendu egin zen 1906ko otsailaren 23tik maiatzaren 21era arte; orduan, prusiar poliziak espresidiarioen gaineko prebentzio-kontrola jasan behar izan zuen. Poliziaren bulegora joateko deitu zioten eta, galdeketa baten ondoren, «Pertsona arriskutsua moraltasunerako eta segurtasun publikorako» izendatu zuten. Horrela katalogatuta, Mecklenburgetik botatu zuten eta, berriro lanik gabe, etxez aldatu behar izan zuen. Prusiako muga zeharkatzeko pasaportea behar zuen eta hori ez zioten ematen. Maiatza eta urria bitartean 30 hiri ingurutan kokatzen saiatu zen, baina ez zuten inon onartzen. Azkenean Hanburgon eman zuen izena, baina Berlinen geratu zen ezkutuan.[2]

Izen horrekin ezagutzen da orduan antolatu zuen erasoa. 1906ko urrian, Wilhelm Voigt nahiko egoera miserablean bizi zen bere arreba eta koinatuarekin batera Neuköllnen, Berlindik gertu. Lanik gabe zegoen. Egun batean, baina, bururatu zitzaion erabilitako uniforme militar bat eta bigarren eskuko arropa erostea. Uniformea ez zen berdina, baina armadako kapitain baten uniformearekin antz handia zuen. Weddingen, Voigtek bere kuartelera zihoazen soldadu talde batekin topo egin zuen eta, orduan, bere aukera ikusi zuen: «Soldaduei jakinarazi nien ez zutela kuarteletara joan behar, baizik eta goragoko aginduen bidez nire agindupeko beste zerbitzu batera bideratuko zirela». Soldaduek, ezagutzen ez zuten arren, galderarik egin gabe bete zituzten aginduak. Gizon horiek Köpenickera eraman eta garagardo batera hartzera gonbidatu zituen, agindu berrien zain utziz. Posta eta telegrafo bulegoan Berlinekiko komunikazioak erabat debekatu zituen; telefonistek ere, uniforme faltsuarekin txundituta eragozpenik gabe obeditu zuten. Ondoren, tropa buru zuela, udaletxea hartu zuen, eta, leialtasunik eza egotzita, Georg Langerhans alkatea atxilotu zuen. Jarraian, hiriaren diru-funtsez jabetu zen, garai hartan ia 4.000 markoko zifrara iristen baitziren, egungo erosketa-balioan 20.000 euro inguru. Dirua bere eskuetan zuela, alkatea, bere tropak zainduta, preso Berlinera bidali zuen. Bitartean Voigtek ihes egin zuen. Voigt ikusi zuten azken aldiz taberna batean edaten izan zen; ondoren Köpenicketik desagertu zen arrastorik utzi gabe.

Alkatea eta bere emaztea Berlingo Guardia Berriaren eraikinera iritsi zirenean, guardiako ofizialaren harridura eragin zuen haren etorrerak, eta berehala galdetu zion telefonoz komandantziari. Engainua agerian geratu zen, ez baitzegoen atxilotzeko agindu baten antzekorik, ez kapitain hori ezagutzen zuenik, eta, beraz, berehala ondorioztatu zen Voigt inpostore bat zela. Berehala sari handi bat ezarri zen iruzurgilea harrapatzeagatik.

Hasiera-hasieratik, prentsak, erasotzailea kondenatu beharrean, Hauptmann von Köpenick goretsi zuen, eta ofizial faltsu horren jenialtasuna nabarmendu zuen, estatuko administrazioari iseka egitea lortu baitzuen. Eta ez prentsa bakarrik: Voigtek ere azkar gozatu zuen iritzi publikoaren sinpatiaz.

Voigt aurkitzeko hainbat saiakera arrakastarik gabe egin ondoren, poliziak, azkenik, salatari bati esker, aurkitzea lortu zuen. Urriaren 26an atxilotu zuten azkenean. Hala ere, berehala, bere askatasunaren herri-eskakizuna zabaldu zen. Berlingo II. Errege Auzitegiak, 1906ko abenduaren 1ean, lau urteko kartzela-zigorra ezarri zion, baina iritzi publikoaren presioa hain indartsua izan zen, ezen Kaiserrek indultua eman behar izan baitzion zigorraren erdia bete baino lehen. Voigtek 1908ko abuztuaren 16an bere askatasuna berreskuratu zuen. Askatu ondoren, Hauptmann von Köpenickek, alde guztietan, heroi herrikoi eta errepublikarraren eskakizun gisa hartu zuen bere burua. Ekitaldi publiko jendetsuetan, bere historia kontatzen zuen eta, aldi berean, pobreen mesedean, postalak saltzen zituen.

Haren irudia, jakina, deserosoa zen agintarientzat, eta behin eta berriz saiatu ziren berataz libratzen. Poliziak aurkezpen publikoak debekatu zituen eta berriro erabili zen preso ohien zaintza polizialaren legea hainbat lekutatik kanporatzeko. Hala ere, iristen zen leku guztietara, herriak pozaren pozez hartzen zuen. Hala gertatu zen Leipzig, Kiel, Duisburg, Lindau eta atzerriko herrialde batzuetan, hala nola Holandan eta Frantzian.

1910ean, azkenean, Luxenburgoko pasaporte bat jaso zuen, eta han bizitzera joan zen hil zen arte. Azken urteetan, jendaurrean egindako aurkezpenetatik urrun, zapatari edo, batzuetan, zerbitzari gisa lan egin zuen. 73 urte bete eta hilabete gutxira, biriketako gaixotasun baten ondorioz hil zen. Bere hilobia Luxenburgoko Liebfrauenfriedhofen dago eta haren hilobia hiriko administrazioaren ardurapean dago. Europako Parlamentuko diputatu-talde baten ekimenez, «Hauptmann von Köpenick» inskripzioa duen hilarri bat dauka orain.

Gertaera oso aipatua eta hedatua izan zen garai hartako hedabideetan, baina, gainera, bereziki ezaguna egin zen, hogeita bost urte geroago, Carl Zuckmayerren Der Hauptmann von Köpenick lan dramatiko arrakastatsuagatik; lan hori 1931n estreinatu zen Berlin hiriko Deutsches Theaterren. Gai berari buruzko hamar egokitzapen zinematografiko baino gehiago ere badaude.[3]