Wesendonck Lieder
Wesendonck Lieder ("Wesendoncken abestiak") Richard Wagnerrek konposatutako abesti zikloa da. Die Walküre sortzen ari zen garai hartan. Hauxe eta Siegfried Idyll dira operatik landa sortu zituen obretatik egun oraindik taularatzen diren lanak.
| Wesendonck Lieder | |
|---|---|
| Jatorria | |
| Izenburua | Wesendonck-Lieder |
| Ezaugarriak | |
| Bestelako lanak | |
| Musikagilea | Richard Wagner |
  | |
Zikloa Mathilde Wesendoncken - Wagnerren nagusiaren emaztea - poemen musikatzea da. Wagner Zurichen egin zen Otto Wesendoncken ezagun, Saxoniatik ihesi heldu zen, Dresdeko 1849ko maiatzeko altsamenduan parte hartzua zuen. Aldi batez, Wagner eta bere andre Minna elkarrekin bizi izan ziren Babes-etxean (alemanez Asylum), Wesendonck lursaileko landetxean. Batzuetan Wagner eta Mathildek maitasun afera izan zutela ziurtatzen da; edozein kasutan, egoerak eta zoraldiak Die Walküreren lehen ekitaldiko intentsitatea sortzen lagundu zuten, horretan ari zen Wagner orduan, Tristan und Isolde-aren hastapenean ere bazen; zalantzarik gabe Mathilderen olerkien eragina ere badu lan horrek.
Olerkiek Wilhelm Müller-ren patosaren eta malenkoniaren eragina dute, XIX. mende hasieran Schubertek erabili zuen poetarena. Baina hizkuntza estilo erromantikoak garatutakoa baina tirabiratsuagoa eta intentsoagoa da.
Wagnerrek berak abestietako bi Tristan und Isoldarako zirriborro izendatu zituen, operan erabiliko zituen lehen ideia musikalak izan ziren. Träume-n bigarren ekitaldiko maitasun duetoaren zuztarrak entzun daitezke eta Im Traibhaus-en (azken konposaketa) hirugarren ekitaldiko preludioko musika dago. Tristanen estilo kromatiko-armonikoa bost kantetan dago eta horrek batzeko du zikloa.
Hasiera batean Wagnerrek emakume ahotsarentzat eta pianoarentzat soilik idatzi zituen abestiak, baina Träumeren bertsio orkestratua sortu zuen ganbara orkestra batek Mathilderen leihopean jo zezan bere urtebetetze egunean 1857ko abenduaren 23an. Ziklo gisa lehen aldiz Mainzen jo zuten 1862ko uztailaren 30ean Emakume ahotsarentzako bost kanta izenburuarekin. Batzuetan gizon ahotsaren abesten da Träume, gerra aurreko Lauritz Melchior-en bertsioan esaterako (HMVk errejistratua).
Orkestra handirako egokitzapena Wagner zuzentzen zuen Felix Mottl-ek burutu zuen. 1976an Hans Werner Henze konpositore alemanak ziklo guztiaren ganbararako bertsioa ekoiztu zuen.
Abestiak
Der Engel ("Aingerua"), 1857ko azaroan konposatua Sehr ruhig bewegt interpretazio aholkuarekin.
Stehe still! ("Geldi hor!"), 1858ko otsailean konposatua Bewegt interpretazio aholkuarekin.
Im Treibhaus - Studie zu Tristan und Isolde ("Negutegian - Tristan eta Isoldarako zirriborroa"), 1858ko maiatzean konposatua Langsam und schwer interpretazio aholkuarekin.
Schmerzen ("Penak"), 1857ko abenduan konposatua Langsam und breit interpretazio aholkuarekin.
Träume - Studie zu Tristan und Isolde ("Ametsak – Tristan eta Isoldarako zirriborroa"), 1857ko abenduan konposatua Sehr mässig bewegt, aber nie schleppend interpretazio aholkuarekin.
Itzulpenak
Andreas eta Gudrunek euskaratutako hitzak.
Aingerua
Haurtzaroko lehen egunetan
Aingeruei sarri entzun nien,
Gozamen zerutiarrak dituztela
Trukatzen eguzki lurtarrarengatik,
Hala, bihotza atsekabetzean
Munduarengandik izkutatzen du nahigabea,
Hala, odolusten da isiltasunean
Eta malkotan da desagertzen,
Hala, askapena du
Sutsuki otoi eskatzen,
Orduan aingerua harenganatzen da
Eta eztiki darama zerura.
Bai, niregana ere jeitsi da aingeru bat
Eta hego distiratsuekin
Min ororen artetik goratu du
Nire izpiritua zerurantz!
Geldi hor!
Denboraren gurpil zalapartatsua,
Zu, eternitatearen neurria;
Esfera distiratsuak ortzi zabalean,
Gure esfera ere inguratzen duzu;
Betiereko sorkuntza, geldi hor!
Bihurtzeaz aski dut, utzidazue izaten!
Geldi, indar sortzaile,
Mugarik gabe sortzen, jatorrizko pentsamendu!
Gelditu hats oro, desira itzali,
Segundu bateko bakea emadazue!
Pultso zoro, lasaitu zure taupadak;
Buka zaitez, borondatearen betiereko egun!
Nire zoriontasunaren osotasuna
Dasta dezadan ahanztura gogoan!
Begiek beste begietako alaitasuna edatean,
Arima guztia beste ariman da galtzen;
Izateak izatean du topo egiten,
Eta helburu ororen itxaropena gertu da,
Ezpainak mutu daudenean txundimen isilean,
Ez da borondaterik izango duen arimarik:
Gizakiak badaki eternitatearen markaz
Eta igarkizuna asmatuko du, Jainkotasuna!
Negutegian - Tristan eta Isoldarako zirriborroa
Arku altuetako hosto mardulak,
Esmeraldazko olanak,
Zuek lurralde urrunetako umeak,
Esadazue zergatik egiten duzuen aiene?
Zuen adarrak isilki dituzue okertu,
Zeinuak airean marraztu,
Eta zuen atsekabeen lekuko mutua
Balitz bezala egiten du alde lurrin gozoak.
Luzaera eta desira zabalez
Irekitzen dituzue zuen besoak
Eta besarkatzen hutsaltasunez
Zuloaren izu nardagarria.
Aski ongi dakit landare gaixoek:
Patu bera dugu partekatzen.
Gure inguruan argia distiratsua bada ere
Ez da hau gure etxea!
Eta eguzki gozagarriak nola
Egiten du alde egunaren distira hutsak,
Benetan patitzen duenak
Bere burua isiltasunaren mantu ilunean biltzen du.
Isil da geratzen, xuxurla kezkatiak
Du gela beltza betetzen:
Tanta astunak ditut ikusten
Hosto Berdeetatik jausten.
Penak
Eguzki, ilunabarrero duzu negar egiten
Zure begiak gorri diren arte,
Itsasoko ispiluan bainatzean
Heriotz goiztiarrak gaitu ustekabean harrapatu;
Baina berriz zara zure betiko handitasunaz altsatzen,
Mundu ilunaren loria,
Berriz zara goizean esnatzen
Heroi garailea nola!
A, zergatik naiz kexatuko,
Zergatik da nire bihotza hain astuna,
Eguzkia bera ere atsekabetzen bada?
Eguzkia bera ere ezkutatzen bada?
Eta heriotzak soilik sortzen badu bizitza,
Minak soilik ekartzen zoriona:
O zenbat eskertzen dudan
Naturak hainbeste pena niri eman izana.
Ametsak – Tristan eta Isoldarako zirriborroa
Esan ze amets miragarriek
Duten gatibu nire arima,
Eta ez diren, burbuilak bezala,
Gau ilunean desagertu?
Egun bakoitzeko ordu bakoitzean
Ederki loratzen diren ametsak,
Eta imitazio zerutiarrekin
Izpiritura alaiki doazenak.
Arima iragazten duten
Tximistak dira ametsak,
Hantxe dute betiereko irudia margotzen:
Dena ahaztea, oroimen bakarra!
Udaberriko eguzkiak musukatzen
Dituen elurretako liliak dira ametasak,
Egun berriari diosala egiten diote
Begiztatu ezinezko zoriontasuna dira,
Hala dira hazten, hala loratzen,
Ameskiro askatzen haien lurrina,
Gozoki zimeldu zure bularrean
Eta orduan lurperatu hilobira.
